Van Gheluwe's Genootschap

Ontstond op 23 december 1878 uit het Brugse Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer en had ten doel te ijveren voor de educatie en de materiële belangen van de arbeiders.

Van bij zijn ontstaan leunde het genootschap aan bij de progressieve Liberale Vlaamsche Bond, die eveneens in 1878 uit het Willemsfonds was ontstaan. Aanvankelijk organiseerde het genootschap een bibliotheek, avondlessen en feestavonden voor haar leden, die in de eerste jaren voornamelijk oud-leerlingen van de Brugse stadsscholen waren. Pas met de opkomst van de socialisten in Brugge in 1887 werd werk gemaakt van de uitbouw van het Van Gheluwe's Genootschap tot een echte arbeidersvereniging met een ziekenbond en een spaarkas. In 1891 werd het genootschap hervormd en kreeg het een stevigere structuur. De volgende jaren werden naar het voorbeeld van de katholieke gilden en ambachten nieuwe organisaties opgericht. Het genootschap had als persorgaan 't Zal.

Het Van Gheluwe's Genootschap, dat zich voordien conform haar statuten buiten de politiek had gehouden, droeg vanaf 1897 ook kandidaten voor bij verkiezingen. Na het overlijden van voorzitter Raymond Seresia in 1903 kregen de progressieve liberalen de leiding over het Van Gheluwe's Genootschap volledig in handen en werd de invloed van de Liberale Associatie geweerd. Karel de Poortere De Poortere, Karel
Lees meer , de nieuwe voorzitter van het genootschap, stond aan het hoofd van de progressieven. Als flamingant Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer en en voorstanders van een verregaande democratisering van de Brugse liberale partij Liberale partij
De verhouding tussen de liberale partij en het partijpolitieke liberalisme in België enerzijds, en de Vlaamse beweging anderzijds levert een gevarieerd en ingewikkeld beeld op dat evoluee... Lees meer voerden zij oppositie tegen de Liberale Associatie, die het bestuur van de liberale partij monopoliseerde. Toen de door de Liberale Associatie beloofde hervormingen uitbleven, namen de progressieven in 1911 zelf het initiatief in handen en hervormden zij het Van Gheluwe's Genootschap tot een politieke organisatie. Met haar 1500 leden was het genootschap de belangrijkste groep binnen de Brugse liberale partij, zodat de leiding van de liberale partij in Brugge voortaan in handen was van de progressieve, Vlaamsgezinde middenklasse. Het toetreden van de miljonair Georges Marquet leidde echter tot een verdeeldheid binnen de rangen van het genootschap: in 1912 verlieten de tegenstanders van Marquet en de meer conservatieve leden het genootschap. Zij richtten naar het voorbeeld van het Van Gheluwe's Genootschap een nieuwe arbeidersvereniging op: de Liberale Volksbond Liberale Volksbond (Gent)
De Liberale Volksbond was een liberale, flamingantisch-progressieve vereniging die op 1 december 1907 werd opgericht in Gent. Lees meer . Vanaf 1912 kwam het Van Gheluwe's Genootschap op voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit.

Op 3 augustus 1919 fusioneerden de Liberale Volksbond en het Van Gheluwe's Genootschap opnieuw. Aan het hoofd van het genootschap werd de wegens activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer veroordeelde Emiel Dumon Dumon, Emile
De Brugse progressief-liberale geneesheer Emile Dumon (1862-1948) engageerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog vergaand in het activisme. Lees meer vervangen door Jules Boedt Boedt, Jules
Jules Boedt (1884-1966) was een Vlaamsgezinde, liberale politicus die een belangrijke activiteit ontplooide in het liberale verenigingsleven in Brussel. Lees meer , een man van de vooroorlogse Liberale Volksbond. Omwille van haar radicaal Vlaams programma kwam het genootschap aan de vooravond van de verkiezingen van november 1919 tot een breuk met de Liberale Associatie. De Associatie verdedigde de stelling dat Vlaanderen tweetalig was en kon zich niet verzoenen met de radicale flamingant Boedt als eerste kandidaat op de liberale lijst. Het Van Gheluwe's Genootschap kon, net zoals bij de andere verkiezingen in de jaren 1920, haar wil doordrukken en Boedt bovenaan op de liberale lijst plaatsen. De verdeeldheid in de liberale rangen had tot gevolg dat Boedt niet werd verkozen. Bij de verkiezingen van 1921 en 1925 lukte dat ondanks nieuwe moeilijkheden met de Associatie wel. Op Vlaams vlak werden gedurende de jaren 1920 vooral de Vlaamse taalrechten geëist. Nadat Boedt zich in 1936 terugtrok, volgde Victor Sabbe Sabbe, Victor
Victor Sabbe (1906-1958) was actief binnen de liberale beweging. Hij stond in de jaren 1930 aan de basis van het liberaal-solidarisme in West-Vlaanderen en was tussen 1945-1957 voorzitter... Lees meer hem op. Tot aan de oprichting van de Partij van Vrijheid en Vooruitgang (PVV) bleef het Van Gheluwe's Genootschap naast de Liberale Associatie bestaan als progressieve, flamingantische vleugel van de Brugse liberale partij. In 1961 versmolten beide tot het Brugs Verbond van de PVV ( West-Vlaanderen West-Vlaanderen
Lees meer ).