Van Brussel, Frans

Frans van Brussel volgde slechts onderwijs tot zijn tiende en verdiende vervolgens zijn brood in de landbouw. Aan het einde van de 19de eeuw was hij in zijn geboortedorp een van de medestichters van de Boerengilde Sint-Antonius, wat de aanzet zou blijken te zijn tot een succesvolle politieke loopbaan.

De democratiseringsgolf na de invoering van het algemeen meervoudig stemrecht voor mannen in 1893 bracht de toen bijna 52-jarige Van Brussel ertoe om bij de parlementsverkiezingen van mei 1898 in het arrondissement Sint-Niklaas op te komen met een eigen lijst, nadat de katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer de mogelijkheid van een verkiesbare plaats voor hem en zijn agrarische achterban had geblokkeerd door de weigering om een poll te organiseren tussen hem en de zetelende mandatarissen.

“Boerke(n) van Brussel”, zoals hij door opponenten ietwat denigrerend werd genoemd, kreeg ook de publieke steun van de daensisten Daensistische beweging
Daensistische beweging is de verzamelnaam voor een geheel van feiten, opvattingen, organisaties, personen en strijdmiddelen die tijdens de late 19de en de vroege 20ste eeuw een onderdeel... Lees meer , die in het Land van Waas en in een aantal andere regio’s eveneens de bestaande machtsposities in de katholieke gelederen contesteerden.

Na een geanimeerde electorale campagne werd deze welstellende landbouwer op 22 mei 1898 met 26.171 voorkeurstemmen verkozen tot volksvertegenwoordiger, een mandaat dat hij - hoewel zijn positie meermaals werd bedreigd - over de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer heen zou behouden tot 1921. Een week na de verkiezing van Van Brussel tot kamerlid, en uitdrukkelijk met de bedoeling dat evenement feestelijk in de verf te zeten, werd gestart met de uitgave van de Gazet van Stekene, een plaatselijk weekblad dat zou blijven bestaan tot 1963. Brussels dorpsgenoot Pieter de Windt (1860-1934), een oorspronkelijk uit Maldegem afkomstige drukker en volksdichter, koos heel bewust Boerkensblad als ondertitel van deze periodieke publicatie, om te tonen dat Van Brussel en zijn medestanders als ‘buitenlieden’ uit een ietwat excentrisch gelegen streek aan de grens met Nederland niet met zich zouden laten sollen. Van Brussel werd na zijn coup de théâtre opgenomen in de katholieke partij, maar positioneerde zich desondanks altijd min of meer in de buitenbaan van deze politieke formatie. Met een allusie op Lode Wils Wils, Lode
Lode Wils (1929) is een emeritus hoogleraar eigentijdse geschiedenis. Hij publiceerde voornamelijk over het katholieke flamingantisme en is een van de belangrijkste geschiedschrijvers van... Lees meer ’ monografie over het daensisme uit 1969 zou men de verkiezing van Van Brussel kunnen omschrijven als ‘de opstand van het Noordvlaamse platteland’. Het optreden van "Boerke(en) Van Brussel" was immers een exponent van de ‘opstand van de katholieke middenklasse die in de invoering van het algemeen meervoudig stemrecht haar politieke kans zag’, zoals Harry van Velthoven een aantal meer of minder met elkaar verbonden emanciperende stromingen en tendensen in Vlaanderen kort vóór en na 1900 karakteriseerde.

Vrijwel onmiddellijk na zijn eedaflegging als parlementslid, uiteraard in het Nederlands, vroeg Van Brussel dat de dagorde van de Kamer van Volksvertegenwoordigers voortaan in het Frans én in het Nederlands zou worden gedrukt, wat hem onmiddellijk landelijke bekendheid bezorgde. Hoewel die vraag in overeenstemming was met de kort voordien, op 18 april 1898, aangenomen Gelijkheidswet, die het Nederlands op gelijke voet stelde met het Frans als officiële taal in België, bekwam Van Brussel alleen dat men hem in de toekomst een getypt exemplaar in zijn moedertaal ter beschikking zou stellen.

Als Kamerlid intervenieerde de nogal eigenzinnige, (soms te) zelfverzekerde en praktisch ingestelde Van Brussel vooral in verband met aangelegenheden die ook hemzelf aangingen en waarin hij een ervaringsdeskundige was: landbouwkwesties, het dagelijks leven van ‘de kleine man’, het gebruik van het Nederlands, met name bij publieke gelegenheden en door officiële instanties. Een bijzonder aandachtspunt vormden de problemen van zijn geboortestreek, die door een gebrekkige verkeersinfrastructuur slecht was ontsloten. Zo bepleitte hij een tunnel onder de Schelde om tot een betere verbinding met Antwerpen te komen.  De parlementaire tussenkomsten van Van Brussel - onveranderlijk in een sterk dialectisch gekleurd Nederlands -  waren soms humoristisch, maar af en toe ook fel en heftig. Hij aarzelde bovendien niet om met ministers van de tot 1914 homogeen katholieke regering in de clinch te gaan. Het stemgedrag van Van Brussel was nadrukkelijk Vlaamsgezind en enkele keren ook dissident ten opzichte van de voorgeschreven partijlijn. Het waren de belangen van de gewone, Frans-onkundige mensen (uit zijn regio) en zijn eigen gebrek aan kennis van het Frans die hem inspireerden tot en sterkten in zijn flamingantisme. De typering ‘Boerken van Brussel’ maakte de landbouwer uit het noorden van het Waasland nog populairder bij zijn kiezers en werd door hem gehanteerd als een geuzennaam.

Bij de wetgevende verkiezingen van november 1921, inmiddels op basis van algemeen enkelvoudig stemrecht voor mannen, kwam de inmiddels 75-jarige Waaslander weer op met een afzonderlijke lijst, na een nieuw conflict met de katholieke partij. Van Brussel behaalde nog wel 7.243 stemmen, maar kon zijn ‘stunt’ van een kwarteeuw voordien niet meer herhalen.