Mussert, Anton

Persoon
Jan-Jaap van den Berg (2023, aanvulling), Jan-Jaap van den Berg (1998)

Anton Mussert (1894-1946) was een Nederlandse politicus. Hij was de oprichter en leider van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB).

Volledige voornaam
Anton Adriaan
Geboorte
Werkendam, 11 mei 1894
Overlijden
Den Haag, 1 mei 1946
Leestijd: 3 minuten

Anton Mussert begon in 1920, na studies in de weg- en waterbouwkunde te Delft, een carrière als ingenieur bij de Provinciale Waterstaat in Utrecht. Mussert debuteerde op het politieke toneel als secretaris van het Actiecomité tegen het Belgisch-Nederlands ontwerpverdrag inzake de Scheldeverbinding (1925-1927), een verdrag waartegen ook vanuit de Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer
beweging werd geageerd (zie Belgisch-Nederlands Verdrag Belgisch-Nederlands Verdrag
Het Belgisch-Nederlands Verdrag werd afgesloten in april 1925 tussen België en Nederland, na uiterst slopende onderhandelingen die begonnen na de Vredesconferentie van Versailles. Het ver... Lees meer
). Mussert had echter met name waterstaatkundige bezwaren. Toch nam hij in het Programma met toelichting van de door hem op 14 december 1931 opgerichte Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) Nationaal-Socialistische Beweging
De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) was een Nederlandse politieke partij, op 14 december 1931 opgericht en geleid door Anton Mussert. Lees meer
ook een Groot-Nederlandse paragraaf op. Musserts vriendschap met de vooraanstaande Groot-Nederlander Anton van Vessem Van Vessem, Anton
Anton van Vessem (1887-1966) was een Nederlands advocaat, politicus voor de Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland en aanhanger van de Groot-Nederlandse gedachte. Lees meer
lijkt hierbij een rol te hebben gespeeld. Uit het vrijblijvend geformuleerde punt sprak echter geen duidelijk streven naar staatkundige vereniging. Werd vanaf 1935 het Dietse Diets
Het woord ‘Diets’ stamt uit het Middelnederlands. In de context van de Vlaamse beweging dook deze term voor het eerst op in de loop van de 19de eeuw, meestal als equivalent voor Nederlan... Lees meer
geluid in de NSB wat sterker – Mussert onderhield bijvoorbeeld contact met Staf de Clercq De Clercq, Staf
Staf de Clercq (1884-1942) was een Vlaams-nationalistische politicus, die zijn politieke carrière begon als kamerlid voor de Frontpartij. Hij staat vooral bekend als stichter en eerste l... Lees meer
– het bleef van ondergeschikt belang.

De Duitse bezetting leek ongekende mogelijkheden te bieden. Mussert was lang niet de enige die hoopte dat Adolf Hitler zijn geestverwanten in Nederland en Vlaanderen ruimte zou bieden om hun ambities te verwezenlijken. Mussert pleitte daarom, onder meer in een in augustus 1940 opgestelde nota en tijdens een bezoek aan Hitler eind 1941, voor een door de NSB geregeerd en met Duitsland samenwerkend Groot-Nederland. In de zomer van 1940 begon Mussert in Vlaanderen te infiltreren door het steunen van de Vlaamse NSB-satellieten Nationaal-Socialistische Beweging voor Vlaanderen (NSBvV) Nationaal-Socialistische Beweging in Vlaanderen
De Nationaal-Socialistische Beweging in Vlaanderen (NSBiV) was een Vlaamse nationaal-socialistische partij, opgericht in augustus 1940 door de Vlaming Piet van Rossem (sr.). Lees meer
en Nationaal-Socialistische Beweging Vlaanderen (NSBV) Nationaal-Socialistische Beweging Vlaanderen
De Nationaal-Socialistische Beweging Vlaanderen (NSBV) was een nationaal-socialistische politieke partij, vlak na mei 1940 opgericht. Lees meer
, en het organiseren van de in België woonachtige NSB'ers. De Duitsers dwarsboomden Musserts Vlaamse politiek voortdurend, totdat zij het Dietse streven eind 1941 zelfs geheel verboden. De NSB-leider was niettemin een inspiratiebron voor de politiek van de leiding van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer
. De Clercq streefde ernaar eveneens door Hitler te worden ontvangen, in de hoop hem te kunnen overtuigen van de VNV-politiek. Musserts redevoering over een Germaanse Nederlandse Statenbond (augustus 1942) werd door het VNV in brochurevorm verspreid. Gaandeweg verloor Mussert zijn geloofwaardigheid bij de Duitse bezettingsautoriteiten, die echter – bij gebrek aan een alternatief – toch op de hulp van de NSB en diens Leider aangewezen bleven. Mussert, die tegen beter weten in vertrouwde op Duitse toezeggingen omtrent een NSB-regering, bleef tot mei 1945 collaboreren. Hiervoor werd hij na de bevrijding ter dood veroordeeld en gefusilleerd.

Werken

– Vijf nota's van Mussert aan Hitler over de samenwerking van Nederland en Duitsland in een Bond van Germaansche Volkeren 1940-1944, 1947.

Literatuur

– Het proces Mussert, 1948, 19872.
–
L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, 1969-1991.
–
R. Havenaar, Verrader voor het vaderland. Een biografische schets van Anton Adriaan Mussert, 1978.
–
J. Meyers, Mussert. Een politiek leven, 1984.
– B. de Wever, Greep naar de macht. Vlaams-nationalisme en Nieuwe Orde. Het VNV 1933-1945, 1994.
–
R. te Slaa en E. Klijn, De NSB. Ontstaan en opkomst van de Nationaal-Socialistische Beweging, 1931-1935, 2009.
–
E. Klijn en R. te Slaan, De NSB. Twee werelden botsen, 1936-1940, 2021.
–
T. Pollmann, Mussert & Co. De NSB-leider en zijn vertrouwelingen, 2012.

Suggestie doorgeven

1975: Anthonius A. De Jonge (pdf)

1998: Jan-Jaap van den Berg

2023: Jan-Jaap van den Berg

Databanken

Inhoudstafel