Het Vlaamsche Volkstooneel (1924-1932)

Reizend toneelgezelschap (1920-1932), dat ontstond op 10 augustus 1920 uit een fusie van het Fronttoneel Fronttoneel
Het Fronttoneel was een Nederlandtalig toneelgezelschap aan het IJzerfront tijdens de Eerste Wereldoorlog. Lees meer van Oscar de Gruyter De Gruyter, Oscar
Lees meer en het toneel Toneel
Het Vlaamse toneel onderhield vanaf zijn ontstaan in de 19de eeuw een complexe en gelaagde verhouding met de Vlaamse beweging. Van een belangrijk emancipatorisch instrument en voorwerp va... Lees meer van het Verbond der Vlaamse Oud-strijders Verbond VOS
Het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS), opgericht in 1919, was een flamingantische vereniging voor oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog, die in de loop van het interbellum tot ee... Lees meer onder leiding van Staf Bruggen Bruggen, Staf
Staf Bruggen (1893-1964) was een Vlaamse acteur en regisseur die grote successen behaalde tijdens het interbellum. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij directeur van de Koninklijke Ned... Lees meer .

De Gruyter werd artistiek leider, Jozef Goossenaerts Goossenaerts, Jozef
Jozef Goossenaerts (1882-1963) was een Vlaams-nationalistische duivel-doet-al, die gedurende meer dan een halve eeuw betrokken was bij uiteenlopende socioculturele, (partij)politieke en i... Lees meer en Maurits Cottinie hielden de administratie bij. Acteurs waren onder anderen Bruggen, Maurits Hoste, Jan Cammens, August Maes, Free Waels en Stella van de Wiele. De Gruyter had met zijn VVT een duidelijk doel voor ogen: hij wou kunst en pedagogie verzoenen; het volkstoneel was een reizende volksuniversiteit. Inzake het repertoire betekende zijn keuze een radicale breuk: Arthur Schnitzler, Oscar Wilde, Pieter C. Hooft, Alfred Hegenscheidt Hegenscheidt, Alfred
Lees meer , Joost van de Vondel, Bernard Shaw en klassieke stukken als Philoctetes en Iphigeneia stonden geprogrammeerd. Financieel had het gezelschap het zeer moeilijk. In maart 1922 werd De Gruyter benoemd tot directeur van de Antwerpse Koninklijke Nederlandse Schouwburg Koninklijke Nederlandse Schouwburg
Lees meer . Bedoeling was om vanuit Antwerpen een reizend gezelschap met een vaste schouwburgbasis op te richten, maar in de praktijk kon De Gruyter deze dubbele taak niet aan. Wies Moens Moens, Wies
Lees meer werd daarop in 1923 aangetrokken als secretaris, maar het VVT raakte niet uit zijn malaise.

Ondertussen werd de roep in de katholieke pers om een eigen rondreizend beroepsgezelschap steeds luider. Vooral Frans Delbeke, Jan Bernaerts Bernaerts, Jan
Jan P. Bernaerts (1879-1956) was een Vlaamsgezinde priester, actief in de katholieke Vlaamse studentenbeweging en de toneelliefhebbersbeweging. Hij was aalmoezenier aan het front tijdens ... Lees meer , Jan Boon Boon, Jan
Jan Boon (1898-1960) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme. Later was hij hoofdredacteur van De Standaard. Van 1939 tot aan zijn overlijden had hij de leiding van... Lees meer en Prosper Thuysbaert Thuysbaert, Prosper
Jonkheer Prosper Paul Thuysbaert (1889 - 1965) was notaris in en burgemeester van zijn geboortestad Lokeren en hoogleraar aan de Leuvense universiteit. Wat de Vlaamse kwestie betreft spee... Lees meer ijverden voor een katholiek gezelschap. Delbeke voerde hierover onderhandelingen met Goossenaerts en op 12 april 1924 was de overname een feit. Het Vlaamsche Volkstooneel werd het Katholieke Vlaamsche Volkstooneel. Moens, de nieuwe algemene leider, trok de Nederlander Johan de Meester De Meester, Johan
Lees meer aan als regisseur en de acteurskern werd aangevuld. Voor de opvoeringen kon het gezelschap rekenen op plaatselijke comités van sympathisanten. De bekendste hiervan was de Brusselse Nieuwe Spieghel met Henri de Coster, Boon en Bernaerts. De eerste productie, Marieken van Nijmeghen, was meteen een programmaverklaring: katholiek, Vlaams, modernistisch en volks. Op het einde van het seizoen nam Moens ontslag als gevolg van een conflict tussen de 'Gruyterianen' en de nieuwkomers, die opteerden voor een modernistische speelstijl en internationalisme. Boon, redacteur bij De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer , steunde deze groep en dreigde de steun van het blad terug te trekken. Hierop nam Moens ontslag en Boon nam zijn functie over. Meteen voerde hij een aantal belangrijke veranderingen door. Brussel werd de thuisbasis van het gezelschap en de administratie werd gecentraliseerd. De acteurs kregen een strikt reglement, maar omdat het oude conflict bleef voortsluimeren, voerde Boon een dubbel repertoire in. De Meester regisseerde de 'riskante' producties, Bruggen het traditionele werk. Op cultuurpolitiek vlak bleef de maatschappelijke functie belangrijk, maar Boon wou ook erkenning en prestige bij Franstaligen en andersdenkenden. De meest progressieve voorstellingen werden voorbehouden voor de grote steden, het platteland kreeg herkenbare producties met een sterke sociale inslag.

Omdat het gezelschap slechts minimaal werd gesubsidieerd, bleef het VVT kampen met financiële problemen. Het eerste seizoen onder het duo Boon-De Meester (1925-1926) viel op door populaire producties als Reinaert de Vos van Paul de Mont De Mont, Paul
Paul de Mont (1895-1950) was toneelschrijver, journalist en hoofdredacteur van verschillende kranten. Als leidende figuur van Rex-Vlaanderen zette hij zich voor in voor de samenwerking va... Lees meer en Waar de ster bleef stille staan van Felix Timmermans Timmermans, Felix
Felix Timmermans (1886-1947) is de auteur van een omvangrijk en veelgelezen oeuvre. Tot zijn bekendste romans horen Pallieter (1916) en Boerenpsalm (1935). Tijdens de Eerste Wereldoorlog ... Lees meer . Een grote doorbraak was het constructivistische Vlaams-nationale toneelstuk Tijl van Anton van de Velde Van de Velde, Anton
Anton van de Velde (1895-1983) was een Vlaams-nationalistische theaterauteur en romanschrijver, die als lid van de Pelgrimbeweging en spilfiguur bij het Vlaamsche Volkstoneel in de jaren ... Lees meer . Het volgende seizoen kende het VVT een grote internationale doorbraak. In mei en juni 1927 trok het gezelschap naar de Comédie des Champs Elysées in Parijs, waar het Lucifer en Tijl opvoerde. Dit optreden nam algauw mythische proporties aan, maar in feite betekende het niet zozeer een internationale doorbraak als wel een geslaagde poging om in het buitenland prestige te vergaren om in België door te breken. De grootste triomf voor het VVT betekende de opvoering in juli 1929 van De geschiedenis van den Soldaat van C.F. Ramuz in het kasteel van Laken. Het was de eerste maal dat een Vlaams toneelgezelschap de eer te beurt viel om aan het hof te spelen. Deze periode betekende het artistieke hoogtepunt van het gezelschap. Boon en De Meester waren erin geslaagd om didactische, katholieke theatertypes te verbinden met expressionistische, constructivistische en futuristische vernieuwingen.

Na deze triomfen vertrok De Meester (1929). Van de Velde en Renaat Verheyen Verheyen, Renaat
Renaat Verheyen (1904-1930) was als acteur en regisseur actief bij het Vlaamsche Volkstooneel en daarna bij het Nationaal Vlaamsch Tooneel. Lees meer namen het regiewerk over, maar het VVT raakte in een diepe crisis. Als gevolg van het Parijse avontuur was er een financiële put ontstaan. En het conflict tussen Boon en de 'Gruyterianen' dook weer op. Aanleiding vormde de vernieuwing van de acteurscontracten. De acteurs, met als spreekbuis Bruggen, eisten gunstigere regelingen in verband met reisvergoedingen en werktijden. Boon weigerde nog verder te onderhandelen met het neutrale Syndicaat der Vlaamsche Tooneelkunstenaars, waarop de acteurs naar de pers stapten. Hierdoor verlegde de discussie zich naar het ideologische vlak: een conflict tussen katholieke minimalisten Minimalisten
De zogenaamd minimalistische flaminganten probeerden het eisenprogramma voor de Vlaamse beweging, dat tijdens de Eerste Wereldoorlog onder de leiding van Frans van Cauwelaert was tot stan... Lees meer en Vlaams-nationalisten. Het Vlaams-nationalistische dagblad De Schelde (1919-1936) De Schelde (1919-1936)
Lees meer steunde de eisen van de acteurs, De Standaard bleef achter Boon staan. Een splitsing kon niet uitblijven en begin mei 1930 maakte een groep VVT-acteurs de oprichting van een nieuw gezelschap, Nieuwe Volkstooneel Het Nationaal Vlaamsch Tooneel
Het Nationaal Vlaamsch Tooneel was een rondreizend theatergezelschap, geleid door Staf Bruggen, dat de traditie van het Vlaamsche Volkstoneel voortzette in de periode 1924-1940. Lees meer groep Staf Bruggen) bekend. Binnen het VVT werd de oude lijn – katholiek, Vlaams, volks, modernistisch – aangehouden, maar het succes bleef uit. Eind 1931 verliet directeur Van de Velde het gezelschap en toen Boon in 1932 aftrad als afgevaardigd beheerder, werd het VVT ontbonden.