De Schakel / El Lazo

Het tijdschrift De Schakel verscheen van december 1954 tot december 1995 in Buenos Aires (Argentië). De bedoeling was om de Vlamingen in Argentinië en bij uitbreiding heel Latijns-Amerika met elkaar in contact te brengen en tegelijk de band te behouden en te bevorderen met Vlaanderen (zie Emigratie Emigratie
De Vlaamse migratie was een tweezijdig proces tussen ontvangst- en oorsprongsregio's, beïnvloed door sociale, economische en politieke factoren. Vooral regio's als Oost- en West-Vlaander... Lees meer ). In de beginperiode was het een maandblad, later een tweemaandelijkse uitgave. Vanaf 1963 werd De Schakel ook het feitelijke orgaan van de organisatie Vlaanderen in Argentinië (VIA). Het blad verscheen altijd in het Nederlands met vanaf de negende jaargang ook enkele artikels in het Spaans. In de jaren zeventig had De Schakel ongeveer 450 abonnees in Vlaanderen en ruim 300 in Latijns-Amerika, vooral in Argentinië.

Redactie en netwerk

De Schakel had gedurende zowat zijn volledig bestaan dezelfde vaste vertegenwoordiger in Vlaanderen: Roeland Raes Raes, Roeland
Roeland Raes (1934) is een politicus en oud-senator van Vlaams-nationalistische strekking. Hij is jurist en zetelde als provincieraadslid voor Oost-Vlaanderen. Tegelijk fungeerde hij ook ... Lees meer , aanvankelijk Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer -mandataris, later senator bij het Vlaams Blok Vlaams Belang
Vlaams Belang is een radicaal-rechtse Vlaams-nationalistische partij, die in 1978 ontstond onder de naam ‘Vlaams Blok’, als verkiezingskartel van de Vlaamse Volkspartij en de Vlaams Natio... Lees meer en actief bij verschillende (uiterst-)rechtse Vlaams-nationale organisaties. Verder had het tijdschrift correspondenten in Brazilië, Paraguay, Uruguay, de Verenigde Staten (tot juli 1977) en Zuid-Afrika.

De eerste hoofredacteur van De Schakel De Schakel / El Lazo
Het tijdschrift De Schakel – El Lazo (1954-1995) was gericht op Vlamingen in Zuid-Amerika (in de regel geëmigreerde collaborateurs en hun families), maar wilde ook de band tussen de uitg... Lees meer was Jeanne de Bruyn De Bruyn, Jeanne
Jeanne de Bruyn (1902-1975) was een journaliste en schreef veel over film. Ze was redactrice van Volk en Staat, waarvan ze vanaf februari 1944 het hoofdredacteurschap in handen kreeg, en ... Lees meer , na tien jaargangen opgevolgd door Ivo J. Bonnarens, die op zijn beurt al na enkele maanden de verantwoordelijkheid overdroeg aan Leo Poppe Poppe, Leo
Leo Poppe (1911-1997) was eerst actief als journalist en werd vervolgens jeugdleider bij het Verdinaso. Tijdens de bezetting vervulde hij die functie binnen de Eenheidsbeweging-VNV. Na d... Lees meer . Poppe was binnen het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer (Verdinaso) belast geweest met de uitbouw van een jeugdbeweging. Ook bij de Eenheidsbeweging-VNV was hij als stafleider van de Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen
Lees meer (NSJV) belast met de jeugdwerking. Na de oorlog vluchtte hij naar Argentinië. Van daaruit bleef hij goede contacten onderhouden met zijn vroegere medestanders, onder meer met de tien jaar oudere Jef François François, Jef
Jef François (1901-1996) was als leider van de Dinaso Militanten Orde een kopstuk van het Verdinaso. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij commandant van de Dietsche Militie – Zwarte Br... Lees meer , die hem in de jaren dertig bij het Verdinaso had binnengeloodst. Leo Poppe bleef uitgever-directeur van De Schakel tot het laatst verschenen nummer. Zijn echtgenote Gilberte Milius ('Bertje Poppe') stond van 1962 tot 1995 in voor de administratie, de verzending en de financiering van het blad. Naast Leo Poppe schreven voormalig VNV-senator Achiel Verstraete Verstraete, Achiel
Achiel Verstraete (1898-1980) werd in 1939 senator in Gent-Eeklo voor het VNV. Tijdens de bezetting was hij kabinetschef van Gerard Romsée, en vanaf mei 1943 gouverneur ad interim van Oo... Lees meer , VIA-voorzitter Hugo Bijttebier en Roeland Raes de meeste artikels.

Via deze gangmakers werden ook de contacten onderhouden met organisaties als het Sint-Maartensfonds Sint-Maartensfonds
Het Sint-Maartensfonds (1953-2006) was een organisatie van Vlaamse oud-Oostfrontstrijders. Lees meer , Were-Di Were Di
Were Di vzw was een radicaal Vlaams-nationalistische actiegroep die vooral met haar tijdschrift Dietsland Europa het rechts-nationalistische gedachtengoed verspreidde in de jaren 1960 tot... Lees meer , de Vlaamse Militanten Orde (VMO) en de tijdschriften Alarm Alarm (1972-1999)
Alarm (1972-1999) was het strijdorgaan van de Vlaamse Militanten Orde (VMO), dat – in de lijn van deze groepering – radicaal-rechtse, Vlaams-nationalistische en anticommunistische standpu... Lees meer (1972-1999) en Dietsland-Europa Dietsland Europa
Het tijdschrift Dietsland Europa was het blad van de Jong Nederlandse Gemeenschap en later van Were Di. Het verdedigde radicaal Vlaamse, Groot-Nederlandse en extreemrechtse standpunten en... Lees meer . Daarnaast was Poppe ook de Argentijnse correspondent voor Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen
De krant Gazet Van Antwerpen verschijnt sinds 1891 en betoonde van bij de start belangstelling voor de Vlaamse beweging. Aanvankelijk werd de Antwerpse Meetingpartij gesteund en later Fra... Lees meer .   

Inhoud

Het aanvankelijk gestencilde tijdschrift kende sinds zijn verschijnen in drukvorm (1958) een vast concept, zowel vormelijk als inhoudelijk: familieberichten, reisverslagen, informatie over het culturele leven in Vlaanderen, opiniërende artikels over Vlaanderen en Zuid-Amerika (hoofdzakelijk met betrekking tot Argentinië), illustraties omtrent Vlaanderen en Zuid-Amerika. De talloze oorpronkelijke tekeningen en cartoons van tekenaar en gewezen VNV’er André Delbaere bezorgden aan De Schakel een inhoudelijke en iconografische meerwaarde.

In principe was De Schakel niet gebaseerd op een duidelijk ideologisch en/of politiek gedachtegoed. Toch waren de inhoudelijke bijdragen bijna altijd uitgesproken anticommunistisch, pro-militaristisch (bijvoorbeeld over de militaire regimes in Zuid-Amerika) en pro-solidaristisch (zie Verdinaso Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer ). In de bijdragen over de politieke situatie in België werden rechtse tot uiterst-rechtse standpunten ingenomen met onder meer kritiek op de ‘rode politici’. Zelfs in toeristische reisverslagen van lezers werd gepleit voor ‘tucht en orde’ en een ‘militaire aanpak’. De meer historische artikels, onder meer over het begin van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer , over de Hertogen van Bourgondië en over Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer , brachten een geromantiseerd beeld van het Vlaamse verleden. Over de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer en de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer berichtte De Schakel op een idealiserende manier, wat uiteraard mee te verklaren is door de herkomst van de belangrijkste auteurs, zelf betrokken bij de collaboratie en wat Achiel Verstraete betreft zelfs bij verstek ter dood veroordeeld.

Evolutie

De jaren 1970 betekenden voor De Schakel nog een relatief succesvolle periode, hoewel toen al duidelijk werd dat er geen opvolging was voor hoofdredacteur Poppe en zijn echtgenote, de echte gangmakers van het blad. De jongere generaties Vlamingen in Latijns-Amerika verloren gaandeweg de interesse voor Vlaanderen. Het blad kwam geregeld in financiële nood, mede veroorzaakt door de sterke inflatie en de gestegen drukkosten in Argentinië. Zelfs een steunactie met de hulp van onder meer de toenmalige Kredietbank Kredietbank
Lees meer en het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer bracht geen soelaas op lange termijn. Tegelijk verminderde het aantal abonnees, wellicht omdat velen behoorden tot de oudere generatie die nog emotionele banden had met de naar Zuid-Amerika uitgeweken Vlamingen van na de Tweede Wereldoorlog, in grote mate al dan niet veroordeelde collaborateurs.

Leo Poppe sloot dan ook het laatste nummer van De Schakel af met deze realistische vaststelling: ‘De gemeenschap is gedund tot er geen gemeenschap meer was. Er was dus ook geen stem meer nodig.’