Protea

De ‘Protea-Vlaams-Zuidafrikaanse Kontaktclub’ was een vereniging, gesticht in 1977, met als doel de contacten tussen Vlaanderen en Zuid-Afrika Zuid-Afrika
Deze bijdrage belicht de relatie tussen de Vlaamse beweging en Zuid-Afrika van de 19de tot de 21ste eeuw. Lees meer te bevorderen. De vereniging ontleende zijn naam aan de Zuid-Afrikaanse bloem Protea of Suikerbos. Voor leden van de vereniging stonden de cultuurhistorische banden, aangeduid als ‘gevoelens van stam- en taalverbondenheid’, tussen Vlaanderen en het witte Afrikaanssprekende deel van de Zuid-Afrikaanse bevolking voorop, in een tijd dat de roep om een volledige boycot van de Apartheidsstaat steeds luider klonk. In weerwil van de boycotgedachte waren de Protea-leden ervan overtuigd dat Zuid-Afrika de kans moest krijgen om eigen oplossingen te vinden voor de complexe Zuid-Afrikaanse samenleving. Hierbij maakte de vereniging wel een onderscheid tussen ‘kleine en grote apartheid’. De ‘kleine apartheid’, met zijn raciale segregatie op het dagelijkse leefniveau, werd door Protea verworpen. De ‘grote apartheid’, gericht op de gescheiden ontwikkeling van etnisch gedefinieerde bevolkingsgroepen en het creëren van aparte ‘thuislanden’ voor elk van hen, werd echter omarmd en verdedigd. Op zijn hoogtepunt, begin jaren tachtig, had Protea ongeveer vijfduizend leden.

Leden

Protea hing geen eenduidige politieke ideologie aan, gezien de heterogene samenstelling van het bestuur en de groep stichtende leden. Het bestuur bestond o.a. uit (oud-)bankiers André Vlerick Vlerick, André
André Vlerick (1919-1990) speelde als econoom en politicus in de periode 1950-1970 een belangrijke rol in de studie en in het beleid met betrekking tot de Vlaamse economische ontwikkeling... Lees meer (voorzitter) en Léon Rochtus (penningmeester), juristen Karel van den Bossche (ondervoorzitter) en Valeer Portier Portier, Valeer
Valeer Portier (1913-1988) was van 1940 tot 1944 VNV-oorlogsschepen in Oostende. Hij was van 1952 tot 1987 voorzitter van het Algemeen Nederlands Zangverbond. In zijn toespraken pleitte ... Lees meer , oud-koloniaal ambtenaar Guido Bosteels (secretaris) en politicus Wim Jorissen Jorissen, Wim (sr.)
Wim Jorissen (1922-1982) was een radicaal Vlaams-nationalistisch boegbeeld van de Volksunie (VU), die in de pioniersjaren van de partij en tot het midden van de jaren 1970 het succes en d... Lees meer (senator voor de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer ). Het merendeel van de stichtende leden kwam uit de hogere maatschappelijke kringen – zoals de politiek, de ambtenarij, universiteiten, handel en nijverheid en het bankwezen – en werd gerekruteerd uit het Vlaams-nationalistische milieu. Er waren leden afkomstig uit de Christelijke Volkspartij Christelijke Volkspartij
Lees meer , de Partij voor Vrijheid en Vooruitgang Partij voor Vrijheid en Vooruitgang
Lees meer , de Volksunie en Vlaams Nationale Partij Vlaams Nationale Partij (1977-1979)
Lees meer (later Vlaams Blok Vlaams Belang
Vlaams Belang is een radicaal-rechtse Vlaams-nationalistische partij, die in 1978 ontstond onder de naam ‘Vlaams Blok’, als verkiezingskartel van de Vlaamse Volkspartij en de Vlaams Natio... Lees meer ).

Missie

In haar stichtingsakte stelde Protea zich als hoofddoel om 'objectieve' informatie over Zuid-Afrika te verschaffen, als tegengewicht voor de 'foutieve' berichtgeving door de westerse media. Volgens Protea werd die media namelijk gemanipuleerd door 'sovjetpropaganda', aangezien het ‘Russisch imperialisme’ de economisch zo belangrijke Kaaproute op het oog had. Dezelfde stichtingsakte stelde dat de westerse media de situatie van de zwarten in Zuid-Afrika systematisch erger voorstelde dan de werkelijkheid, aangezien hun levenstandaard volgens Protea hoger lag dan elders in Afrika en de zwarte Zuid-Afrikanen ook een ‘veel grotere vrijheid van mening en van het gesproken en geschreven woord dan in de rest van Afrika’ kenden.

Protea was gekant tegen een oplossing voor Zuid-Afrika waarin ‘een smeltkroes’ zou ontstaan, ‘waarbij de volkeren het recht ontzegd wordt zichzelf te blijven, met eigen taal en kultuur’. Om de politieke, culturele en economische betrekkingen tussen Vlaanderen en Zuid-Afrika te bevorderen, trachtte Protea druk uit te oefenen om de opheffing van de internationale sancties en boycotten tegen Zuid-Afrika te bewerkstelligen.

Activiteiten

Als belangrijkste medium voor haar strijd maakte Protea gebruik van een aantal verschillende publicaties. Naast haar eigen tijdschriften, het tweemaandelijkse tijdschrift Protea-Vlaams-Zuidafrikaanse kontaktklub en de maandelijkse Nieuwsbrief, ondersteunde ze het maandblad Beelden van de Zuid-Afrikaanse ambassade. Dit maandblad was in elke openbare bibliotheek Openbare bibliotheken
Openbare bibliotheken kennen een lange geschiedenis, die in de Zuidelijke Nederlanden teruggaat tot de 17de eeuw. Ze spelen een rol in de (stedelijke) leescultuur door op een laagdrempeli... Lees meer in Vlaanderen te verkrijgen en werd tevens op de Belgische scholen verspreid. Ook stimuleerde Protea via haar eigen studentenvereniging, onder leiding van Chris Vervliet, de interesse in Zuid-Afrika onder de Vlaamse studenten met behulp van bijeenkomsten, lezingen en debatavonden.

Naast informeren was een belangrijk speerpunt van Protea het onderhouden van contact met Zuid-Afrika. Door de dialoog te blijven voeren zou er wederzijds begrip voor elkaars politiek-maatschappelijke standpunten kunnen worden bereikt. Deze dialoog werd overigens niet alleen gevoerd met witte vertegenwoordigers van de apartheidsstaat, maar ook met zwarte en gekleurde vertegenwoordigers van kerken en andere niet-verboden organisaties. In de kern bestond de dialoog voornamelijk uit werkbezoeken van (vooraanstaande) Vlamingen naar Zuid-Afrika en van (voornamelijk witte) Zuid-Afrikaanse hoogwaardigheidsbekleders en intellectuelen naar België. Een instrumentele rol in het organiseren van deze reizen speelde het Vlaams Cultureel Centrum in Johannesburg, samen met de zusterorganisaties in Nederland (Nederlands Zuid-Afrikaanse Werkgemeenschap) en Zuid-Afrika (Afrikaans-Nederlandse Werkgemeenschap). Vlerick was daarnaast de drijvende kracht achter het samenbrengen van verschillende Europese steungroepen voor apartheid in Zuid-Afrika.

Splitsing en opheffing

In 1987 splitste de Protea Studentenvereniging zich af van de Protea Kontaktclub. De hoofdreden voor de splitsing was het feit dat de radicaal-rechts Rechts-radicalisme
De rechts-radicale traditie begon toen het Vlaams-nationalisme in het interbellum koos voor Nieuwe Orde en collaboratie. Na de oorlog evolueerde radicaal-rechts in Vlaanderen van nostalgi... Lees meer e studenten zich niet meer konden vereenzelvigen met de ‘diplomatieke’ koers van de vereniging voor hervormingen van apartheid. Terwijl Protea hiermee de lijn van de verligtes binnen de Zuid-Afrikaanse Nasionale Party volgde, schaarde de Studentenvereniging zich volledig achter de harde conservatieve lijn van de verkramptes, die elke vorm van dialoog tussen wit en zwart weigerden. Met de verkiezing van president F.W. de Klerk in Zuid-Afrika en de vrijlating van de anti-apartheidsactivist Nelson Mandela in 1990 verlieten nog meer radicaal-rechtse Protea-leden de vereniging, om zich aan te sluiten bij de Vrienden van Zuid-Afrika.

Nadat de witte Zuid-Afrikaanse bevolking tijdens het apartheidsreferendum van 17 maart 1992 voor de beëindiging van de apartheid had gestemd, hief Protea zichzelf in juni 1992 op. Hierbij gaf de vereniging aan dat ‘objektieve informatie over Zuid-Afrika nu in talrijke kanalen gevonden kan worden’ en daarmee haar missie was verdwenen. Aangezien het bestuur wel wilde blijven ijveren voor de ‘versterking van de Zuidafrikaanse-Nederlandse Kultuurgemeenschap’, sloot het Protea-bestuur zich aan bij de Vlaams-Zuidafrikaanse Cultuurstichting Vlaams-Zuidafrikaanse Cultuurstichting
De Vlaams-Zuidafrikaanse Cultuurstichting (1981) was een stichting met als doel de bevordering van de verbondenheid en samenwerking tussen Vlaanderen en Zuid-Afrika op cultureel gebied in... Lees meer . De leden werd opgeroepen hetzelfde te doen.