Taal Aktie Komitee

Het Taal Aktie Komitee (TAK) is een Vlaams-nationalistische actiegroep die in maart 1972 werd opgericht door de Gentse advocaat Piet de Pauw De Pauw, Piet
De uit Luik afkomstige jurist Piet de Pauw (1940) richtte in 1972 het Taal Aktie Komitee op en later de Vlaamse Republikeinse Beweging. Lees meer , oud-lid van de Vlaamse Militanten Orde (VMO) Vlaamse Militanten Orde (1971-1983)
Lees meer Roger van Ransbeeck, en taalactivist Flor Grammens Grammens, Flor
Onderwijzer Flor Grammens (1899-1985) verwierf tijdens zijn leven grote bekendheid door zijn herhaalde en soms spectaculaire acties tegen de schendingen van de taalwetgeving. Lees meer . Laatstgenoemde raakte al snel in onmin met het TAK en ging zijn eigen weg. Hij kan wel het vaderschap van de naam “TAK” opeisen. De Pauw werd de eerste leider van de op directe en radicale actie gerichte groep. Een voetmars van Gent naar het taalgrensgehucht D’Hoppe (Vloesberg) op 26 maart 1972 wordt beschouwd als het officiële begin van de organisatie.

Ludieke stunts en verrassende blitzacties met een bepaald Uilenspiegelgehalte vormden het handelsmerk van de actiegroep. Jonge mensen werden aangesproken om los van enige structuur en organisatie mee te doen. Het TAK kon in de beginperiode op veel sympathie van de pers Pers
Van bij het ontstaan van de Vlaamse beweging vervulde de Nederlandstalige pers een belangrijke rol als spreekbuis. De veelheid aan Vlaamse kranten en (week)bladen die in de 19de en 20ste ... Lees meer rekenen omwille van zijn non-conformistische optreden en partijpolitieke ongebondenheid. De groep ontstond uit de onvrede van een aantal radicale flaminganten die vonden dat de Volksunie (VU) Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer en de niet-partijpolitieke Vlaamse beweging – in het bijzonder de Vlaamse Volksbeweging (VVB) Vlaamse Volksbeweging
De Vlaamse Volksbeweging (VVB) was een Vlaams-nationalistische drukkingsgroep, die werd opgericht in 1952 en tot het begin van de jaren 1970 een breder publiek mobiliseerde voor Vlaamsge... Lees meer – jongeren niet meer konden enthousiasmeren voor de Vlaamse beweging. De VU was geëvolueerd van een zweeppartij naar een partij die zich bereid toonde om mee beleid te voeren en bijgevolg salonfähig was geworden. De klassieke Vlaamse beweging leek na ‘Leuven Vlaams’ te zijn ingeslapen. Het TAK wilde aanvankelijk geen nieuwe organisatie uitbouwen, maar eerder een aantal bestaande strijdverenigingen overkoepelen. Dat mislukte echter.

Organisatie

De TAK-raad die de acties voorbereidt en uitstippelt, bestond uit een tiental mensen. De acties van het TAK spitsten zich in de beginjaren toe op de taaltoestanden in Brussel en de taalgrensgemeenten. Daarnaast werd geijverd voor amnestie en een aantal andere programmapunten van het radicale Vlaams-nationalisme. Vanaf 1973 verscheen De Taktivist De Taktivist
Lees meer , tot 1976 een zeer bescheiden blaadje, daarna een 12 pagina's tellend tijdschrift met ongeveer zes edities per jaar. Het blad beleefde zijn hoogtepunt met ongeveer 1.000 abonnees aan het eind van de jaren 1970. Daarna liep dat aantal terug, onder meer ten gevolge van slecht beheer en omdat de verschijningsdata nogal grillig waren.

Het TAK kende een succesvolle start, met acties en betogingen waar telkens enkele honderden militanten aanwezig waren. Tussen oktober 1974 en midden 1976 draaide de agitatie vooral rond de taalsituatie in Schaarbeek, de zogeheten “ lokettenkwestie Lokettenzaak Schaarbeek
De Schaarbeekse FDF-burgemeester vulde de taalwetgeving in zijn gemeente verkeerdelijk in door geen tweetaligheid van de ambtenaar, zoals wettelijk voorzien, maar de tweetaligheid van de ... Lees meer ”. FDF Démocrate féderaliste indépendant
Lees meer -burgemeester Roger Nols Nols, Roger
Roger Nols (1922-2004) was een Belgisch politicus en burgemeester van Schaarbeek van 1971 tot 1989. Lees meer provoceerde niet alleen radicale flaminganten maar ook de Belgische regering. Dezelfde rol zou de wallingantische fruitteler José Happart Happart, José
Lees meer in de jaren 1980 in de Voerstreek Voeren
Lees meer spelen. Het TAK organiseerde een aantal grote betogingen in Schaarbeek, met bijvoorbeeld op 16 maart 1975 enkele duizenden deelnemers, waarbij het er vaak hard aan toe ging.

Onafhankelijk

In de beginjaren werkte het TAK intensief samen met Were Di Were Di
Were Di vzw was een radicaal Vlaams-nationalistische actiegroep die vooral met haar tijdschrift Dietsland Europa het rechts-nationalistische gedachtengoed verspreidde in de jaren 1960 tot... Lees meer , een vereniging van rechtse Vlaams-nationalisten met Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer sympathieën. Het TAK was medeorganisator van de Vlaams Nationale Landdag Vlaams Nationale Landdagen
De Vlaams Nationale Landdagen waren Vlaams-nationalistische manifestaties, meestal in open lucht, tijdens het interbellum georganiseerd door Staf de Clercq in Kester en later door het VNV... Lees meer in oktober 1973 en medeoprichter van de Vlaams-Nationale Raad (VNR) Vlaams-Nationale Raad
De Vlaams-Nationale Raad was een vereniging die in de jaren zeventig opkwam tegen de progressieve tendensen binnen de Volksunie. Lees meer , die de radicale Vlaams-nationalisten rechts van de VU hoopte te verenigen. Ook de tweede Vlaams-Nationale Landdag in september 1974 werd mee door het TAK opgezet. De ideologische overheersing van de VNR door Were Di zorgde tegelijk voor spanningen. Ook de deelname in paramilitair uniform van de Vlaamse Militanten Orde (VMO), eveneens lid van de VNR, aan TAK-acties veroorzaakte ongenoegen. In februari 1975 noemde De Pauw Were Di en de VMO ‘parasieten van de TAK-actie’ en nam het TAK ontslag uit de VNR.

De zichtbare aanwezigheid van uiterst-rechts Rechts-radicalisme
De rechts-radicale traditie begon toen het Vlaams-nationalisme in het interbellum koos voor Nieuwe Orde en collaboratie. Na de oorlog evolueerde radicaal-rechts in Vlaanderen van nostalgi... Lees meer op TAK-acties en de weerslag daarvan in de pers bleven een aanhoudende bron van ergernis voor de TAK-leiding, die zich op het zogeheten godsvrede Godsvrede
Godsvrede is een middeleeuws begrip dat een schorsing van de vijandelijkheden tussen verschillende partijen inhoudt. In de geschiedenis van de Vlaamse beweging werd het begrip op verschil... Lees meer -standpunt van ideologische neutraliteit beriep. Toen er vanaf 1978 twee Vlaams-nationale partijen bestonden, de VU en het Vlaams Blok Vlaams Belang
Vlaams Belang is een radicaal-rechtse Vlaams-nationalistische partij, die in 1978 ontstond onder de naam ‘Vlaams Blok’, als verkiezingskartel van de Vlaamse Volkspartij en de Vlaams Natio... Lees meer , probeerde TAK te schipperen tussen de beide.

Rekrutering

Het TAK rekruteerde vooral leden die actief waren in de jongerenorganisaties van beide Vlaams-nationale partijen. Daarnaast kon de organisatie echter ook een beroep doen op jongeren die partijloos waren of actief waren in de studentenbeweging. Tussen 1985 en 1995 heeft met name de Gentse Vlaams-Nationale Studentenunie (VNSU) Vlaams-Nationale Studentenunie (1991-2001)
Lees meer sterk gemiliteerd binnen het TAK. Zij tekenden niet alleen present op grotere acties zoals de wegblokkades in de faciliteitengemeenten maar ook voor talloze blitzacties in die jaren. Ben Weyts Weyts, Ben
Ben Weyts (1970) is politicus en voormalig Kamerlid voor de N-VA. Sinds 2014 is hij minister in de Vlaamse regering. In 2019 werd hij viceminister-president. Lees meer en Matthias Diependaele Diependaele, Matthias
Lees meer , die later een ministerfunctie bekleedden in de Vlaamse Regering Vlaamse Regering
De Vlaamse regering is de uitvoerende macht van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest, geïnstalleerd na de staatshervorming van 1980 en aanvankelijk aangeduid met de term 'executie... Lees meer , behoorden tot die lichting.

Vanaf de jaren 2000 rekruteerde het TAK uit de achterban van de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) Nieuw-Vlaamse Alliantie
De N-VA is op electoraal vlak de meest succesvolle Vlaams-nationalistische partij ooit en slaagde er ook in om de grootste Belgische partij te worden. Ze zit bijna 20 jaar in de Vlaamse R... Lees meer , maar ook uit die van het Vlaams Blok (later Vlaams Belang). Zo leverde de Nationalistische Studenten Vereniging (NSV) Nationalistische Studenten Vereniging
De Nationalistische Studentenvereniging is een uiterst-rechtse Vlaams-nationale studentenvereniging, opgericht in 1976, met afdelingen in Leuven, Gent, Antwerpen, Brussel, Hasselt, Mechel... Lees meer , de kweekvijver van het Vlaams Belang, ook voor TAK heel wat militanten. Desondanks was de relatie tussen de NSV en het TAK soms gespannen. Zo fulmineerde de NSV in de jaren 1980 tegen het zogenaamde ‘zoetwaterflamingantisme’ van het TAK en werd aan het eind van dat decennium het concurrerende Uilenspiegelcomité opgericht, dat onder de leiding van de Vlaams Blok-parlementsleden Filip Dewinter Dewinter, Filip
Filip Dewinter (1962) is een Vlaams-nationalistisch politicus voor het Vlaams Belang (tot 2004: Vlaams Blok). Lees meer en Francis van den Eynde Van den Eynde, Francis
Francis van den Eynde (1946-2021) deed zijn intrede in de Vlaamse beweging via de Volksunie en Were Di. In 1976 was hij medestichter van Voorpost en in 1980 werd hij voorzitter van deze o... Lees meer onder meer politieke bescherming wilde geven aan veroordeelde VMO-militanten. Nadien werden de meeste plooien tussen de NSV en het TAK gladgestreken. Ongebondenheid was en is voor het TAK een voortdurende bezorgdheid.

Republikeins

In september 1975 kondigde De Pauw, die het TAK vrij autoritair leidde en nauwelijks tegenspraak duldde, aan dat er in de schoot van het TAK een Vlaamse Republikeinse Beweging (VRB) Vlaamse Republikeinse Beweging
De Vlaamse Republikeinse Beweging (1976-1982) ontstond uit het Taal Aktie Komitee, met het doel om het republikeinse gedachtegoed binnen de Vlaamse beweging te verspreiden. Haar spreekbui... Lees meer zou worden opgericht met een zelfstandige Vlaamse republiek als streefdoel. In mei 1976 trad hij terug als TAK-leider om zich voortaan te concentreren op het tijdschrift De Taktivist, dat de spreekbuis werd van de VRB met als ondertitel ‘Tijdschrift van de Vlaamse Republikeinse Beweging’. De leiding van TAK kwam in handen van de TAK-raad, met Waaslander Guido Pauwels als verantwoordelijke. Die zou enkele maanden later echter al ontslag nemen, vooral omdat De Pauw zich bleef bemoeien met de dagelijkse leiding. Sommigen in het TAK wilden via de VRB een Vlaams Republikeinse Partij (VRP) oprichten. Geruchten daarover zorgden ervoor dat de kandidatuur van TAK voor het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen (OVV) Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen
Lees meer niet werd aanvaard. Tegelijk kende het abonnementenbestand van De Taktivist een inzinking in de periode dat het blad verscheen als orgaan van de VRB.

In april-mei 1977 trok De Pauw zich volledig terug uit het TAK. Zijn activiteit in de VRB zou hij nog enige tijd voortzetten. Samen met hem hield ook een aantal andere actievelingen het bij het TAK voor bekeken. De malaise werd nog versterkt doordat het TAK in zijn veroordeling van het Egmontpact Gemeenschapspact
Het Egmontpact of Egmontakkoord maakt samen met de Stuyvenbergakkoorden deel uit van het zogenaamde Gemeenschapspact, dat de definitieve pacificatie van de communautaire problemen tot doe... Lees meer (23 mei 1977) voor sommigen te ver en voor anderen niet ver genoeg ging. Het TAK wilde de kerk in het midden houden en trad daarom niet toe tot het Anti-Egmontkomitee Anti-Egmontkomitee
Het Anti-Egmontkomitee verenigde een 50-tal niet-partijpolitieke Vlaamse verenigingen in hun verzet tegen het Egmontpact. De uitgeoefende druk lag aan de basis van de val van de regering-... Lees meer .

Tweede adem

Onder de leiding van Gentenaar Eric Crommelynck en met de Antwerpenaar Erwin Brentjens Brentjens, Erwin
Erwin Brentjens (1953-2022) was actief in de lokale politiek voor de Volksunie en de Nieuw-Vlaamse Alliantie. Van 1979 tot 1986 was hij voorzitter van het Taal Aktie Komitee. Onder hem we... Lees meer als woordvoerder vond het TAK vanaf 1978 een tweede adem, waarbij men zich vooral richtte op de Voerstreek. Talloze Voerwandelingen, officieel ingericht door de wandelgroep Tijl (een mantelorganisatie van het TAK) en betogingen werden in Voeren op het getouw gezet. Het TAK trok in die periode 125 keer naar de Voerstreek en het kwam soms tot harde confrontaties met Franstaligen en ordehandhavers. De TAK-manifestatie van 8 maart 1980, toen de lokale forellenkweker Joseph Snoeck vanuit zijn raam op Vlaamse wandelaars schoot, was een van de meest heftige momenten. Eind 1981 besloot TAK in samenspraak en overleg met Voerense kopstukken zoals de latere burgemeester Huub Broers Broers, Huub
Huub Broers (1951) is een gewezen politicus voor de Christelijke Volkspartij (CVP) en later de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA). Hij was van 2000 tot 2020 burgemeester van Voeren. Lees meer en Guido Sweron de grote zichtbare acties in de Voerstreek stop te zetten. De TAK-raad oordeelde dat de wandelingen hun doel hadden bewezen en dat verdere confrontaties enkel in het voordeel van de Franstaligen zouden spelen. Daarom werd het TAK gevraagd om wat meer "in de schaduw" te werken. Dat betekende echter niet dat ze definitief uit Voeren wegbleven. Zo zijn er nog een aantal Voerwandelingen geweest en was er de "aanwezigheid" van het TAK op de Voerense gemeenteraadszittingen.

In de periode 1984-1985 voerde het TAK campagne voor amnestie Amnestie
Lees meer naar aanleiding van het bezoek van paus Johannes Paulus II (1920-2005) aan België. Een petitie werd persoonlijk aan de paus overhandigd en er werd actiegevoerd op het Sint-Pietersplein in Rome. Erwin Brentjens had intussen de feitelijke leiding van Crommelynck overgenomen. Begin 1986 moest Brentjens ontslag nemen omdat hij zich verkiesbaar had gesteld voor de Volksunie.

Samenwerking

In maart 1986 droeg Crommelynck de leiding van het TAK over aan de Oost-Vlaamse onderwijzer Guido Moons Moons, Guido
Guido Moons (1954) was onder andere regieassistent van de IJzerbedevaart, medeoprichter van het IJzerbedevaardersforum, woordvoerder van het Taal Aktiekomitee en (onder)voorzitter van de ... Lees meer , die woordvoerder werd. De Antwerpenaar en latere VRT- journalist Bruno Huygebaert (1961-2011) werd de nationale verantwoordelijke en de Oost-Vlaming Dries Muylaert nam de functie van actieleider op zich. Het hoofdaccent van de TAK-acties verschoof naar de Vlaamse rand rond Brussel. De grote successen van vroeger konden evenwel niet worden herhaald. In 1986 trad het TAK toe tot het OVV. Toen in 1990 het Aktiekomitee Vlaanderen '90 Aktiekomitee Vlaanderen '90
Het Aktiekomitee Vlaanderen ’90 ontstond in 1989. Het wilde met petities, informatie en betogingen druk uitoefenen op de federale regering om een verregaande staatshervorming uit te werke... Lees meer in de schoot van het OVV werd opgericht, speelde het TAK daarin een grote rol, meer bepaald bij de praktische organisatie van betogingen die dit comité in 1990 en 1991 organiseerde voor de splitsing van de provincie Brabant Vlaams-Brabant
De naam van de provincie Brabant herinnert aan het vroegere gelijknamige hertogdom, dat tijdens de Middeleeuwen vorm had gekregen en waarvan het noordelijke deel een belangrijke rol speel... Lees meer en het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde (BHV). Het TAK en de VVB gingen vooral onder impuls van Guido Moons en Peter de Roover De Roover, Peter
Peter de Roover (1962) is een Vlaams-nationalistisch politicus voor de N-VA. Sinds 2016 is hij fractieleider in de Kamer. Lees meer nauw samenwerken en eind 1991 sloten beide organisaties zelfs een samenwerkingsakkoord. Ze bleven los van elkaar bestaan, maar een aantal personen werd bestuurslid van zowel de ene als de andere groep. Het TAK leek zowat de actiegroep van de VVB te zijn geworden, zeker nadat in 1996 het tijdschrift De Taktivist een bijlage werd binnen het VVB-maandblad Doorbraak. Uit de samenwerking tussen de VVB en het TAK ontstond het actiecomité STOP EURO BRUSSEL waartoe ook milieuverenigingen zoals Zenne en Zoniën toetraden.

In 1995 droeg Moons de leiding van het TAK en de functie van woordvoerder over aan de Vlaams-Brabander Bart de Valck De Valck, Bart
Leerkracht Bart de Valck (1965) engageerde zich vanaf 16-jarige leeftijd in verschillende flamingantische organisaties en initiatieven, waaronder het Taal Aktie Komitee en de Vlaamse Volk... Lees meer , die sinds het afhaken van Muylaert en Huygebaert in 1989 de acties leidde.

Een nieuw engagement eigen aan de jaren negentig was de deelname van TAK aan diverse manifestaties van diverse Europese en niet Europese volkeren, zoals Basken, Noord-Ieren, Catalanen, Koerden, enzovoort (zie Ierland, Spanje Spanje
De 19de-eeuwse Vlaamse beweging cultiveerde een overwegend negatief beeld van Spanje als vreemde overheerser tijdens de 16de eeuw. In de loop van de 20ste eeuw ontstond daarnaast een acti... Lees meer ).

Het TAK werd in 2003 de drijvende kracht achter het plaatselijk actiecomité JOS BLIJFT, na het ontslag van priester Jos Verstraeten door het Bisdom Mechelen in de parochie van de faciliteitengemeente Wezembeek-Oppem. Verstraeten bleef weigeren om Franstalige eucharistievieringen voor te dragen in Wezembeek.

Geen nieuwe adem?

In 2004 gaf De Valck de fakkel door aan Roel de Leener, gewezen preses van NSV-Leuven, die de nieuwe woordvoerder werd. De Vlaams-Brabander Kurt Ryon, sinds 2012 burgemeester in Steenokkerzeel voor de lokale partij Klaver/N-VA (Vlaams en groen) werd aangesteld als actieleider. De eerste twee jaren werden ze hierbij ondersteund door oudgediende Arnout van den Broeck. Enkele grote ‘Dwars door’-betogingen door de faciliteitengemeenten hebben het TAK toen in het daglicht gebracht. Ook de betogingen voor de splitsing van B-H-V (samen met de VVB en HAVIKO en vele burgemeesters uit de Rand Vlaamse Rand
De Vlaamse Rand omvat de negentien gemeenten grenzend aan Brussel of aan een faciliteitengemeente. De relatie tot Brussel leidt er tot specifieke uitdagingen. Lees meer ), met als kroonstuk de actie in het federaal halfrond, zorgden voor de nodige aandacht rond het TAK. Voor de rest bleef het bij kleinere acties op gemeenteraden in de faciliteitengemeenten Faciliteiten
Al sinds de eerste taalwet (1873) voorzag de wetgever in faciliteiten. Deze tegemoetkomingen gaven aanleiding tot tegengestelde interpretaties door Nederlandstaligen en Franstaligen, zo ... Lees meer of acties tegen Vlaamse partijen die de ‘V’ in hun naam vergeten waren. Ook acties voor andere (verdrukte) volkeren in Europa kregen aandacht. De laatste jaren fungeert Vlaams-Brabander Dieter Delrue als actieleider. Nadien ging het wat bergaf met TAK, dat geen nieuwe adem lijkt te vinden.