De Vos, Rik

Hendrik de Vos was de zoon van een bediende bij de Gentse stedelijke gasfabriek, die na de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer werd ontslagen omwille van betrokkenheid bij het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer . Van zijn ouders, die hem meenamen naar lezingen van het Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer , kreeg hij een brede culturele belangstelling mee. Vlaamse gevoeligheid en affiniteit kenmerkten hem zijn leven lang.

Studietijd en leraarschap

De Vos studeerde aan het Koninklijk Atheneum en de Rijksnormaalschool in zijn geboortestad Gent en behaalde in 1921 het diploma van regent Germaanse talen. Hij was achtereenvolgens leraar in Saint-Hubert en Poperinge en van 1924 tot 1944 aan de Rijksmiddelbare Jongensschool in Lokeren. In Lokeren was hij gedurende twee decennia de intellectuele mentor van 12- tot 15-jarige jongens.

Vlaamsgezinde socialist en antifascist

Zijn ‘vooral ethisch en cultureel gekleurd’ socialisme combineerde De Vos met een ‘uit de weeën van de Eerste Wereldoorlog ontstaan flamingantisme en pacifisme’. Vanuit die inspiratie werkte hij omstreeks 1930 mee aan het socialistisch en Groot-Nederlands Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer tijdschrift Schakels Schakels
Schakels (1929-1935) was het ledenblad  van het Algemeen Nederlands Arbeidersverbond, dat zowel in Vlaanderen als in Nederland verscheen. Het probeerde Groot-Neerlandisme te verbinden me... Lees meer en trad hij toen op als redacteur van BIOS. Blad van Intellectueelen voor opbouwend socialisme. In een bijdrage in het laatste nummer van BIOS (december 1932) pleitte hij voor ‘de erkenning van het evenwijdig zijn van klassebewustzijn en nationaal bewustzijn in Vlaanderen, met al de konsekwenties die eruit voortvloeien, zelfs het eventueel naar elkander toegroeien van Noord- en Zuid-Nederland’.

Zijn antifascistische engagement, dat de ondertoon vormde van veel van wat hij schreef, concretiseerde De Vos door het opnemen in zijn kinderloze gezin van een peuter die aan het geweld van de Spaanse Burgeroorlog was ontkomen en het in zijn woning verborgen houden van de voor de nazi’s gevluchte sociaaldemocraat Heinz Kühn (1912-1992) tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Na de Tweede Wereldoorlog

Ondertussen had De Vos aan de Gentse universiteit het diploma van licentiaat pedagogie behaald en was hij er drie jaar later gepromoveerd tot doctor met een proefschrift dat in 1939 in boekvorm werd uitgegeven onder de titel Moedertaalonderwijs in de Nederlanden. Een historisch-kritisch Overzicht van de Methoden bij de Studie van de Moedertaal in het Middelbaar Onderwijs. Van 1944 tot 1956 was hij inspecteur Germaanse talen voor de eerste drie jaren van het middelbaar rijksonderwijs. Na de Tweede Wereldoorlog was hij onderwijsinspecteur, pedagogisch adviseur en later bestuursdirecteur bij het ministerie van Nationale Opvoeding. In 1946 richtte De Vos mee het pedagogisch tijdschrift van het rijksonderwijs Persoon en Gemeenschap op, waarvan hij van 1948 tot zijn dood hoofdredacteur was.

Vlaanderen, België, Nederland

De Vos, die geregeld sprak over zijn ‘algemeen Nederlanderschap’, zette zich na de Tweede Wereldoorlog als ambtenaar sterk in voor samenwerking met Nederland, in het bijzonder inzake (moedertaal)onderwijs en spellingsaangelegenheden.

Omschrijvingen als ‘het heimwee van het Vlaamsche volk naar zijn verloren vaderland’ en ’de taal van groote Dietsche vaderland’ uit zijn jeugd maakten na 1944 plaats voor een pleidooi ‘voor twee vaderlandsche gevoelens, wars van elke nationalistische leer: dat van de Vlamingen én dat van de Walen’, waarbij de regering tot taak had ‘alle Vlaamsche grieven uit de weg te ruimen’.

De Vos, die binnen de socialistische beweging heel wat ervaring had opgedaan met vorming, was in 1952 een van de oprichters van de Stichting Lodewijk de Raet Stichting Lodewijk De Raet
De Stichting Lodewijk de Raet is een vormingsinstelling die in 1952 werd opgericht vanuit een Vlaamse, democratische, emancipatorische en pluralistische maatschappijopvatting en die – zij... Lees meer , waarvan hij tot zijn overlijden bestuurslid bleef. Deze Vlaamse vormingsorganisatie stond enkele maanden na zijn overlijden in voor de uitgave van een herdenkingsbrochure. Vanaf 1961 maakte hij deel uit van de Kultuurraad voor Vlaanderen Kultuurraad voor Vlaanderen
De Kultuurraad voor Vlaanderen was een vereniging zonder winstoogmerk opgericht op 21 april 1959, omgevormd tot Interprovinciale Cultuurraad voor Vlaanderen vzw (ICV) op 31 januari 1976 e... Lees meer , een promotor van de Vlaamse culturele belangen.