Het Nationaal Vlaamsch Tooneel

Organisatie
Eric Robert Bauwens (2023, aanvulling), Nico Wouters (1998)

Het Nationaal Vlaamsch Tooneel was een rondreizend theatergezelschap, geleid door Staf Bruggen, dat de traditie van het Vlaamsche Volkstoneel voortzette in de periode 1924-1940.

Afkorting
NVT
Alternatieve naam
Het Nieuwe Volkstooneel [1930-1931]
Nationaal Vlaams Toneel
Groep Staf Bruggen
Het Vlaamsche Volkstooneel [1935-1940]
Oprichting
mei 1930
Stopzetting
augustus 1940
Leestijd: 3 minuten

Het Nationaal Vlaamsch Tooneel was een toneelgroep, ook bekend als de Groep Staf Bruggen, opgericht in mei 1930 onder de naam Het Nieuwe Volkstooneel door Staf Bruggen Bruggen, Staf
Staf Bruggen (1893-1964) was een Vlaamse acteur en regisseur die grote successen behaalde tijdens het interbellum. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij directeur van de Koninklijke Ned... Lees meer
en Maurits Hoste als een afscheuring van Het Vlaamsche Volkstooneel Het Vlaamsche Volkstooneel (1924-1932)
Lees meer
(VVT). In maart 1931 werd het gezelschap omgedoopt tot Het Nationaal Vlaamsch Tooneel. Amper twee jaar later deden het NVT en het VVT al een poging om de krachten opnieuw te bundelen, maar deze mislukte.

Bruggen had de artistieke leiding, terwijl de administratieve en zakelijke taken tot 1933 werden waargenomen door Leo Wouters Wouters, Leo
Leo Wouters (1902-1987) was een radicaal Groot-Nederlandse VNV-politicus, die na de Tweede Wereldoorlog voor de Volksunie in Gent tot volksvertegenwoordiger (1961-1971) en senator (1971-1... Lees meer
, Emiel de Waele en Honoré Debusschere Debusschere, Honoré
De Tieltse aannemer Honoré Debusschere (1883-1968) was een belangrijke financier van verschillende Vlaams-nationalistische bladen, van Joris van Severen en van het Verdinaso. Lees meer
, en daarna door Hector de Geest.

Het NVT werkte verder in de geest van De Gruyter, wilde kunst en pedagogie verenigen en zag toneel als een middel tot volksverheffing. Ideologisch was het gezelschap duidelijk van Vlaams-nationalistische signatuur. Dat blijkt onder meer uit de toelichting bij het programma 1931-1932, waarin het doel van de theatergroep werd omschreven: ‘dat door schoonheid en kunst ons volk opklimme tot de waardigheid van een nationaal-Vlaamsche (sic) en vrij volk.’ Om geen publiek af te stoten benadrukte Bruggen de onafhankelijkheid van zijn groep tegenover de partijpolitiek, maar door de uitgedragen idealen vond de groep duidelijk aansluiting bij de diverse Vlaamse-nationalistische formaties. Via contacten met auteurs als Ferdinand Vercnocke Vercnocke, Ferdinand
Ferdinand Vercnocke (1906-1989) was een West-Vlaamse dichter van romantisch nationalistische poëzie, die zich in de jaren 1930 met het fascistisch geïnspireerde VNV affilieerde en tijdens... Lees meer
en Paul de Mont De Mont, Paul
Paul de Mont (1895-1950) was toneelschrijver, journalist en hoofdredacteur van verschillende kranten. Als leidende figuur van Rex-Vlaanderen zette hij zich voor in voor de samenwerking va... Lees meer
waren er bijvoorbeeld banden met respectievelijk het V laamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer
(VNV) en Rex Rex
Rex was een Belgische politieke partij (1935-1940) en een collaboratiebeweging in Franstalig België (1940-1944). Lees meer
. De belangrijkste inrichters van opvoeringen door de Groep Staf Bruggen waren de Vlaamse Huizen Vlaamse Huizen
Lees meer
, het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer
, en in mindere mate ook de Vlaamse Toeristenbond Vlaamse Toeristenbond
VTB-VAB (1922) was een cultureel-toeristische organisatie die bijdroeg aan de ontwikkeling van het toerisme en de mobiliteit in Vlaanderen. Ze was door haar financiële en culturele slagkr... Lees meer
en het Verbond der Vlaamse Oud-strijders Verbond VOS
Het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS), opgericht in 1919, was een flamingantische vereniging voor oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog, die in de loop van het interbellum tot ee... Lees meer
.

Bruggen programmeerde zoveel mogelijk stukken van Nederlandstalige auteurs (37 van de in totaal 64 opgevoerde stukken). Bovendien hadden deze stukken vaak de verheerlijking van de eigen geschiedenis als onderwerp (onder meer Uilenspiegel Tijl Uilenspiegel
Tijl Uilenspiegel is een personage uit een laatmiddeleeuws Duits volksboek, dat van de 19de eeuw tot diep in de 20ste eeuw door uiteenlopende politieke bewegingen in België en Vlaanderen ... Lees meer
, Willem de Zwijger, Lamme, Boudewijn van Vlaanderen, Roeland Luidt, Dampierre, Voor Outer en Heerd). Bruggen voerde echter ook stukken op van Duitstalige, Italiaanse, Scandinavische en Franse auteurs. De voorkeur ging duidelijk naar het zogenaamde ‘ernstige’ genre, maar om het grote publiek te lokken, speelde het gezelschap ook regelmatig komedies.

De groep was een rondreizend gezelschap en beschikte dus niet over een eigen schouwburg. Het deed bijna alle verplaatsingen per trein. Dat had tot gevolg dat het NVT zich tot sobere decors moest beperken. Door die afhankelijkheid van het spoor kon het gezelschap bovendien niet overal optreden. Het NVT speelde vooral in de kleinere gemeenten en minder in de grote steden die meestal over een eigen, vast gezelschap beschikten. Het NVT had gedurende heel zijn bestaansperiode te kampen met ernstige financiële problemen. Bruggen probeerde vergeefs te besparen op reiskosten en maaltijdvergoedingen, wat veel onvrede teweeg bracht onder de acteurs.

Door de mobilisatie van 1939 werden de vertoningen opgeschort, en hoewel De Geest er dat najaar in slaagde een beperkte groep herop te starten, ontbrak het vooral Bruggen aan ambitie om de werking van het gezelschap nog verder te zetten. Toen hij eind augustus 1940 benoemd werd tot directeur van de Koninklijke Nederlandse Schouwburg in Gent, werd Het Nationaal Vlaamsch Tooneel dan ook opgeheven. Een aantal acteurs volgde Bruggen naar de KNS.

Literatuur

— C. Godelaine, Het Vlaamsche Volkstooneel, Leuven, Davidsfonds, 1939.
— A. Vander Plaetse, Herinneringen aan het Vlaamse Volkstoneel, Leuven, Davidsfonds, 1960.
— G. Opsomer, Het Vlaamsche Volkstooneel (1924-1929), K.U.L., onuitgegeven doctoraatsverhandeling, 1992.
— A. Collard,  De groep Staf Bruggen 1930-1940, RUG, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, 1996.

Suggestie doorgeven

1998: Nico Wouters

2023: Eric Robert Bauwens

Inhoudstafel