Hermans, Ward

De Eerste Wereldoorlog

Ward Hermans meldde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog in januari 1915 vrijwillig aan voor het Belgisch leger en zat als soldaat van augustus 1915 tot mei 1918 aan het IJzerfront in de 2de infanteriedivisie. Hermans raakte er al heel vroeg ontgoocheld over de taaltoestanden. Zo werd hij actief in de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer als medewerker van Ons Vaderland Ons Vaderland (1914-1922)
Lees meer (1914-1922), waarin hij artikels en gedichten schreef, voor het eerst onder het pseudoniem van IJzergalm. Zijn bijdragen werden vaak gecensureerd door de Militaire Veiligheid.

In juli 1918 werd Hermans als prominent agitator van de Frontbeweging en om te voorkomen dat hij zou overlopen overgeplaatst naar het Houthakkers Houthakkers van de Orne
‘Houthakkers’ is een bijnaam die verwijst naar tien frontsoldaten die omwille van hun Vlaamsgezindheid van het front verwijderd werden. De legerleiding stuurde hen naar het houthakkerspel... Lees meer peloton van de Orne in Normandië verzet waar hij dwangarbeid moest verrichten. Toen de Turnhoutse activist Frans Jacobs de ouders van Hermans inlichtte over diens strafverplaatsing en hen probeerde in te schakelen in de activistische propaganda, weigerden ze. Hermans zelf distantieerde zich van het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer in brieven die hij na de wapenstilstand aan zijn ouders stuurde, maar toonde zich wel als radicale Vlaamsgezinde. Hij bleef tot 13 maart 1919 in Normandië. Pas in juli 1919, na de Interpellatie van de drie Van's Interpellatie van de drie Van's
De Vlaamsgezinde katholieke parlementsleden Frans van Cauwelaert, Alfons van de Perre en Aloïs van de Vyvere interpelleerden in mei 1919 de regering van nationale unie over de taaltoestan... Lees meer , werd hij gedemobiliseerd.

Bij de Frontpartij

Hermans kwam fel geradicaliseerd uit de oorlog. Hij werd een van de drijvende krachten achter het Verbond der Vlaamse Oud-strijders Verbond VOS
Het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS), opgericht in 1919, was een flamingantische vereniging voor oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog, die in de loop van het interbellum tot ee... Lees meer (VOS) in het arrondissement Mechelen en hij wierp zich snel in de strijd voor amnestie Amnestie
Lees meer voor gestrafte activisten. Hij werd er ook actief in Het Vlaamsche Front Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer en hield honderden meetings in heel het land, waarbij hij zich als een onstuimig en meeslepend redenaar ontpopte en als 'Houthakker van de Orne' veel bijval genoot. Zijn populariteit mag blijken uit het feit dat de VOS-afdeling Lier in 1924 een borstbeeld van Hermans liet beeldhouwen. Toen hem dit plechtig zou worden overhandigd op 29 juni 1924 en VOS door de Lierse straten trok, leidde dit tot rellen met de rijkswacht die aandacht kregen in de nationale pers en die als een uiting van de groeiende radicalisering werden gezien. Het baart dan ook geen verwondering dat Het Vlaamsche Front hem vroeg de Kamerlijst in het arrondissement te trekken. Dat gebeurde voor het eerst in 1925. Hermans kon niet meteen voor een gevoelige electorale vooruitgang zorgen en werd niet verkozen.

Geestelijke zwerftocht

Hermans verdiende tot die tijd zijn brood hoofdzakelijk als journalist voor onder meer De Schelde De Schelde (1919-1936)
Lees meer (1919-1936). Hij publiceerde tevens essays, boeken en drie dichtbundels, onder meer Gedichten van Liefde en Strijd (1919), waarin hij zijn ervaringen als Houthakker aan de Orne verwerkte. Zijn poëzie stond ten dienste van zijn politiek engagement.

Intellectueel onderging Hermans een hele evolutie. Aanvankelijk stond hij onder invloed van de Clarté Clarté-groep
De Clarté-groep (1919-1921) was een internationale groepering van pacifistische intellectuelen, die ook in Vlaanderen een afdeling had. In haar tijdschrift De Nieuwe Wereldorde werden uit... Lees meer -groep, wat blijkt uit zijn boeken De Geestelijke Zwerftocht (1922) en Het Treurspel voor Recht en Beschaving (1923). Het waren zwaar op de handse, soms bevlogen betogen die evenwel gebukt gingen onder een gebrek aan coherentie en diepgang. Hermans noemde zich een christelijk socialist en pleitte voor Godsvrede Godsvrede
Godsvrede is een middeleeuws begrip dat een schorsing van de vijandelijkheden tussen verschillende partijen inhoudt. In de geschiedenis van de Vlaamse beweging werd het begrip op verschil... Lees meer . In 1923-1924 nam hij deel aan de door Lodewijk Dosfel Dosfel, Lodewijk
Lodewijk Dosfel (1881–1925) was een jurist die in de Vlaamse beweging bekendheid verwierf door zijn engagement in de Vlaamse katholieke studentenbeweging en in de campagne voor Vlaamse ta... Lees meer geleide polemiek over nationalisme en katholicisme en publiceerde in De Schelde een later gepubliceerde artikelenreeks onder de titel ‘Een woord aan de R.C. Vlaamsche Nationalisten’ (1924), waarin hij onder meer de Godsvredegedachte verdedigde, de staatskatholieke standenpartij aanviel en tegelijk pleitte voor een katholieke herstelbeweging. Hij onderging daarbij de invloed van het blad Aristo Aristo
Aristo (1930-1964) was een conservatief-katholiek Nederlands maandblad, dat sympathiseerde met het Verdinaso en het Italiaanse fascisme. Lees meer van Wouter Lutkie Lutkie, Wouter
Wouter Lutkie (1887-1968) was een Noord-Brabantse katholieke priester die de Groot-Nederlandse gedachte verdedigde en voorstander was van het corporatisme en Italiaanse fascisme. Lees meer , aan wiens Opbouwende Staatkunde hij meewerkte. Hermans stond tevens in nauw contact met Odiel Spruytte Spruytte, Odiel
Odiel Spruytte (1891-1940) was een ‘petit vicaire’ en een dwarsdenker in het bisdom Brugge. Als Vlaams-nationalist behoorde hij tot de kernredactie van het weekblad Jong Dietschland, en w... Lees meer . Hij volgde in 1925 als vrije student de Practische Sociale Leergang te Leuven. Zijn opgedane ervaring verwoordde hij in Maatschappelijke en Moreele Conflicten (1926). Hij nam afstand van het socialisme. Tegelijk rezen de eerste twijfels over de democratie en het pacifisme Pacifisme
Lees meer .

Revolutionair nationalist

Hermans evolueerde geleidelijk in de richting van een revolutionair nationalisme. In 1926 was hij nog aanwezig op een congres te Clervaux met als thema ‘Christendom en vrede’. In 1927 polemiseerde hij met de pacifist Armand Suls Suls, Armand
Lees meer in De Schelde. Hermans bleek onder invloed te zijn gekomen van Oswald Spenglers Untergang des Abendlandes. Het werd hem duidelijk dat de Vlaamse ontvoogdingsstrijd een belangrijk internationaal-politiek facet vertoonde en hij legde zich toe op de studie van de internationale politiek en diplomatieke geschiedenis. Zijn belezenheid terzake resulteerde in tientallen goed gedocumenteerde, maar fel polemische en niet altijd goed doordachte essays. In 1927 publiceerde hij Avondland. Idee en Vlaanderen, waarin hij het falen van het argeloze pacifisme constateerde. Dit laatste verwijderde hem van het VOS. In 1926 publiceerde hij De Deemstering der Europese Beschaving, waarin hij de schuldvraag aangaande de Eerste Wereldoorlog aankaartte. Hermans werd een objectief bondgenoot van de Duitse revanchisten.

Hij raakte ook verward in een intrigespel van geheime diensten. Begin 1929 was hij betrokken bij de geruchtmakende affaire van de Utrechtse documenten waarbij hij in een valstrik liep van de Belgische Militaire Veiligheid die hem via een dubbelagent een vervalst protocol van Frans-Belgische stafbesprekingen doorspeelde. Hermans meende een slag te kunnen slaan in de strijd tegen het Frans-Belgisch Militair Akkoord, maar moest naar Nederland vluchten toen bleek dat het om een vals stuk ging. Hoewel Hermans slechts een pion was in een complexe intrige en hij door de Belgische justitie niet eens vervolgd werd, kreeg hij bij zijn volgelingen het imago van een tot alles bereid zijnde idealist. Bij andere medestanders, vaak aan de top van de partij, bevestigde hij zijn reputatie van iemand die zich in nesten werkte door zijn eigengereid optreden en onbezonnen radicalisme.

Kamerlid

Electoraal berokkende de affaire Hermans alvast geen schade. Bij de verkiezingen van mei 1929 deelde zijn arrondissement in de Vlaams-nationalistische overwinning. Hermans behaalde ook een persoonlijk succes met 870 voorkeurstemmen en werd verkozen in de Kamer.

Zijn optreden in het parlement deed zijn reputatie alle eer aan. Het was een aaneenschakeling van incidenten. Het begon met zijn weigering de eedformule uit te spreken. Hij interpelleerde over uiteenlopende onderwerpen, vaak over het Frans-Belgisch Militair Akkoord. Zijn interventies waren radicaal anti-Belgisch. Zijn rede naar aanleiding van de Eeuwfeesten werd uit de Handelingen geschrapt. In december 1931 werd Hermans in verlegenheid gebracht toen aan het licht kwam dat hij plagiaat had gepleegd in een parlementaire redevoering. In november 1931 keerde hij zich tegen het door Herman Vos Vos, Herman
Herman Vos (1889-1952) engageerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog in het activisme. Vanaf 1925 was hij parlementslid voor de Frontpartij. Toen het Vlaams-nationalisme zich in de jaren... Lees meer uitgewerkte wetsvoorstel van Federaal Statuut, nadat hij het eerst mee ondertekend had. In de brochure Federalisme en Groot-Nederland verantwoordde hij zijn ommezwaai.

Hermans' relatie met zijn fractiegenoten raakte grondig verstoord toen hij openlijk steun verleende aan het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer (Verdinaso). In mei 1932 werd hij uit de fractie gestoten en in 1934 nam hij om dezelfde reden ontslag uit het IJzerbedevaartcomité waarin hij sedert de jaren 1920 zetelde. In juli 1930 kreeg Hermans het aan de stok met kardinaal Ernest-Joseph van Roey Van Roey, Ernest-Joseph
Ernest-Joseph van Roey (1926-1961) was Kardinaal-Aartsbisschop van Mechelen. Hij aanvaardde geleidelijk de onvermijdelijkheid van een eentalig Vlaanderen en bestreed het Vlaams-nationalis... Lees meer , nadat hij in De Schelde van 15 juli 1930, diens herderlijke brief, waarin trouw aan de Belgische staat tot katholieke plicht werd verheven, had gehekeld. Hermans werden de sacramenten ontzegd, tenzij hij zijn ‘oneerbiedige uitlatingen’ herriep. Hermans, verkozen in een hoofdzakelijk katholiek arrondissement, boog en herriep openlijk alle oneerbiedige uitlatingen in het artikel.

Politiek geïsoleerd en omringd door ‘Hermanisten’

Hermans' politieke radicalisering veroorzaakte zware spanningen in zijn eigen arrondissement. In 1931 trok hij het beheer en de redactie van het lokale Vlaams-nationalistische blad D e Klauwaert De Klauwaert (1927-1933)
De Klauwaert (1927-1933) was een Vlaams-nationalistisch weekblad voor het arrondissement Mechelen. Lees meer (1927-1933) naar zich toe tegen de wil van het arrondissementele bestuur. Einde 1931 stichtte hij het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond (Ward Hermans)
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (1931-1933) was een Vlaams-nationalistische partij in het arrondissement Mechelen, opgericht door Ward Hermans. Lees meer (VNV) met een radicaal-rechts Rechts-radicalisme
De rechts-radicale traditie begon toen het Vlaams-nationalisme in het interbellum koos voor Nieuwe Orde en collaboratie. Na de oorlog evolueerde radicaal-rechts in Vlaanderen van nostalgi... Lees meer en Diets Diets
Het woord ‘Diets’ stamt uit het Middelnederlands. In de context van de Vlaamse beweging dook deze term voor het eerst op in de loop van de 19de eeuw, meestal als equivalent voor Nederlan... Lees meer profiel. De meer gematigde Vlaams-nationalisten keerden zich tegen Hermans en zochten aansluiting bij de Vlaamsch Nationale Volkspartij Vlaamsch Nationale Volkspartij
Vlaams-nationalistische partij (1930-1933) opgericht op initiatief van Hendrik Elias en opgegaan in het Vlaamsch Nationaal Verbond. Lees meer (VNVP).

Bij de verkiezingen van 1932 stonden beide groepen tegenover elkaar. Hermans haalde 4,3% en de VNVP 2,2%. Hermans verloor zijn Kamerzetel. Hij stond politiek geïsoleerd, maar beschikte in zijn streek over een schare onvoorwaardelijke volgelingen, de 'Hermanisten' genaamd. Zij volgden hem toen hij einde 1932 toetrad tot het Verdinaso en toen hij in 1934 een Dinaso-Oppositieblok oprichtte, nadat hij uit het Verdinaso werd gezet toen hij zich niet neerlegde bij de Nieuwe Marsrichting. Er waren al eerder spanningen gerezen tussen hem en leider Joris van Severen Van Severen, Joris
Joris van Severen (1894-1940) is vooral bekend als de oprichter en leider van het fascistisch geïnspireerde Verdinaso (Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen). Medio jaren 1930 verru... Lees meer , omdat die de publicatie van zijn pro-Duitse geschriften had verboden.

Bij het Vlaamsch Nationaal Verbond

Met de verkiezingen van 1936 in zicht zocht Hermans een nieuw politiek onderkomen. Er kwam een toenadering tot het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) van Staf de Clercq De Clercq, Staf
Staf de Clercq (1884-1942) was een Vlaams-nationalistische politicus, die zijn politieke carrière begon als kamerlid voor de Frontpartij. Hij staat vooral bekend als stichter en eerste l... Lees meer onder druk van Thomas Debacker Debacker, Thomas
Oorlogsvrijwilliger Thomas Debacker (1892-1971) was volksvertegenwoordiger voor de Katholieke Vlaamsche Volkspartij. Ook werkte hij mee aan De Nieuwe Kempen. Later trad hij toe tot het VN... Lees meer , de leider in het naburige arrondissement Turnhout die betrouwbare electorale partners zocht. Hermans, die zich in artikels en brochures als Het boek der stoute waarheden als een bewonderaar van het nationaalsocialisme en een antisemiet had opgeworpen, was echter persona non grata voor gematigde VNV'ers. Met name fractieleider Hendrik Borginon Borginon, Hendrik
Hendrik Borginon (1890-1985) was lid van de leiding van de Frontbeweging en Vlaams-nationalistisch politicus in de Frontpartij en het Vlaamsch Nationaal Verbond. Tijdens de bezetting fung... Lees meer , die in 1936 in Antwerpen de Vlaamsch Nationaal Blok Vlaamsch Nationaal Blok
Vlaamsch Nationaal Blok (VNB) was de benaming waaronder de Vlaams-nationalistische partij het Vlaamsch Nationaal Verbond bij de parlements- en provincieraadsverkiezingen van 1936 en de p... Lees meer -Kamerlijst trok, stelde zijn veto, daarin gevolgd door de Antwerpse Frontpartij met wie hij een kartel vormde. Toen De Clercq doorzette en Hermans op de positie van lijsttrekker in Mechelen plaatste, slikte Borginon zijn veto in. Hermans' lijst behaalde 7,5%. Hij werd niet herkozen.

In april 1936 was Hermans tot VNV-arrondissementsleider benoemd. Buiten zijn arrondissement kon Hermans als vast medewerker van Volk en Staat Volk en Staat
Volk en staat (15 november 1936 - 3 september 1944) was een Vlaams-nationalistisch dagblad en orgaan van het Vlaamsch Nationaal Verbond. Het blad verscheen als opvolger van De Schelde (1... Lees meer invloed uitoefenen. Hij schreef onder meer buitenlandse reportages, waarvan sommige in boekvorm werden uitgegeven.

Hij kwam spoedig in conflict met De Clercq omdat hij al te opzichtig het nationaalsocialisme verdedigde en zich niet stoorde aan de voorzichtige koers van het VNV. Hermans kon zijn gang gaan doordat Herman van Puymbrouck Van Puymbrouck, Herman
Herman van Puymbrouck (1884-1949) was medestichter van de Frontpartij en vervolgens hoofdredacteur van De Schelde, later Volk en Staat. Vanaf de late jaren 1930 steunde hij onverkort het ... Lees meer , hoofdredacteur van Volk en Staat, op dezelfde lijn zat. Samen met hem probeerde hij achter de schermen De Clercq te compromitteren bij de Duitse instanties die Volk en Staat financieel steunden. Hij had ook contacten met agenten van de Sicherheitsdienst, onder meer via zijn journalistiek werk tegen de Belgische bezetting van de Oostkantons. Hermans was correspondent van een aantal Duitse dagbladen.

In 1939 werd hij weer in de Kamer gekozen. Hij haalde 1143 voorkeurstemmen en zijn lijst sprong naar 12%. De vooruitgang was gedeeltelijk te danken aan een samenwerking tussen Hermans en het Boerenfront Boerenfront
Het Boerenfront ontstond in 1937 uit ongenoegen over de Boerenbond en de landbouwpolitiek van de regering. Voor de Tweede Wereldoorlog had het banden met Vlaams-nationalistische en rechts... Lees meer . In het parlement sprak hij opnieuw hevige anti-Belgische taal, pleitte voor amnestie voor gestrafte oud-strijders en bekritiseerde de Belgische buitenlandse politiek. Tegenstanders noemden hem een Duitse agent.

Algemeene-SS Vlaanderen

In mei 1940 werd Hermans door de Belgische Staatsveiligheid opgepakt en naar Frankrijk gedeporteerd waar hij opgesloten werd in het kamp van Le Vernet (zie Spooktreinen Spooktreinen
Het begrip Spooktreinen verwijst naar de wegvoering van 2000 tot 3000 verdachten door de Belgische staatsveiligheid in mei 1940. De verdachten, waaronder een aantal prominente Vlaams-nat... Lees meer ). Op 7 augustus 1940 was hij terug in het land. Hij nam in oktober 1940 ontslag uit het VNV en richtte samen met René Lagrou Lagrou, René
René Lagrou (1904-1969) was een Vlaams-nationalistisch politicus. Lagrou had contacten met het naziregime, stichtte in 1940 de Algemeene-SS Vlaanderen waar hij de eerste leider van werd e... Lees meer , met wie hij al voor de oorlog politiek samenwerkte, de Algemeene-SS-Vlaanderen Algemeene-SS Vlaanderen
De SS-Vlaanderen was een collaborerende militie tijdens de Tweede Wereldoorlog, die deel uitmaakte van de Duitse SS. Ze ijverde voor de aanhechting van Vlaanderen bij Duitsland. Lees meer op. In december 1940 werd hij hoofdredacteur van De SS-Man, waarin hij zijn groot-Duitse overtuiging verkondigde.

Hermans reageerde ook tegen het Militaire Bestuur dat het VNV steunde. In mei 1941 werd zijn positie onmogelijk en week hij uit naar Berlijn waar hij onder meer correspondent werd van Het Vlaamsche Land en later van De Gazet en De Vlaamsche Post, bladen die de strekking van de Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap
De Duitsch-Vlaamsche Arbeidersgemeenschap (DeVlag) (1935-1945) was vóór de Tweede Wereldoorlog een organisatie van Vlaamse en Duitse studenten. Tijdens de oorlog ontpopte de DeVlag zich ... Lees meer (DeVlag) verkondigden, de groot-Duitse organisatie waarvan Hermans ook lid was. Hij werd tevens ambtenaar bij het Volkspolitische Amt van de Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterspartei (NSDAP), belast met propagandavoering bij de Vlaamse arbeiders in Duitsland. Voor zijn vertrek naar Duitsland speelde Hermans nog een rol in de vrijlating van de Vlaamse krijgsgevangenen. Hoewel deze vrijlating reeds vroeger door Adolf Hitler was bevolen, kon Hermans via bemiddeling van Rudolf Hess de vrijlating bespoedigen.

Veroordeling wegens collaboratie

Bij de Duitse ineenstorting dook Hermans onder in Berlijn, waar hij in november 1946 werd aangehouden door de Britten. Hij was toen al door de Mechelse krijgsraad bij verstek ter dood veroordeeld. Het vonnis van de krijgsraad, na het proces op tegenspraak, bracht de straf terug tot levenslange opsluiting en 10 miljoen frank schadevergoeding. Hermans' inzet voor de vrijlating van de Vlaamse krijgsgevangenen werd als verzachtende omstandigheid aanvaard. Het vonnis werd bevestigd in beroep. Op 13 mei 1955 kwam hij vervroegd vrij. In de cel schreef hij honderden gedichten en zijn apologie, die in 1965 onder de titel Socratische gesprekken: de zelfmoord van het Westers Burgerdom verscheen.

Na zijn vrijlating bleef Hermans actief als essayist, dichter en romanschrijver. De bestseller Jan van Gent behandelde de strijd aan het oostfront, Land van Onan Cyclopië, zijn ervaringen in de Belgische gevangenis.

Vanaf de jaren 1960 trad Hermans weer op als voordrachtgever. Hij was nog te zien als eregast op de IJzerbedevaarten IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer . Zijn politieke rol was evenwel uitgespeeld, ook al omdat hij het nationaalsocialisme bleef verheerlijken. Hermans werd gehuldigd ter gelegenheid van zijn 80ste verjaardag door het Pater Stracke Stracke, Desideratus
Desideratus (Desideer) A. Stracke (1875-1970) was een jezuïet en literatuurhistoricus, die een invloedrijke rol speelde in de katholieke Vlaamse beweging en het Vlaams-nationalisme. ... Lees meer Noodfonds, bij zijn 85ste verjaardag door Were Di Were Di
Were Di vzw was een radicaal Vlaams-nationalistische actiegroep die vooral met haar tijdschrift Dietsland Europa het rechts-nationalistische gedachtengoed verspreidde in de jaren 1960 tot... Lees meer op initiatief van Dietsland Europa Dietsland Europa
Het tijdschrift Dietsland Europa was het blad van de Jong Nederlandse Gemeenschap en later van Were Di. Het verdedigde radicaal Vlaamse, Groot-Nederlandse en extreemrechtse standpunten en... Lees meer , bij zijn 90ste verjaardag door het Vormingsinstituut Wies Moens en VOS-Antwerpen.