Ulenspiegel (1940-1941)

Verscheen van 5 januari 1940 tot 1 maart 1941 te Antwerpen en werd achter de schermen geleid door de Kommunistische Partij Kommunistische Partij van België
Lees meer van België (KPB).

Het blad beoogde langs legale weg informatie en richtlijnen aan de militanten door te geven. Als gevolg van het Sovjet- Duits niet-aanvalspact van augustus 1939 werden de publicaties van de KPB in de periode september 1939 – mei 1940 steeds weer door de overheid verboden. Tezelfdertijd trachtten de communisten door de duidelijk Vlaamsgezinde teneur van Ulenspiegel Vlaams-nationalistische democraten rond de partij te verzamelen. In Antwerpen bestond immers sinds de Eerste Wereldoorlog een weliswaar kleine voedingsbodem voor links-nationalistische stellingen zoals de Vlaamsche Kommunistische Partij Vlaamsche Kommunistische Partij
De Vlaamse Kommunistische Partij (1937-1945) was een onderafdeling van de Kommunistische Partij. Ze verdedigde een federaal standpunt en gaf het tijdschrift Het Vlaamsche Volk uit. ... Lees meer (VKP) die voorstond: autonomie voor Vlaanderen, toepassing van de taalwetten, in de jaren 1930 ook strijd tegen het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV). Ulenspiegel trachtte het isolement waarin de communisten waren terechtgekomen te doorbreken. Daartoe werd contact gezocht met Vlaams-nationalisten die wel om totaal andere redenen België buiten de oorlog met Duitsland wilden houden.

De politieke leiding van het blad berustte bij Jef van Extergem Van Extergem, Jef
Jef van Extergem (1898-1945) was een Vlaamsgezinde, eerst socialistische en later communistische politicus. Lees meer . Verantwoordelijk uitgever was Frans van Haver die uit de Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer kwam; een van de medewerkers was de dichter Victor-Jozef Brunclair Brunclair, Victor
Victor J. Brunclair (1899-1944) was een avant-gardistische schrijver en journalist, die behoorde tot de groep rond Paul van Ostaijen. Hij ging de geschiedenis in als een van de weinige Vl... Lees meer van de groep der Antwerpse democraten. De naam van het blad verwees niet enkel naar de mythische volksfiguur, maar was tevens ontleend aan de naam van een café waar 'democratische' oud-Fronters bijeenkwamen.

Het blad werd niet enkel via Antwerpse winkels en kiosken en een abonnementensysteem verspreid, maar ook via de communistische organisatie en militanten in het Vlaamse landsgedeelte. Ulenspiegel verscheen als weekblad tussen 5 januari en 3 mei 1940. Op 2 juni 1940, enkele dagen na het einde van de 18-daagse veldtocht, kwam het blad met toestemming van de Propaganda Abteilung van het Militair Bezettingsbestuur opnieuw van de pers en werd op 8 juni zelfs een dagblad, met als ondertitel "Volksdagblad voor Vlaanderen". Aangezien de KPB niets met de 'imperialistische' oorlog te maken wilde hebben, stelde het blad zich neutraal op, ook ten aanzien van de bezetter. Vanaf augustus werd de Duitse censuur evenwel steeds ingrijpender. Zogoed als alle berichten met betrekking tot de Sovjet-Unie werden geschrapt.

Van 17 augustus 1940 af werd Ulenspiegel weer een weekblad, het verscheen tot 25 januari 1941 onder de hoede van de communisten. Toen staakten zij de uitgave van het blad en de medewerkers gingen in de illegaliteit. Intussen was immers het communistische verzet goed en wel op gang gekomen. Het VNV trachtte nog een poos het blad overeind te houden, maar op 1 maart 1941 rolde de laatste Ulenspiegel van de pers. Na de oorlog werd Frans van Haver als verantwoordelijke uitgever veroordeeld.