Spitz, Jan

Persoon
Mathijs Lamberigts (2023)

Jan Spitz (1887-1945) kantte zich tegen de dominantie van het Frans in het onderwijs en de mijnbouw. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verleende hij onderdak aan de voortvluchtige gouwleider Theo Brouns wat hem op een gevangenisstraf kwam te staan.

Geboorte
Rotem, 30 november 1887
Overlijden
Vorst, 12 november 1945
Leestijd: 3 minuten

Jan Spitz werd geboren in Rotem in een landbouwerfamilie die afkomstig was uit Hendrik-Kapel. Hij volgde middelbare studies aan het college in Visé en aan het Klein Seminarie van Sint-Truiden Klein Seminarie van Sint-Truiden
Lees meer
. Van 1907 tot 1909 studeerde hij aan het HIW in Leuven waar hij in 1909 doctor in de wijsbegeerte werd. Aan de Gregoriana in Rome behaalde hij, ondanks een korte onderbreking wegens ziekte, in 1911 het baccalaureaat in de theologie. Zijn priesterwijding volgde in 1912. Hij was leraar aan de normaalschool in Sint-Truiden en volgde deze bij haar verhuis naar Mechelen-aan-de-Maas. In 1927 werd hij benoemd tot prefect van het Sint-Jan Berchmanscollege in Genk.

Spitz was lid van de lokale afdelingen van het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer
van Mechelen-aan-de-Maas en van Genk, waar hij van 1927 tot 1939 voorzitter van de afdeling was. Onder zijn voorzitterschap diende de Genkse afdeling van het Davidsfonds in 1930 een motie in voor de volledige vernederlandsing van het onderwijs Onderwijs
Lees meer
. Tijdens de daaropvolgende jaren protesteerde ze tegen het feit dat in Genk, vooral in het vrouwelijk beroepsonderwijs, leerkrachten in het Frans lesgaven.

Samen met zijn goede vriend Karel Pinxten Pinxten, Karel
Priester Karel Pinxten (1903-1956) was docent economie aan de KU Leuven. In tal van publicaties pleitte hij voor een grotere welvaart en de ontwikkeling van een regionaal economisch bele... Lees meer
zou Spitz ook strijd voeren tegen de Franstalige uitbuiting van de Limburgse mijnwerkers en mijnbedienden. In 1937-1939 schreef hij scherpe artikelen in Nieuw Vlaanderen Nieuw Vlaanderen (1934-1944)
Nieuw Vlaanderen (1934-1944) had als uitgangspunt de eentaligheid van Vlaanderen. Door zijn federalistische stellingname midden jaren 1930 was het blad radicaler dan de katholieke partij ... Lees meer
waarin hij protesteerde tegen het feit dat de Belgische overheid de ontginning en uitbating der mijnen had toevertrouwd aan organisaties uit Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer
, Wallonië en Frankrijk die het in Limburg Limburg
Lees meer
vergaarde kapitaal naar elders deden afvloeien. Bij de viering van 11 juli 1939 hekelde hij het feit dat de Dochters van het Kruis uit Luik in Genk in het Frans onderrichtten. Omwille van de dienstverlening van deze zusters in het bisdom en de seminaries werd Spitz door Mgr. Kerkhofs verbannen naar Ophoven.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer
zette Spitz zich sterk in voor de arme mensen van zijn parochie. Hij verleende in september 1944 de voortvluchtige gouwleider Theo Brouns Brouns, Theo
Lees meer
van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer
(VNV) gedurende verschillende weken onderdak, eerst in de pastorie, vervolgens in de kerk. Bij een bezoek aan zijn familie in Kessenich werd Brouns aangehouden en bekende hij dat hij onderdak had gekregen bij Spitz. Deze werd opgesloten in de gevangenis van Hasselt en na zijn veroordeling tot 7 jaar gevangenschap in maart 1945 overgeplaatst naar de gevangenis van Sint-Gillis. Het gevangeniseten ondermijnde de zo al zwakke gezondheid van Spitz met zijn voortijdige dood als gevolg.

Werken

– Hernieuwen 1937.
– Nieuw Vlaanderen 1937-1939.
– Voorwoord op K. Pinxten, Limburg een colonisatiegebied, Brussel, 1939.

Literatuur

– L. Wils, Honderd jaar Vlaamse Beweging. II. Geschiedenis van het Davidsfonds 1914 tot 1936, Leuven, 1985
– D. Snijders e.a., Pastoor Dr. Jan Spitz (1887-1945), 1987.
– M. Bertrands, Van gesticht tot college. De geschiedenis van het Sint-Jan Berchmansinstituut van Genk 1919-1994, Genk, 1994
– verslagen Davidsfonds Mechelen-aan-de-Maas, Genk (KADOC).
– dossier Krijgsraad Hasselt 45, 225 (Rijksarchief Hasselt).

Suggestie doorgeven

1998: Wilfried Rosiers

2023: Mathijs Lamberigts

Inhoudstafel