De Bestuurlijke Scheiding

Achtergrond

Hoewel het concept van een ‘bestuurlijke scheiding’ van de Belgische staat zowel in Vlaanderen als in Wallonië in de 19de eeuw af en toe al was gesuggereerd, kwam deze idee pas in 1912 echt onder de aandacht door de Lettre au roi van de Waalse socialistische politicus, jurist en publicist Jules Destrée Destrée, Jules
Lees meer . Vooral de historisch geworden zinsnede ‘Sire, il n’y n’a pas de Belges’ zinderde na en leidde in Vlaanderen tot reacties van onder anderen Camiel de Bruyne De Bruyne, Camiel
Lees meer , Pol de Mont De Mont, Pol
Pol de Mont (1857-1931) was een dichter, essayist, folklorist, journalist, kunstcriticus en redenaar. In al zijn activiteiten gaf hij de Vlaamse strijd absolute prioriteit. Decennialang w... Lees meer , Hippoliet Meert Meert, Hippoliet
Hippoliet Meert (1865-1924) was de oprichter van het Algemeen-Nederlands Verbond. Hij ijverde voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit en engageerde zich tijdens de Eerste Were... Lees meer en Emiel Wildiers Wildiers, Emiel
De Vlaamsgezinde advocaat Emiel Wildiers (1873-1957) was politiek actief voor zowel de daensistische, de katholieke als de Vlaams-nationalistische Frontpartij. Lees meer , die hun afwijzing elk formuleerden in een toespraak en/of een publicatie. De teneur van hun stellingname kwam neer op wat Wildiers schreef in zijn tweetalige brochure De Bestuurlijke Scheiding van Vlaanderen en Wallonië uit 1912: ‘Wij vreezen de bestuurlijke scheiding niet als Vlamingen, maar als Belgen wenschen wij die niet. Wallonië aan de Walen, Vlaanderen aan de Vlamingen en België voor ons allen’.

De meeste Vlaamse politici, opiniemakers en publieke intellectuelen liepen niet warm voor de bestuurlijke scheiding, laat staan de bevolking. Maar hoe dan ook was de publieke discussie over de bestuurlijke scheiding door Destrée geactiveerd, zowel in Vlaanderen als in Wallonië. Met name een kleine Gentse, flamingantische minderheidsgroep was gewonnen voor de bestuurlijke scheiding van België. Een aantal radicale leden van de Gentse ‘buitenafdeling’ van het in 1912 opgerichte ‘geheime’ genootschap Vlaamsche Veem Vlaamsche Veem
De Vlaamsche Veem was een geheime organisatie die ijverde voor de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog raakten veel leden betrokken bij he... Lees meer van de Brusselse flamingant Maurits Josson Josson, Maurits
Maurits Josson (1855-1926) was een liberale Brusselse jurist die ijverde voor de vernederlandsing van het openbare leven. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vervulde hij een trekkersrol binne... Lees meer , dat het Vlaamse eisenpakket buiten de politieke partijen om op het publieke forum wilde brengen, scheurde zich daar in 1914 van af en gingen hun eigen weg. De meesten van hen behoorden  tot de informele groep rond de Vlaamsgezinde Gentse hoogleraar Julius Mac Leod Mac Leod, Julius
Julius Mac Leod (1857-1919) was hoogleraar plantkunde aan de Gentse universiteit en een Vlaamsgezinde progressieve liberaal. Hij was een belangrijke pleitbezorger van de vernederlandsing ... Lees meer , die was ontstaan na het ter ziele gaan van de kring Ter Waarheid Ter Waarheid
De Gentse studentenkring Ter Waarheid ontstond eind 1904 als een afsplitsing van het liberale studentengenootschap ’t Zal Wel Gaan. De groep combineerde radicaal-flamingantische met maats... Lees meer en die de intentie ontwikkelde om een nieuwe, flamingantische one-issuepartij op te richten.

Oprichting tijdschrift

Op 1 mei 1914 werd door hen het eerste nummer uitgebracht van het blad De Bestuurlijke Scheiding, waarvan de redactieraad werd gevormd door Reimond Kimpe Kimpe, Reimond
Reimond Kimpe (1885-1970) verhuisde na de Eerste Wereldoorlog naar Nederland om te ontsnappen aan gerechtelijke vervolging vanwege zijn activisme. Hij was er werkzaam in de huizen- en weg... Lees meer , Marcel Minnaert Minnaert, Marcel
De vrijzinnige flamingant en Groot-Nederlander Marcel Minnaert (1893-1970) was ook een overtuigde links-radicaal en (atoom)pacifist. Vanaf het begin van de jaren 1920 tot zijn emeritaat a... Lees meer en Antoon Thiry Thiry, Antoon
Antoon Thiry (1888-1954) schreef pittoresk-folkloristische verhalen en was de oprichter van de uitgeverij en boekengilde Die Poorte. Tijdens de Eerste Wereldoorlog engageerde hij zich in ... Lees meer , aangevuld met Jules van Roy Van Roy, Jules
Arts Jules Van Roy (1880-1940) was tijdens WOI lid van de Gentse groep van Jong-Vlaanderen en redactielid van De Bestuurlijke Scheiding. Ook was hij actief in de Vlaams Nationale Partij ... Lees meer als “onofficieus” lid. Thiry en zijn echtgenote stonden in voor het praktische en financiële beheer en de abonnementenadministratie. Het blad – telkens vier bladzijden op halfgroot formaat – zou tussen 200 en 300 abonnees hebben geteld, maar in zijn kortstondige bestaan vond het weinig weerklank in andere perstitels. De medewerkers publiceerden onder pseudoniem of ongesigneerd, zodat het niet mogelijk is om uit te maken wie wat schreef.

Strekking en inhoud

In het editoriaal van het eerste nummer, ‘Leve de Bestuurlijke Scheiding! Leve de Verlichting!’, stelde men klaar en duidelijk waar het blad voor stond en naartoe wilde: ‘In dien etter uwer rottende partijpolitiek, verstrikt gij, onwaardige Vlaamschgezinde politiekers. (…) Geen afschooien meer van wetten van den vijand. (…) De Vlamingen willen in hun eigen land zijn in België! In Vlaanderen Vlaamsch en niets minder dan Vlaamsch, en leve, leve de Bestuurlijke Scheiding’. In andere bijdragen werd aangeklaagd dat er te veel belastinggeld uit Vlaanderen naar Wallonië (zie Financiële transfers Financiële transfers
Dit lemma brengt het verloop van veertig jaar interregionale transfers in België in kaart, evenals de verklaring, de verantwoording en de effecten ervan. Meer dan een centenkwestie zijn t... Lees meer ) zou vloeien en vooral dat de partijpolitiek de realisatie van de Vlaamse eisen in de weg stond, waardoor het noodzakelijk was om een zelfstandige Vlaamsgezinde partij op te richten. Consequent met zichzelf haalde De Bestuurlijke Scheiding de Vlaamsgezinde boegbeelden van zowel de katholieke Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer , de liberale Liberale partij
De verhouding tussen de liberale partij en het partijpolitieke liberalisme in België enerzijds, en de Vlaamse beweging anderzijds levert een gevarieerd en ingewikkeld beeld op dat evoluee... Lees meer als de socialistische partij Socialistische partij
De socialistische partij werd in België in 1885 opgericht als de Belgische Werkliedenpartij (BWP), veranderde in 1945 haar naam in Belgische Socialistische Partij (BSP) en viel in 1978 u... Lees meer – respectievelijk Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer , Louis Franck Franck, Louis
De inzet van Louis Franck (1868-1937) voor de vernederlandsing van het middelbaar onderwijs en de Gentse universiteit bracht hem rond 1910 op het hoogtepunt van zijn Vlaams-liberale roem.... Lees meer en Camille Huysmans Huysmans, Camille
Camille Huysmans (1871-1968) was een Vlaamsgezinde socialistische politicus, die van 1933 tot 1940 burgemeester van Antwerpen was, tweemaal een ministerpositie bekleedde en een jaar lang ... Lees meer (zie De drie kraaiende hanen Drie Kraaiende Hanen
De ‘drie kraaiende hanen’ was de benaming voor de drie volksvertegenwoordigers die in 1910-1911 over de partijgrenzen heen een campagne voor de vernederlandsing van de Rijksuniversiteit G... Lees meer ) – scherp over de hekel. In het nummer van 1 juni 1914 werd expliciet en uitvoerig ingegaan op de Lettre au roi van Destrée en werd het daarin gepresenteerde discours stelselmatig weerlegd, althans vanuit het perspectief van de redacteurs van De Bestuurlijke Scheiding.

In De Bestuurlijke Scheiding was een sterk anti-Frans en pro-Duits sentiment aanwezig: ‘Gedenkt dat Frankrijk ons wou inpalmen, ons wil inpalmen, en zich met binnenlandsche aangelegenheden bemoeien durft. Gedenkt dat we Germanen zijn van Germaansch bloed, en eist de Bestuurlijke Scheiding’. Die positionering resulteerde in een door het blad verspreide brochure Frankrijk in Vlaanderen, een beknopte samenvatting van het boek Frankrijk, de eeuwenoude vijand van Vlaanderen en Wallonië uit 1913 van Maurits Josson Josson, Maurits
Maurits Josson (1855-1926) was een liberale Brusselse jurist die ijverde voor de vernederlandsing van het openbare leven. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vervulde hij een trekkersrol binne... Lees meer , dat in de eerste twee nummers publicitair werd gepromoot. ‘Wat hebben wij, Vlamingen, aan België te danken? Verstomping! Verstomping! Aldoor Verstomping! (…) Leve de Bestuurlijke Scheiding!’, zo werd in de inleiding gesteld.

In het derde nummer, gedateerd 1 juni 1914, luidde het dat ‘de Walen voor ’t hunne’ dienden te zorgen en werd aan de Franstaligen in Vlaanderen gemeld dat zij zich op termijn zouden dienen neer te leggen bij het eentalig Nederlandse karakter van de regio of anders zouden moeten ‘ophoepelen’. Het was de hoogste tijd, zo ging het verder, ‘om aan de Waalsche overmoed in Vlaanderen paal en perk te stellen’. Hoe men de praktische en concrete uitvoering van de bestuurlijke scheiding vorm wilde geven, hoopten de redacteurs ‘in een reeks volgende artikels’ toe te lichten. Zover kwam het door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog echter niet meer.

Alle redactieleden van De Bestuurlijke Scheiding kwamen al zeer vroeg in het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer terecht en kozen voor de radicale stroming van Jong-Vlaanderen Jong-Vlaanderen (1914-1918)
Jong-Vlaanderen (1914-1918) was een in Gent opgerichte activistische drukkingsgroep, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een radicaal Vlaams-nationalistisch en anti-Belgisch politiek progr... Lees meer . In 1916 zou het Duitse bezettingsbestuur de bestuurlijke scheiding van België in de praktijk brengen, althans tot het einde van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer en onder andere de splitsing van de ministeries in Nederlands- en Franstalige afdelingen doorvoeren.

Discussie

Door flamingantische opiniemakers en in de historiografie Historiografie
Lees meer werd en wordt soms verwezen naar De Bestuurlijke Scheiding om aan te geven dat in de Vlaamse beweging al vóór de Eerste Wereldoorlog een anti-Belgische tendens aanwezig was.