Butaye, Emile

Leraar en brancardier tijdens de Eerste Wereldoorlog

Emile Butaye, zoon van een veldwachter, studeerde in 1902 af aan de katholieke normaalschool van Torhout. Hij werd onderwijzer, eerst kortstondig in Brugge en nadien in zijn geboortestreek, met name in zijn woonplaats Watou. Hij was daarnaast ook werkzaam als landmeter en als lesgever in het naschools landbouwonderwijs. Vanaf 1910 schreef hij voor het weekblad De Poperinghenaar. Katholiek Nieuws- Notarieel en Aankodigingsblad, onder meer over de Vlaamse beweging. Butaye was in de West-Vlaamse grensregio met Frankrijk vóór 1914 ook bedrijvig in het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer en in de Vlaamsgezinde actie van de vereniging Pro Westlandia Pro Westlandia
Lees meer , die was gericht op het vlakbij gelegen Frans-Vlaanderen Frans-Vlaanderen
Dit artikel belicht de belangstelling vanuit de Vlaamse beweging voor de Vlaamse cultuur in Noord-Frankrijk. Lees meer . Als brancardier liep hij aan het IJzerfront tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer bij een gasaanval een blijvende invaliditeit op, die hem verhinderde zijn vooroorlogse professionele bezigheden te hernemen.

Volksvertegenwoordiger tijdens het interbellum

Na de Eerste Wereldoorlog engageerde Butaye zich in het Verbond der Vlaamse Oud-strijders Verbond VOS
Het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS), opgericht in 1919, was een flamingantische vereniging voor oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog, die in de loop van het interbellum tot ee... Lees meer (VOS), waarvan hij in 1919 in zijn woonplaats Watou een afdeling oprichtte. Met ‘De Vossen’ nam hij niet alleen deel aan plechtige onthullingen van gedenktekens voor gesneuvelden, maar ook aan de bestorming van het parlementsgebouw in Brussel door oud-strijdersorganisaties op 23 juli 1920 en aan de protestactie van VOS bij de onthulling van het stedelijk oorlogsmonument in Ieper op 27 juni 1926, de zogeheten Ieperse Furie.

Tegelijk zette hij meteen na de Eerste Wereldoorlog een uitgebreid dienstbetoon op in verband met materiële oorlogsschade, oud-strijders en -weduwenpensioenen en aanverwante sociale gevolgen van de Grote Oorlog. Hiermee legde hij de basis voor zijn politieke loopbaan binnen het Vlaams-nationalisme. De enkele tienduizenden brieven die hij in dat verband richtte aan diverse overheidsinstanties en tal van prominenten, droegen de hoofding ‘Ik werk voor Taal, Vaderland en Volk! Ik weiger den last niet’ en signeerde hij als ‘Meester BUTAYE, Militair Invalide, Volksvertegenwoordiger te Watou’. Politieke tegenstanders noemden hem spottend ‘het zitdagmannetje’ en zijn aanhangers ‘Butayisten’. Butaye beschikte niet over oratorisch talent en grote woorden waren aan hem niet besteed. Hij slaagde er echter wel in om, door de talloze hand- en spandiensten die hij verleende, zijn volkse en deels slecht geletterde achterban zodanig aan te spreken dat gedurende twee decennia in grote getale voor hem werd gestemd. De felle en hoogoplopende ideologische discussies binnen het (West-Vlaamse) Vlaams-nationalisme gingen aan Butaye voorbij. Ook in de partijorganisatie en het werk van de Vlaams-nationalistische Kamerfractie mengde hij zich nauwelijks. Ondanks zijn populariteit slaagden de Vlaams-nationalisten er nooit in om de meerderheid te behalen in de gemeenteraad van Butayes woonplaats Watou.

Van 1921 tot 1932 was Butaye namens de Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer gemeenteraadslid in Watou en van 1921 tot 1944 volksvertegenwoordiger voor het arrondissement Ieper (vanaf 1933 voor het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer ). De Vlaams-nationalisten behaalden in de regio Ieper bij elke verkiezing tijdens het interbellum het hoogste stemmenpercentage van alle kiesarrondissementen in Vlaanderen en het Brusselse. Het electoraal hoogtepunt (30,52%) waren de parlementsverkiezingen van mei 1929, na de vrijlating uit de gevangenis van August Borms Borms, August
August Borms (1878-1946) speelde een prominente rol in de activistische collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog en groeide nadien uit tot hét symbool van de amnestiebeweging, die een ... Lees meer in januari van dat jaar, toen de Vlaams-nationalisten hun aantal Kamerzetels verhoogden van 5 naar 11.

Butayes sociaal en pacifistisch gekleurde toespraken en parlementaire tussenkomsten sloten in belangrijke mate aan bij zijn dienstbetoon en betroffen Vlaamse seizoenarbeiders in Frankrijk, belangen van oud-strijders, gepensioneerden, gehandicapten en onderwijzend personeel en verder de landbouw, in het bijzonder de hopteelt in zijn kiesarrondissement. Butaye kwam ook op voor dienstweigeraars Dienstweigering
Van het eind van de jaren 1920 tot het midden van de jaren 1930 weigerden een aantal Vlaamse jongeren hun militaire dienstplicht te vervullen uit protest tegen de taalverhoudingen in Belg... Lees meer en bepleitte een verkorting van de legerdienst. In de late jaren 1930 intervenieerde hij in de Kamer ook omtrent de voedsel- en gezondheidssituatie in toenmalig Belgisch-Congo Belgisch-Congo
Van 1885 tot 1908 was Congo als ‘Onafhankelijke Congostaat’ (OCS) in de handen van de Belgische koning Leopold II, die als een soevereine vorst over het land heerste. Om te vermijden dat... Lees meer .

De eerste keer dat Butaye tot Kamerlid werd verkozen, was dat onder meer ten gevolge van de provinciale apparentering en het electoraal succes van Joris van Severen Van Severen, Joris
Joris van Severen (1894-1940) is vooral bekend als de oprichter en leider van het fascistisch geïnspireerde Verdinaso (Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen). Medio jaren 1930 verru... Lees meer in het arrondissement Roeselare-Tielt. In 1925 lagen de verhoudingen omgekeerd en behield Van Severen zijn parlementair mandaat mede dankzij de populariteit van Butaye. In 1929 verloor Van Severen zijn Kamerzetel, enerzijds door zijn ondermaatse verkiezingsresultaat en anderzijds door het feit dat het succes van Butaye in het arrondissement Ieper ook Marcel van den Bulcke Van den Bulcke, Marcel
Marcel van den Bulcke (1879-1954) was een Vlaams-nationalistisch politicus. Hij zetelde in de gemeenteraad van Vlamertinge en was volksvertegenwoordiger en senator voor het arrondissement... Lees meer uit Vlamertinge een Kamerzitje opleverde.

Na de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer onthield Butaye zich van politieke uitspraken of interventies. Toch werd hij in september 1944 gearresteerd en tot april 1945 opgesloten in het interneringscentrum in Sint-Kruis-Brugge. Na zijn vrijlating werd hij verplicht om buiten het arrondissement Ieper te gaan wonen en verhuisde hij naar Mariakerke bij Gent. Op 23 maart 1946 werd hij levenslang vervallen verklaard van zijn burgerrechten omwille van ‘lidmaatschap VNV tot de bevrijding’. Later werd die strafmaat beperkt tot 3 jaar.

In 1983, een jaar na de honderdste verjaardag van zijn geboorte, werd in Poperinge op initiatief van het plaatselijke Davidsfonds een gedenkplaat voor Butaye onthuld en werd de brochure Meester Butaye 1882-1953 gepubliceerd. Lode Wils omschreef hem in een recensie van deze publicatie als een ‘beminnelijk en pretentieloos man’.