De Nederlandsche Boekhandel

1892-1986: De Nederlandsche Boekhandel

De Nederlandsche Boekhandel werd in december 1892 opgericht en was gevestigd op de Sint-Jacobsmarkt in Antwerpen. De initiatiefnemers waren de Nederlander Simon Warendorf Jr., directeur van de Amsterdamse firma Holkema & Warendorf en de Vlaamse schrijver en overtuigd flamingant Max Rooses Rooses, Max
Lees meer . De Nederlander Lucas Smeding werd de eerste directeur, de naar Vlaanderen uitgeweken Nederlander Gerard Nahon (de vader van de dichter Alice Nahon Nahon, Alice
Alice Nahon (1896-1933) was een populaire Vlaamse dichteres. Lees meer ) werd bedrijfsleider. De Antwerpse burgemeester Jan van Rijswijck Van Rijswijck, Jan
De liberaal Jan van Rijswijck (1853-1906) was burgemeester van Antwerpen. Zijn inzet voor de rol van het Nederlands in de lokale politiek en het verenigingswezen alsook zijn volksgezinde ... Lees meer stelde de stichtingsakte op en was ook de bedrijfsadvocaat. Max Rooses werd commissaris, een functie die hij samen met de Vlaamse journalist Jan Adriaensens vervulde.

De Nederlandsche Boekhandel speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van het Nederlandstalige boekbedrijf Boekbedrijf
In de 19de eeuw kwam het Vlaamse boekbedrijf moeizaam van de grond. Pas na de Eerste Wereldoorlog ontstonden in Vlaanderen de bestaansvoorwaarden voor een moderne cultuurindustrie. Tot d... Lees meer in Vlaanderen, dat op dat moment nog in zijn kinderschoenen stond. Dat gebeurde enerzijds via de invoer van literatuur uit Nederland en anderzijds via de uitbouw van een eigen fonds met Vlaamse literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer . De Nederlandsche Boekhandel vertegenwoordigde de Nederlandse fondsen van onder meer Van Goor, P.N. van Kampen en Querido en gaf zelf werk uit van Vlaamse auteurs als Victor de Meyere De Meyere, Victor
Lees meer , Maurits Sabbe Sabbe, Maurits
Maurits Sabbe (1873-1938), zoon van Julius Sabbe, was een Germaans filoloog, een Vlaamsgezinde liberaal en een vrijzinnige letterkundige, hoogleraar en conservator van het museum Plantin-... Lees meer , Alfred Hegenscheidt Hegenscheidt, Alfred
Lees meer , Emmanuel de Bom De Bom, Emmanuel
Emmanuel de Bom (1868-1953) was een Vlaamse schrijver, redacteur, journalist en bibliothecaris. Lees meer , Prosper van Langendonck Van Langendonck, Prosper (1862-1920)
Prosper van Langendonck (1862-1920) was een dichter en letterkundige die zich ook inzette voor de Vlaamse beweging in Brussel. Lees meer , Lode Baekelmans Baekelmans, Lode
Lode Baekelmans (1879-1965) was een Antwerpse schrijver en bibliothecaris. In 1933 werd hij de eerste conservator van het Museum van de Vlaamsche Letterkunde, nu het Letterenhuis, en werd... Lees meer , Pol de Mont De Mont, Pol
Pol de Mont (1857-1931) was een dichter, essayist, folklorist, journalist, kunstcriticus en redenaar. In al zijn activiteiten gaf hij de Vlaamse strijd absolute prioriteit. Decennialang w... Lees meer , Willem Gijssels Gijssels, Willem
Willem Gijssels (1875-1945) was als schrijver, toondichter en vooral gelegenheidsdichter betrokken bij het Antwerpse en Nederlandstalige Brusselse literaire leven. Tijdens de Eerste Werel... Lees meer en Jan van Nijlen.

De import en verspreiding van de Noord-Nederlandse literatuur en de ontwikkeling van het Vlaamse boekbedrijf waren voor de Nederlandsche Boekhandel twee zijden van dezelfde munt. De verspreiding van de Noord-Nederlandse literatuur in Vlaanderen moest een impuls geven aan het geestesleven en de leeslust in Vlaanderen, hetgeen op zijn beurt gunstig zou zijn voor de ontwikkeling van een zelfstandig Vlaams boekbedrijf. Bij het vijftienjarige bestaan van de Nederlandsche Boekhandel in 1907 verscheen een huldeartikel in Neerlandia Neerlandia
Neerlandia, gesticht door Hippoliet Meert in 1896, werd in 1897 de spreekbuis van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV). Na verloop van tijd werd Neerlandia een zelfstandig kwartaalperiod... Lees meer , het tijdschrift van het Algemeen-Nederlands Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer , waarin het belang van de boekhandel voor de ontwikkeling van het Vlaamse boekbedrijf en voor de Vlaamse emancipatie werd benadrukt: ‘Voor het Vlaamsche volk, dat nog zooveel te kampen heeft tegen een veel sterker volk, een uitgebreider taal en een machtigen finantieelen invloed van Fransche zijde, is het èn voor het stambewustzijn èn voor de ontwikkeling der Vlamingen te wenschen dat een handel als de Nederlandsche Boekhandel zich steeds in grooten bloei mag verheugen, dat zijn werking door niets beperkt blijft.’

In 1931 werd de Noord-Brabander Herman Oosterwijk directeur van het bedrijf. In 1934 werd hij vervangen door de uit Turnhout afkomstige Albert Pelckmans Pelckmans, Albert
Albert Pelckmans (1910-1994) was een Vlaamse boekhandelaar en uitgever. Van 1934 tot 1968 was Pelckmans de directeur van De Nederlandsche Boekhandel. Hij was betrokken bij de oprichting v... Lees meer , die ook de eerste Vlaamse directeur was. Onder Pelckmans kreeg de uitgeverij van de Nederlandsche Boekhandel nog een flinke impuls. Hij nam uitgeverij De Oogst over, wat zorgde voor een uitbreiding van het literaire fonds. In deze periode verscheen bij de Nederlandsche Boekhandel literair werk van onder meer Maurice Gilliams, Albert van Hoogenbemt, Karel Jonckheere Jonckheere, Karel
Karel Jonckheere (1906-1993) was een auteur en propagandist voor de Vlaamse letterkunde in binnen- en buitenland. Lees meer en Bert Decorte.

De Tweede Wereldoorlog, en dan met name het sluiten van de grenzen tussen België en Nederland, zorgde ervoor dat de import van in Nederland uitgegeven boeken zo goed als stilviel, wat de ontwikkeling van de uitgeverij van de Nederlandsche Boekhandel in een verdere stroomversnelling bracht. Tijdens de oorlog gaf De Nederlandsche Boekhandel kunsthistorische en essayistische werken uit en zette ze twee reeksen op stapel: het 60-delige De Seizoenen  en de 164-delige reeks Klassieke Galerij, waarin zowel klassieke Nederlandstalige teksten als vertalingen verschenen. Tot aan de Tweede Wereldoorlog was de Nederlandsche Boekhandel er duidelijk op gericht het literaire peil van Vlaanderen te verheffen door de vlotte distributie van Nederlandse literatuur enerzijds en door te voorzien in een professioneel en prestigieus Vlaams fonds anderzijds.

Na de oorlog kreeg het fonds van de Nederlandsche Boekhandel een steeds duidelijker cultuurhistorisch, educatief en religieus profiel. In 1953 nam de Nederlandsche Boekhandel uitgeverij L. Opdebeeck over, waarna een schoolboekenuitgeverij werd opgericht. In 1962 richtte Albert Pelckmans uitgeverij Patmos op, die zich op religieuze werken richtte en in 1976 zag uitgeverij Helios het licht, waar hoofdzakelijk populaire uitgaven verschenen. Belangrijk voor het fonds van de Nederlandsche Boekhandel was verder het Guido Gezelle Gezelle, Guido
Guido Gezelle (1830-1899) was een Vlaamse priester die de Vlaamse volkstaal verdedigde binnen het algemeen Nederlands. Hij verwierf grote bekendheid als lyrisch dichter van religieuze nat... Lees meer -genootschap dat in 1961 door Albert Pelckmans was opgericht. Tussen 1980 en 1991 gaf de Nederlandsche Boekhandel het achtdelige Verzameld dichtwerk van Gezelle uit.

1986-heden: Uitgeverij Pelckmans

In 1968 namen Albert Pelckmans’ zonen Jan en Rudi Pelckmans de uitgeverij van De Nederlandsche Boekhandel over en doopten ze haar in 1986 om tot Uitgeverij Pelckmans. In die periode verschenen een aantal werken over de Vlaamse beweging Geschiedenis van de Vlaamse beweging
Het ontstaan en verdwijnen van gemeenschappen is het gevolg van een complex geheel van onbewuste en bewuste processen. De verdediging van het Nederlands in België en van de belangen van d... Lees meer , de Vlaamse collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer geschiedenis en de repressie Repressie
Lees meer . Het vermelden waard zijn onder meer de reeks Mens en Tijd onder leiding van Karel van Isacker Van Isacker, Karel
Karel van Isacker (1913-2010) was priester van de Sociëteit van Jezus, historicus, publicist, hoogleraar UFSIA, advocaat, volksvertegenwoordiger voor de katholieke partij (1919) en minist... Lees meer , daarnaast Dagboek van een zware tijd. Repressiejaren 44-50 van Lambert Swerts Swerts, Lambert
Lambert Swerts (1907-1980) was een literator en journalist. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij lid van het VNV en de Zwarte Brigade, en werkte hij voor het Limburgse provinciebestuur... Lees meer (1968), Dagboek van mijn gevangenisleven van Theo Brouns Brouns, Theo
Lees meer (1969), Uit het archief Frans van Cauwelaert van Reginald de Schryver De Schryver, Reginald
De Leuvense hoogleraar geschiedenis Reginald de Schryver (1932-2012) publiceerde – behalve over internationale historiografie en culturele en diplomatieke geschiedenis – vanaf het midden... Lees meer (1971), Geyl en Vlaanderen. Uit het archief van prof. dr. Pieter Geyl van Pieter van Hees Van Hees, Pieter
De Nederlandse historicus Pieter van Hees (1937-2021) was vanaf de jaren 1960 gedurende meer dan een halve eeuw – naast de Vlaming Lode Wils, met wie hij meermaals polemiseerde – de histo... Lees meer en Arie W. Willemsen Willemsen, Arie W.
De Nederlandse historicus Arie Wolter Willemsen (1930-2003) was een specialist inzake de geschiedenis van de Vlaamse beweging in het algemeen en van het Vlaams-nationalisme tijdens het in... Lees meer (1973-1975), enkele werken van Edgard Delvo Delvo, Edgard
Edgard Delvo (1905-1999) was een socialistisch kaderlid en volgeling van Hendrik de Man. Hij trad toe tot de VNV-leiding in 1940 en werd in 1942 leider van de Unie van Hand- en Geestesarb... Lees meer (zoals Sociale collaboratie. Pleidooi voor een volksnationale politiek, 1975) en Van binnenuit bekeken. De herinneringen van een v.u. parlementslid van Evrard Raskin Raskin, Evrard
Lees meer (1980). De Nederlandsche Boekhandel gaf ook de vierdelige Geschiedenis van de Vlaamse Gedachte (1963-1965) en de eveneens vierdelige 25 jaar Vlaamse Beweging 1914-1939 van Hendrik Elias Elias, Hendrik
Hendrik Elias (1902-1973) was een historicus en Vlaams-nationalistisch politicus die als leider van het Vlaamsch Nationaal Verbond collaboreerde met de Duitse bezetter tijdens de Tweede W... Lees meer (1969) uit.

Ook het educatieve profiel van de Nederlandsche Boekhandel kreeg onder het beleid van Jan en Rudi Pelckmans nog een sterke impuls met reeksen als Historia Keurboeken, Ontdek de wereld en Voix françaises. Die educatieve lijn werd later aangehouden door Thom Pelckmans, de kleinzoon van Albert Pelckmans, die de zaak in 1995 overnam en nieuwe reeksen als Transit, Quartier Latin en Markant Nederlands introduceerde. In 2011 was het educatieve boek verantwoordelijk voor 90% van de omzet.

In 2012 verhuisde de uitgeverij naar Kalmthout en kreeg het bedrijf een nieuw logo en een nieuwe huisstijl. Een jaar later, in februari 2013, nam Pelckmans uitgeverij Abimo over, die zich concentreerde op educatieve uitgaven en kinder- en jeugdliteratuur. In de lente van 2015 werd het literaire fonds van Pelckmans uitgebreid met uitgeverij Polis, een door Harold Polis opgericht Vlaams fonds voor literatuur en kwaliteitsvolle non-fictie. Uitgeverij Polis werd door uitgeefdirecteur Thomas Pelckmans en acquirerend redacteur Karl Drabbe Drabbe, Karl
Karl Drabbe (1973) is een Vlaamse activist, journalist en uitgever. Hij werkt(e) mee aan Taktivist en Doorbraak, en richtte in 2021 de non-fictie uitgeverij Ertsberg op. Lees meer mee aan boord gehesen bij Uitgeverij Pelckmans. Vanaf 2015 werd Polis ook de nieuwe uitgever van het Vlaamse literaire tijdschrift Het Liegend Konijn, dat voorheen bij uitgeverij Van Halewyck verscheen.

In augustus 2015 werd bekend dat Karl Drabbe ontslagen werd bij Uitgeverij Pelckmans. Het ontslag leidde tot heel wat consternatie in de media. De reden daarvoor waren de geruchten dat zijn Vlaams-nationalistische overtuiging de reden was voor het stopzetten van de samenwerking. Het ontslag van Drabbe werd in de media geïnterpreteerd als een strategie om komaf te maken met het Vlaamsgezinde en conservatieve imago dat de uitgeverij aankleefde. Thom Pelckmans ontkende echter dat de persoonlijke overtuigingen van Drabbe iets te maken hadden met het ontslag.

In januari 2016 nam Pelckmans uitgeverij Van Halewyck over en breidde daarmee het non-fictiefonds flink uit. In datzelfde jaar werd ook het initiatief Pelckmans Pro gelanceerd, een merk van Pelckmans dat zich richtte op de professionele en wetenschappelijke markt. Tot 2020 fungeerden Abimo, Uitgeverij Polis, Van Halewijck en Pelckmans Pro als imprints van Uitgeverij Pelckmans. In mei 2020 besloot Pelckmans om al zijn merken te schrappen en nieuwe uitgaven voortaan onder de naam Pelckmans Uitgevers te laten verschijnen. De beslissing leidde tot het vertrek van Harold Polis.