Volksunie Vrouwenafdeling

De voorlopers van de VU-Vrouwen

Na de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer ontstond de Vlaamsgezinde Vrouwenbeweging voor Amnestie (VBA) Vrouwenbeweging voor Amnestie
De Vrouwenbeweging voor Amnestie (1953-1959) was een vereniging die hulp verleende aan (al dan niet vermeende) collaborateurs in gevangenschap en hun gezinnen. Lees meer , een Antwerpse groepering die solidariteitsacties en acties voor amnestie Amnestie
Lees meer organiseerde voor ‘repressieslachtoffers’. De VBA zou tot aan 1957 gedeeltelijk integreren in de rangen van de Volksunie. Op 12 april 1957 vond er in Antwerpen een nieuwe stichtingsvergadering van de Vrouwenafdeling der Volksunie (VAVU) plaats, waarvan de naam kort daarna werd veranderd in VU-Vrouwenafdelingen (VUVA). Het actieterrein van de VUVA was echter beperkt tot ‘repressievraagstukken’ en sociale thema’s. Vanaf 1965 verscheen ‘Haar Eigenwijsje’, een vrouwenrubriek, in het Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer -ledenblad Wij Wij, Vlaams-nationaal
Lees meer . Tegen 1959 waren de activiteiten van de VBA en de VUVA stilgevallen. (zie Vrouwenbeweging Vrouwenbeweging
Binnen de Vlaamse beweging bestond in het algemeen nauwelijks interesse voor vrouwenemancipatie. Toch was er sprake van kruisbestuiving met de vrouwenbeweging. Zo hanteerden vrouwenorgani... Lees meer )

Op het partijcongres van 1969 besteedde de Volksunie voor de eerste keer aandacht aan de ‘gelijke kansen voor de vrouw’, vooral in termen van verbetering van het onderwijs Onderwijs
Lees meer , een beter juridisch statuut voor vrouwen en vrije keuze voor thuis- of buitenshuisarbeid. Over gelijke kansen in de politiek was geen sprake. De vrouwelijke VU-leden boekten tevens vooruitgang met de gemeenteraadsverkiezingen van 1970 en de federale verkiezingen van 1971. Nelly Maes Maes, Nelly
Nelly Maes (1941) was een Belgische politica voor de Volksunie en na 2001 voor het links-liberale Spirit. Haar uitgesproken politiek activisme manifesteerde zich vooral op het vlak van vr... Lees meer werd de eerste VU-vrouw in de Kamer van Volksvertegenwoordigers.

Tijdens de jaren 1970 en 1980 kregen de vrouwenafdelingen in de traditionele West-Europese politieke partijen meer invloed ten gevolge van een stijging van het aantal vrouwelijke partijleden en door het aandienen van de zogenaamde tweede feministische golf. Dat was in de Volksunie niet anders. Na een decennium van inactiviteit kwamen de vrouwelijke VU-leden van het arrondissement Gent-Eeklo vanaf 1972 regelmatig samen onder leiding van Huguette de Bleecker-Ingelaere. De conclusies van de gespreksrondes was dat men meer vrouwen wilden betrekken bij de actieve partijpolitiek en de Volksunie vertegenwoordigen op manifestaties van de vrouwenbeweging. Zij richtten de overkoepelende werkgroep ‘Vrouwen in de Volksunie’ op en maakten in 1974 met een gelijknamige brochure de werkgroep en zijn doelstellingen bekend aan een breder publiek. Uit die brochure bleek een gematigd progressieve visie van de vrouw in de samenleving, die met een conservatieve abortusvisie en een verbetering van de verspreiding van contraceptiva sterk aanleunde bij de visie van de Christelijke Volkspartij (CVP) Christelijke Volkspartij
Lees meer . De vrouwen in de Volksunie achtten die klare taal in de brochure nodig om opnieuw de Vlaams-nationale (vrouwelijke) achterban, die doorgaans traditionelere standpunten innam, terug te winnen. Ze meenden dat ze die verloren hadden aan de CVP door een te vage formulering van het Volksunie-abortusstandpunt van Hugo Schiltz Schiltz, Hugo
Hugo Schiltz (1927-2006) was een advocaat en politicus voor de Volksunie. Hij zetelde in de Antwerpse gemeenteraad, de Kamer en maakte deel uit van een Vlaamse Regering. Hij zetelde in he... Lees meer van een jaar eerder.

In 1975 verleende de Volksunie tevens steun aan de oprichting van de vzw Federatie Vlaamse Vrouwengroepen (FVV) Federatie van Vlaamse Vrouwengroepen
De Federatie van Vlaamse Vrouwengroepen (later: Forum voor Vlaamse Vrouwen) werd in 1984 erkend als sociaal-culturele vormingsorganisatie. Ze verdween in 2015. Lees meer , een onafhankelijke ‘nevenorganisatie’ die, zonder al te veel succes, een vrouwelijke achterban moest creëren voor de Volksunie.

Toen Maes, het enige vrouwelijke Kamerlid van de Volksunie, haar zetel verloor in de nationale verkiezingen van 1978, creëerden  Maes en Lutgart de Beul, voorzitster van het ‘Vlaams Nationaal Studiecentrum’, een nieuwe reflectiewerkgroep met de naam ‘Vrouwen in de politiek’. Die werkgroep concludeerde dat de Volksunie achterophinkte qua integratie van de vrouw in vergelijking met andere partijen. De Christelijke Volkspartij (CVP) Christelijke Volkspartij
Lees meer had traditioneel een vrouwvriendelijk imago en beschikte over een efficiënte werkgroep ‘Vrouw en Maatschappij’ die met lobbywerk bewerkstelligde dat het aantal vrouwelijke CVP-parlementsleden verviervoudigde in de jaren 1970. De liberale Partij voor Vrijheid en Vooruitgang (PVV) Partij voor Vrijheid en Vooruitgang
Lees meer had dan wel haar vrouwelijke aanwezigheid in de Kamer en Senaat versterkt en een statutenwijziging in het voordeel van de vrouw goedgekeurd, maar beschikte niet over een intern vrouwenorgaan.

Maes en de Beul constateerden dat er bij de Volksunie nauwelijks iets in beweging was gezet ten voordele van de vrouw en drongen aan bij hun nieuwe voorzitter Vic Anciaux Anciaux, Vic
Vic Anciaux (1931-2023) was geneesheer en militeerde vanaf 1950 in het partijpolitieke Vlaams-nationalisme. Voor de Volksunie, waarvan hij voorzitter was van 1979 tot 1986, vervulde hij ... Lees meer om onderhandelingen af te dwingen en eisen te formuleren. Zo eisten ze in 1980 dat de ‘vrouwelijke thema’s’, zoals het gezin, een fiscale decumul en een vaste vrouwelijke vertegenwoordiging in alle partijorganen, prioriteit moesten krijgen. Anciaux verbond zich ertoe de standpunten van de vrouwen te verdedigen bij de voorzitters en secretarissen van de Volksunie-arrodissementen.

In 1981 werd een quotum goedgekeurd dat stelde dat 25% van de lokale bestuursleden vrouwen moesten zijn. Er werd ook beloofd om voor een ‘redelijke vertegenwoordiging’ te zorgen binnen de arrondissementen. Desondanks verliep de integratie van vrouwen binnen de partijstructuren zeer moeizaam. In die zin verschilde de Volksunie niet zo veel van de PVV en Socialistische Partij (SP) Belgische Socialistische Partij
Lees meer .

De VU-vrouwen

De nationale verkiezingen van 1981, toen geen enkele Volksunie-vrouw op een verkiesbare plaats op de kieslijsten stond, werden de aanzet tot de spoedige oprichting van de Vrouwenwerkgroep van de VU of de VU-Vrouwen. In tegenstelling tot de Federatie Vlaamse Vrouwengroepen was deze groep een volwaardige vrouwenwerking binnen de partij. Nimia Reintjes van Veerssen werd voorzitter; De Bleecker-Ingelaere en Hilda Uytterhoeven werden ondervoorzitters.

In eerste instantie eisten de Volksunie-vrouwen 25% van de verkiesbare plaatsen op de kieslijsten, later werd dat cijfer opgevoerd tot 50% of de plaatsen van eerste opvolger. Ook binnen de Volksunie eisten ze de aanwezigheid van minstens 25% vrouwen in alle partijgeledingen. De eisen werden door de mannelijke partijtop eerder sceptisch onthaald. In 1985 werd Maes opnieuw de enige Volksunie-vrouw in de Kamer. Slechts in 1986 werden de partijstatuten aangepast, maar in de praktijk liet vooral het aantal vrouwelijke kaderleden vaak te wensen over.

Jaak Gabriëls Gabriëls, Jaak
Jaak Gabriëls (1943-2024) werd in 1965 actief in de Volksunie (VU). Hij werd burgemeester in Bree, volksvertegenwoordiger en in 1986 partijvoorzitter van de VU. Hij trachtte de partij inh... Lees meer zorgde er na zijn aantreden als Volksunie-voorzitter in 1986 voor dat de vrouwen een groter aandeel kregen in de mandaten die door de partij werden toegewezen (bijvoorbeeld in raden van beheer en adviescommissies). Hij maakte eveneens werk van de erkenning van de VU-Vrouwen als volwaardig adviesorgaan binnen de partij en de financiering ervan door de partij. De toenmalige voorzitster, Nora Tommelein, werd door Gabriëls opgenomen in het partijbestuur, zij het met slechts een raadgevende stem. Tommelein klaagde dat jaar het ietwat oubollige mannelijke karakter van de Volksunie aan door te verkondigen dat het ‘Blauwvoet-flamingantisme’ geen vrouwen aansprak, wat niet in dank werd afgenomen door het partijbestuur.

De niet-aflatende inspanningen van de VU-vrouwen wierpen in de jaren 1990 vruchten af. In 1991 sloegen de VU-vrouwen erin om een gegarandeerde vertegenwoordiging in alle partijorganen te krijgen. Bovendien verwierf de Volksunie in de jaren 1990 een vrouwvriendelijker imago en steeg het het aandeel van vrouwelijke Volksunie-leden tot meer dan 40%. Dit kwam deels doordat het partijprogramma van de Volksunie was verschoven naar meer progressieve en sociale thema’s, weg van het zuiver communautaire.

Vanaf 1995 werd Hildegard Callewaert de nieuwe voorzitster van de VU-Vrouwen. Bij de federale verkiezingen dat jaar steeg het aandeel vrouwelijke volksvertegenwoordiger tot bijna 17%, ondanks de verkiezingsnederlaag van de partij. Annemie van de Casteele Van de Casteele, Annemie
Annemie van de Casteele (1954) was achtereenvolgens Kamerlid voor de Volksunie, voorzitter van Spirit en Senator voor de Vlaamse Liberalen en Demokraten. Lees meer werd zelfs Volksunie-fractieleider in de Kamer. Bij de eerste rechtstreekse Vlaamse verkiezingen in hetzelfde jaar werd Maes de eerste Volksunie-vrouw in het Vlaams Parlement Vlaams Parlement
Het Vlaams Parlement is de parlementaire vergadering van de Vlaamse deelstaat in het federale België. Zijn geschiedenis kent drie grote fasen: de periode van de Cultuurraad voor de Neder... Lees meer .

De werking bestond uit maandelijkse bijeenkomsten, waarop adviezen uitgewerkt worden in verband met actuele onderwerpen als familieplanning, nieuwe biotechnieken, kinderopvang en kinderrechten. De VU-Vrouwen dienden regelmatig amendementen in bij het opstellen van congresteksten, vooral rond werkgelegenheid, geweld en de ‘taakverdeling tussen de seksen’.  Daarnaast waren de VU-Vrouwen vertegenwoordigd in de Nationale Vrouwenraad en in tal van werkgroepen in verband met vrouwenemancipatie en gelijke kansenbeleid. In Januari 2000 voerde de Volksunie een streefcijfer in voor lokale en provinciale verkiezingslijsten in de vorm van een ritsprincipe.

Uiteindelijk zou met het uiteenvallen van de Volksunie in 2001 VU-Vrouwen en haar werking ophouden met bestaan.