Verdoodt, Frans-Jos

Frans-Jos Verdoodt, de vierde van vijf kinderen, doorliep de lagere school in Moorsel en Erembodegem en volgde middelbaar onderwijs aan het Sint-Maartensinstituut in Aalst. Vervolgens studeerde hij taalkunde en didactiek aan het Provinciaal Hoger Instituut voor Talen in Gent en later sociaal verzekeringsrecht aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB).

Van 1962 tot 1995 was Verdoodt leraar in het secundair kunstonderwijs aan het Sint-Lucasinstituut in Brussel en van 1981 tot 1996 bovendien docent aan de Hogeschool voor Economisch en Grafisch Onderwijs in Gent. Hij bekleedde ook gastdocentschappen aan hogescholen in Den Haag en Utrecht en aan de Universiteit Antwerpen. Uit het lesgeven en doceren resulteerden het sinds de eerste editie uit 1993 meermaals herdrukte handboek Geschiedenis is nooit geschiedenis. Een inleiding tot de feiten, het gedachtegoed en de instellingen van de hedendaagse tijd, evenals het collegedictaat Nationale bewegingen in België uit 2005.

Volksunie

In de jaren 1960 engageerde de uit een Vlaams-nationalistisch milieu afkomstige Verdoodt zich in de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer (VU), waarvoor hij in Aalst en de regio errond militeerde met onder meer Kamerlid Jan Caudron Caudron, Jan
Jan Caudron (1937-2023) vervulde zowel op lokaal als op nationaal vlak verkozen politieke mandaten, eerst namens de Volksunie en later voor de N-VA. Lees meer en hoofdredacteur van het partijweekblad Wij Wij, Vlaams-nationaal
Lees meer Toon van Overstraeten Van Overstraeten, Toon
Toon van Overstraeten (1926-2011) was de zoon van VTB-coryfee Jozef van Overstraeten. Hij was een van de jongste oostfronters. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij snel actief in de herople... Lees meer . Bij de parlementsverkiezingen van 1971 en 1974 figureerde hij op de VU-lijst in het arrondissement Aalst. Een jaar na het afscheid van Frans van der Elst Van der Elst, Frans
Frans van der Elst (1920-1997) was repressieadvocaat, medestichter van de Volksunie en voor die partij twintig jaar voorzitter (1955-1975) en bijna dertig jaar parlementslid (1958-1985).... Lees meer als voorzitter van deze partij – een functie die hij gedurende twee decennia had bekleed – bracht Verdoodt een geautoriseerde biografie over hem uit, die door de auteur werd omschreven als ‘waarheidsgetrouw’, zonder de pretentie te hebben een ‘wetenschappelijke studie’ te zijn. Na het Egmontpact Gemeenschapspact
Het Egmontpact of Egmontakkoord maakt samen met de Stuyvenbergakkoorden deel uit van het zogenaamde Gemeenschapspact, dat de definitieve pacificatie van de communautaire problemen tot doe... Lees meer uit 1977 van de regering-Tindemans II, waaraan de VU deelnam, het felle verzet ertegen van het flamingantische middenveld en uiteindelijk de mislukking ervan een jaar later, hield Verdoodt de partijpolitiek voor bekeken. De verstoorde verhoudingen tussen de VU en de brede Vlaamse beweging zetten hem aan tot deze beslissing.

Historicus van het daensisme

Toen hij halfweg de dertig was en vader van twee zonen, ging Verdoodt – terwijl hij voltijds les bleef geven – geschiedenis studeren aan de Gentse universiteit. In 1979 behaalde hij er het diploma van licentiaat met een eindverhandeling over Hector Plancquaert en het plancquaertisme en in 1988 promoveerde hij er – na uitgebreid onderzoek in onder meer de Vaticaanse archieven in Rome – tot doctor met een dissertatie over Kerk en christendemocratie in België. Voor zijn licentiaatsverhandeling ontving hij in 1980 zowel de Provinciale Prijs voor Geschiedenis van de Provincie Oost-Vlaanderen als de Priester Daensprijs en voor zijn doctoraatsscriptie in 1990 nogmaals de Priester Daensprijs. Van zijn proefschrift publiceerde Verdoodt in 1993 een ruime synthese onder de titel De zaak-Daens. Een priester tussen Kerk en christendemocratie, die in 2020 werd heruitgegeven als Daens.

Over Hector Plancquaert Plancquaert, Hector
Hector Plancquaert (1863-1953) was via zijn weekblad Het Recht een spilfiguur binnen de daensistische beweging. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was hij als radicale flamingant betrokken bi... Lees meer , die binnen het daensisme Daensistische beweging
Daensistische beweging is de verzamelnaam voor een geheel van feiten, opvattingen, organisaties, personen en strijdmiddelen die tijdens de late 19de en de vroege 20ste eeuw een onderdeel... Lees meer een radicale, sterk flamingantische en vaak dissidente positie innam, schreef Verdoodt in de loop der jaren tal van tijdschriftbijdragen en in 1976 – dus nog voorafgaand aan zijn universitair onderzoekswerk – een biografische brochure. Een synthese over deze ‘betrekkelijk onbekende figuur binnen de bredere geschiedenis van de Vlaamse emancipatie’, die hij als historicus met kritische affiniteit de plaats wilde geven die hem toekomt, werd gepubliceerd in WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging Wetenschappelijke Tijdingen
Wetenschappelijke Tijdingen is een tijdschrift, in 1935 opgericht door Jozef Goossenaerts als Wetenschap in Vlaanderen. Het blad moest de Nederlandstalige wetenschap bevorderen en verschi... Lees meer .

Verdoodts eerste boek over zijn wetenschappelijk specialisme – het daensisme – is Het daensisme in het arrondissement Aalst uit 1974. Verdoodt heeft zich altijd fel verzet tegen de eenzijdige en gepersonaliseerde focus op priester Adolf Daens Daens, Adolf
Priester Adolf Daens (1839-1907) was de grondlegger en het boegbeeld van de daensistische beweging en van de Christene Volkspartij. Lees meer , zoals dat onder meer het geval was in de film Daens uit 1992 en de daarop gebaseerde, gelijknamige musical uit 2008, die in 2020 werd hernomen. Hij formuleerde herhaaldelijk kritische bedenkingen over de ‘mythe Daens’ en ‘het populaire daensgevoel’. Volgens Verdoodt was de ‘opstandige, controversiële priester’ Daens weliswaar ‘al snel hét populaire boegbeeld van een beweging van opstandige leken’, maar omvatte het daensisme véél meer dan deze ene man. In een van zijn vele beschouwingen over de roman Pieter Daens van Louis Paul Boon Boon, Louis Paul
In zijn streven naar zelfontwikkeling omarmde Louis Paul Boon (1912-1979) begin jaren 1930 de radicaal-linkse strekking binnen de Vlaamse beweging. Zijn ideaal – een republiek van vrije V... Lees meer uit 1971 omschreef hij ‘het beeld van de eenvoudige priester die zich aan de zijde van de verdrukte kleine man schaart’ als een ‘staaltje van sociaal-politieke beeldvorming’. Dat verhinderde echter niet dat hij grotere (literaire) waardering had voor de boeken van deze Aalsterse schrijver, die hij persoonlijk kende en over wie hij heel wat publiceerde.

Bezieler van het ADVN

Verdoodt was de bezielende kracht achter het tot stand komen van het Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams Nationalisme (ADVN), nu ADVN – archief voor nationale bewegingen ADVN | archief voor nationale bewegingen
ADVN | archief voor nationale bewegingen is een archief en onderzoekscentrum, erkend door de Vlaamse overheid als collectiebeherende cultuureelerfgoedorganisatie. Sinds 1984 worden archie... Lees meer . Van deze erfgoedinstelling was hij van bij de oprichting in 1984 tot 2004 directeur en van 2004 tot 2014 voorzitter. Van 1994 tot en met 2015 fungeerde hij bovendien als redactiesecretaris en de facto hoofdredacteur van het tijdschrift Wetenschappelijke tijdingen op het gebied van de geschiedenis van de Vlaamse beweging (sinds 2006 WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging), dat sinds 2004 in het ADVN wordt geredigeerd en geproduceerd.

In het door hem samen met journalist Rik van Cauwelaert samengestelde 1897 was een heerlijk jaar. Een bloemlezing uit twintig jaar ‘Wetenschappelijke tijdingen’ (2014) reconstrueerde Verdoodt de geschiedenis van het blad in een uitvoerige bijdrage, ‘Ja, 1897 was inderdaad een heerlijk jaar. Maar wellicht wordt 2014 er ook zo een? De geschiedenis van een tijdschrift’. Het vierde en laatste nummer van 2015 van WT kreeg uitzonderlijk een titel mee, Servare modum, finemque tenere, naturamque sequi. Acta amicorum Frans-Jos Verdoodt en omvatte historische bijdragen van alle toenmalige redactieleden, die waren opgedragen aan de afscheidnemende redactiesecretaris-hoofdredacteur. Verdoodt was ook lange tijd secretaris en later jurylid van de driejaarlijkse Pil-Van Gastelprijs voor Geschiedenis, die sinds 1998 een publicatie over de geschiedenis van de Vlaamse beweging bekroont.

Van Verdoodts talloze publicaties behoren onder meer te worden genoemd: Het Loon van de Werkman. Christenen en katholieken in België ten tijde van Rerum Novarum (1991); ‘De gebeurtenissen van 1302 en hun betekenis voor de Vlaamse beweging’ in de bundel 1302 herbekeken (2003); het door hem samen met de historici Petra Gunst en Frank Seberechts geredigeerde Het laatste jaar van de klaproos. Denkend aan Maurits Coppieters (2009), waarin hij ook de inleiding verzorgde en zijn herinneringen aan deze jarenlange vriend optekende; Flemish Patriots and the Construction of the Nation: How the Flemish Nation ceased to be ‘Small’ (2019), samen met de Gentse hoogleraren geschiedenis Bruno de Wever De Wever, Bruno
Historicus Bruno de Wever (1960) is een specialist van de geschiedenis van het Vlaams-nationalisme en van de Tweede Wereldoorlog. Hij weegt sinds de jaren 1980 op het debat over het oorlo... Lees meer en Antoon Vrints.

Auteur

Een aparte vermelding – omwille van de verwevenheid met zijn persoonlijke biografie – verdient Verdoodts Leven in twee werelden. Belgische collaborateurs en de diaspora na de Tweede Wereldoorlog (2009), dat hij samen met Frank Seberechts schreef. Verdoodts vader, de Vlaams-nationalistische jurist Severien Verdoodt (1898-1956), behoorde tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer tot de prominenten binnen de collaborerende DeVlag Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap
De Duitsch-Vlaamsche Arbeidersgemeenschap (DeVlag) (1935-1945) was vóór de Tweede Wereldoorlog een organisatie van Vlaamse en Duitse studenten. Tijdens de oorlog ontpopte de DeVlag zich ... Lees meer en werd op 12 juli 1941 benoemd tot burgemeester van zijn woonplaats Moorsel. Na de bevrijding van België in september 1944 week hij uit naar Duitsland, waar hij werd aangesteld als verantwoordelijke voor justitie in de Vlaamse Landsleiding Vlaamsche Landsleiding
Lees meer . Na de Duitse capitulatie in mei 1945 keerde hij terug naar België, waar hij ondergedoken leefde. Via Frankrijk en Spanje kwam hij met de hulp van katholieke geestelijken in Argentinië terecht, waar hij samen met twee zonen en zijn tweede vrouw werd vermoord bij een overval. Die werd vermoedelijk uitgevoerd door of in opdracht van personen die zich benadeeld voelden door de landhervorming die hij er in opdracht van de regering coördineerde. Ondertussen was zijn eerste echtgenote in 1946 overleden en was hij in 1947 in België bij verstek veroordeeld tot 15 jaar gevangenisstraf. Inmiddels was Frans-Jos Verdoodt net als zijn twee zussen opgenomen in, zoals hij het later omschreef, ‘een liefdevol gezin’.

Tot de onder zijn impuls gerealiseerde opheffing in 1997 was Verdoodt lid van de Aalsterse afdeling van Broederband Broederband
Broederband was een losse federatie van vriendenkringen van oud-collaborateurs, hoofdzakelijk oud-leden van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV), die in aanraking waren gekomen met de rep... Lees meer , een vereniging van personen die na de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer omwille van collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer in aanraking waren gekomen met het Belgische gerecht. Met die beslissing wilde hij voorkomen dat de organisatie zou terechtkomen in het vaarwater van extreemrechts.

Voorwaarts en Gravensteengroep

Verdoodt was lid van het IJzerbedevaartcomité IJzerbedevaartcomité
Lees meer en vanaf 1995 een van de tekstschrijvers van de jaarlijkse IJzerbedevaart IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer . In 1998 manifesteerde hij zich als een van de initiatiefnemers voor een pluralistische denk- en discussiegroep die op 16 september 1999 publiekelijk stelling nam over de Tweede Wereldoorlog met de open brief Voorwaarts maar niet vergeten. Oproep voor een eerlijk en rechtvaardig oordeel over collaboratie en repressie in Vlaanderen. Op de IJzerbedevaart van 2000 sprak hij namens deze zogeheten Voorwaartsgroep het Historisch pardon uit, waarin hij stelde dat een ‘pardon over de vergissingen, de beoordelingsfouten en de verkeerde allianties uit een verleden dat straks bijna zestig jaar achter ons ligt’ nodig was om ‘de ban te breken waarin wij vastgehouden worden en waarin wij ook onszelf opsluiten’.

Tijdens een studiedag van Voorwaarts over dat thema in het Vlaams Parlement op 9 juni 2001 formuleerde hij de conclusies van de lezingen, de gesprekken en de debatten. Naar aanleiding van deze studiedag besloten de historici José Gotovitch en Chantal Kesteloot een boek uit te geven om de Vlaamse standpunten bekend te maken in de Franstalige wereld. Ze benaderden Frans-Jos Verdoodt, die het initiatief nam om een Nederlandse versie van deze publicatie uit te geven onder de titel: Het gewicht van het oorlogsverleden. De verwerking en beleving van collaboratie en repressie in Vlaanderen en Wallonië.

De Nederlandse versie verscheen in 2003, terwijl de Franse versie in 2002 was uitgebracht. Min of meer daarbij aansluitend ondertekende hij op 21 februari 2008 het eerste van een reeks manifesten van de Gravensteengroep Gravensteengroep
De Gravensteengroep was een Vlaamsgezinde groep van (vooral progressieve) academici, intellectuelen, kunstenaars, journalisten en opiniemakers. De groep dacht na over de toekomst van de B... Lees meer , die gedurende de volgende vijf jaar probeerde om een serene maatschappelijke discussie op te zetten over de Vlaamse beweging, Vlaanderen en de communautaire verhoudingen in België. In het boek Gravensteengroep. Land op de tweesprong. Manifesten ter ontgrendeling van Vlaanderen zette in hij in een internationaal georiënteerd en theoretisch onderbouwd artikel, ‘Het land… dat is een bovenmenselijk iets, abstract, dat boven alles en iedereen staat. Aspecten van identiteit’, zijn visie daaromtrent uiteen.

Literair en cultureel engagement

Verdoodt, een ‘omnivore veellezer’ en verzamelaar van boeken en tijdschriften, publiceerde ook een aantal dichtbundels, cursiefjes en een theaterstuk, hij was jurylid van diverse poëzieprijzen en lag in 2008 aan de basis van de Melopeepoëzieprijs van de gemeente Laarne. Hij was verder gedurende meerdere decennia intensief actief als spreker over historisch thema’s en inleider bij boekpresentaties en leidde daarnaast tal van cultuurtoeristische daguitstappen en reizen. Uit een lezingreeks voor het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer groeide het boek Van Ambiorix tot het (con)federalisme: 2000 jaar Vlaanderen (2004).

In 2004 was Verdoodt laureaat van de Frans Drijversprijs (van de vereniging Vlaanderen Morgen Rotselaar), in 2008 ontving hij de Orde van de Vlaamse Leeuw Orde van de Vlaamse Leeuw
De Orde van de Vlaamse Leeuw is een Vlaamse onderscheiding die wordt uitgereikt door de gelijknamige vereniging. Lees meer en in 2023 werd hij door de Vereniging Vlaamse Academici Verbond der Vlaamse Academici
Het Verbond der Vlaamse Academici was een drukkingsgroep die de Vlaamse hooggeschoolden moest verenigen. Het was de voortzetting van het Algemeen Vlaams Oud-Hoogstudentenverbond, dat mee ... Lees meer (VVA) bekroond als Academicus van het Jaar.