De Smedt, Emiel Jozef

Jeugd en kerkelijke carrière

Emiel Jozef de Smedt was de eerste zoon in het gezin van een bekende brouwersfamilie uit Opwijk, dat in totaal negen kinderen telde. Op negenjarige leeftijd werd hij leerling aan het Onze-Lieve-Vrouwcollege in Boom. Hij verbleef er als externe leerling bij zijn heeroom. Na zijn humaniora-studies ging De Smedt naar het diocesaan seminarie in Mechelen. Reeds na een jaar werd hij in 1928 naar Rome gestuurd, waar hij op 26 juni 1930 het doctoraat in de filosofie haalde en op 2 juli 1934 licentiaat in de theologie werd. In 1935 legde hij de examens van het doctoraatsjaar in de theologie af. Ondertussen was De Smedt op 17 september 1933 tot priester gewijd. Na zijn terugkeer uit Rome werd hij in september 1935 professor en geestelijk leider aan het Sint-Jozefseminarie in Mechelen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer werd hij gemobiliseerd en krijgsgevangen genomen. Na de bevrijding werd De Smedt in 1945 door kardinaal Ernest-Joseph van Roey Van Roey, Ernest-Joseph
Ernest-Joseph van Roey (1926-1961) was Kardinaal-Aartsbisschop van Mechelen. Hij aanvaardde geleidelijk de onvermijdelijkheid van een eentalig Vlaanderen en bestreed het Vlaams-nationalis... Lees meer benoemd tot president van het Grootseminarie van Mechelen. Op 16 mei 1950 volgde zijn benoeming tot hulpbisschop van Mechelen. Zijn wijding gebeurde op 29 juni 1950. Bij het overlijden van Mgr. Henri Lamiroy Lamiroy, Henricus
Als hulpbisschop en bisschop van West-Vlaanderen zette Henri Lamiroy (1883-1952) eind jaren 1920, begin jaren 1930 met ijzeren hand de kerkelijke politiek van zijn voorganger mgr. Waffela... Lees meer werd De Smedt op 31 juli 1952 zijn opvolger als bisschop van Brugge (zie Kerk Kerk
De verhouding tussen Kerk en Vlaamse beweging vertoont historisch een tweevoudig beeld. Enerzijds waren de godsdienstige en de Vlaamsgezinde overtuiging innig verstrengeld en vormde de cl... Lees meer ). In Brugge nam De Smedt vele initiatieven. Hij reduceerde de vrouwelijke congregaties van meer dan 100 tot ongeveer 50. Hij stimuleerde de bouw van kerken, scholen en parochiecentra. Vooral was hij een bisschop die voortdurend alle parochies van zijn bisdombezocht en veel belang hechtte aan goede contacten met al zijn priesters.Vader De Smedt, sociaalvoelend burgemeester van Opwijk, was overtuigd van de Vlaamse zaak en van het belang van de Katholieke Actie. Zoals het merendeel van zijn medestudenten voelde De Smedt zich een Vlaming zonder dat deze perfect tweetalige Vlaams-Brabander daarom een Vlaams-nationalist was. Tijdens zijn jeugd was hij in Opwijk lid geweest van de plaatselijke afdeling van het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS). Of hij een echt actief lid is geweest, is de vraag, want tussen zijn negende en zesentwintigste bracht hij alleen zijn vakanties door in Opwijk. Toen hij in 1935 terugkeerde naar België had het AKVS reeds veel van zijn aanzien verloren. Zeker is dat De Smedt een belangrijke promotor was van de Katholieke Actie en dat hij een grote bewondering had voor het werk van Jozef Cardijn Cardijn, Jozef
Jozef Cardijn (1882-1967) was een Vlaamse rooms-katholieke priester en kardinaal. Hij was de stichter van de Katholieke Arbeidersjeugd (KAJ) en verwierf grote bekendheid als grondlegger v... Lees meer . Als professor aan het Sint-Jozefseminarie was hij redactiesecretaris van Katholieke Actie Tijdingen, het nationaal blad van de Katholieke Actie. Herhaaldelijk zou De Smedt als spreker het woord voeren binnen de Katholieke Arbeidersjeugd Katholieke Arbeidersjeugd
De Katholieke Arbeidersjeugd (KAJ) was een jongerenvereniging van de christelijke arbeidersbeweging en tegelijk een gespecialiseerde Katholieke Actiebeweging, opgericht in 1924 door de pr... Lees meer (KAJ) en de Vrouwelijke Katholieke Arbeidersjeugd (VKAJ).

De parlementsverkiezingen van 1958

In mei 1958 zorgde De Smedt voor consternatie door bij de parlementsverkiezingen in een bisschoppelijke verklaring te stellen dat stemmen voor de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer in de huidige omstandigheden zondig was. Voor De Smedt had deze uitspraak niets te maken met de Vlaamse zaak op zich, maar met het bestaansrecht van de katholieke school, dat in de periode 1954-1958 in zwaar weer was gekomen. De Smedt benadrukte dat in die omstandigheden stemmen voor de Christelijke Volkspartij (CVP) – Parti Social Chrétien (PSC) een gewetensplicht was (zie Katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer ). De CVP-PSC won de verkiezingen van 1958 en het Schoolpact werd gesloten. Voor De Smedt ging het in deze periode vooral om het bewaren van een christelijke maatschappij via katholieke scholen, ziekenhuizen, politieke partijen en culturele verenigingen. Pas na het concilie heeft hij het bestaan van een pluralistische en geseculariseerde samenleving aanvaard.Dat De Smedt de Vlaamse zaak genegen was, maakte hij duidelijk door op 11 november 1958 de crypte van de nieuwe IJzertoren IJzertoren
De IJzertoren is een Vlaamsgezind monument in Diksmuide, dat in 1928-1930 werd opgericht als eerbetoon aan de Vlaamse soldaten die sneuvelden aan het IJzerfront tijdens de Eerste Wereldoo... Lees meer in te wijden. Bij die gelegenheid hield hij een rede over vrede en verdraagzaamheid en pleitte hij voor eerherstel voor de ‘slachtoffers’ van de repressie Repressie
Lees meer . Het amnestie Amnestie
Lees meer -thema zou hij later nog behandelen in een herderlijke brief. De Smedt was niet gelukkig met het feit dat aan de kust regelmatig missen in het Frans werden opgedragen. Vanwege fikse rellen besliste hij op 29 juni 1966 dat in zijn bisdom enkel het Nederlands mocht worden gebruikt in de liturgie. Hij vroeg de Vlaamse taalintegriteit te respecteren. Het kwam hem op zware kritiek te staan in de Franstalige pers, die ernstige beschuldigingen als incivisme niet schuwde.

Vaticanum II

Internationale bekendheid verwierf De Smedt door zijn rol op het concilie Vaticanum II. Op 3 december 1962 verweet hij het schema over de Kerk te lijden aan klerikalisme, juridicisme en triomfalisme, een woord dat dankzij hem een plaats zou krijgen in le Petit Robert. Op het concilie was hij van het begin tot het einde relator (rapporteur) voor de tekst over de godsdienstvrijheid. Hij speelde een bemiddelende rol in verband met de verklaring over de houding van de Kerk ten overstaan van de niet-christelijke godsdiensten door tijdens een reis naar het Midden-Oosten de bisschoppen van de oosters-katholieke Kerken te overtuigen om hun verzet tegen deze verklaring op te geven.

De Leuvense kwestie

De Smedt speelde een belangrijke rol in de splitsing van de Leuvense universiteit (zie Hoger onderwijs in Leuven Hoger onderwijs in Leuven
De Franstalige Katholieke Universiteit Leuven werd vanaf 1910 geleidelijk vernederlandst. De strijd voor ‘Leuven Vlaams’ leidde in 1968 tot een splitsing, het ontstaan van twee autonome L... Lees meer ). Tot in 1968 bestond de Inrichtende Overheid van de Universiteit uitsluitend uit de residentiële bisschoppen van België. Op 21 december 1965 verklaarden de bisschoppen dat ze de eenheid van de universiteit wilden behouden. Ze waren voorstanders van autonomie voor de twee secties en van een voorbereiding van een territoriale verspreiding van de Franstalige secties in Woluwe (geneeskunde) en de regio Waver. In deze context werd de commissie Leemans-Aubert opgericht die een nieuwe structuur voor de universiteit diende uit te werken. In de aanloop van de vergadering van de Inrichtende Overheid op 13 mei 1966 ontving De Smedt vertegenwoordigers van zowel de Vlaamse als Franstalige professoren, politici als Mik Babylon Babylon, Mik
Mik Babylon (1935-2006) was actief in de Volksunie (VU), onder meer als volksvertegenwoordiger en gemeenteraadslid in Roeselare. Hij werd bekend om zijn uitdagende en spectaculaire stijl.... Lees meer van de Volksunie en eigenaars of hoofdredacteurs van belangrijke katholieke kranten. Hij had uitvoerige contacten met Nederlands- en Franstalige groepen en stelde vast dat de meningen ook binnen de taalgroepen uiteenliepen. Toen bleek dat de commissie Leemans-Aubert geen akkoord kon bereiken in verband met de overheveling van de Franstalige kandidaturen, vaardigden de Belgische bisschoppen een Verklaring uit waarin de eenheid van Leuven met een legitieme autonomie voor beide secties werd beklemtoond. In de als autoritair ervaren verklaring riepen de bisschoppen op om zich achter de beslissingen van de Inrichtende Overheid te scharen. Reeds op 13 mei 1966 waren de Vlaamse bisschoppen niet gelukkig met de Verklaring – ze spraken zelfs van een gewetensconflict -, maar uiteindelijk legden zij zich op aandringen van aartsbisschop Leo Suenens Suenens, Léon
Kardinaal Leo Jozef Suenens (1904-1996) speelde een cruciale rol in de strijd om ‘Leuven-Vlaams’, omdat het bisschoppelijk mandement van 13 mei 1966 ongewild een katalysator werd voor de ... Lees meer , grootkanselier van de Universiteit, neer bij de tekst. De tekst, maar vooral de toon, werd, zoals gevreesd en voorzien door de Vlaamse bisschoppen, in Vlaanderen in scherpe bewoordingen afgekeurd. Het zorgde voor veel tumult en voor heftig Vlaams studentenprotest dat oversloeg naar het middelbaar onderwijs (zie Studentenbeweging in Leuven Studentenbeweging in Leuven
De studentenbeweging in Leuven leverde een cruciale bijdrage aan de Vlaamse beweging, zowel via directe actie als door de vorming van toekomstige voormannen. De beweging had een grote aan... Lees meer ). De Smedt, onder de indruk van het protest en van de vele protestbrieven, nam meerdere initiatieven om de toon en de impact van de Verklaring te milderen. Hij dreef de benoeming van Pieter De Somer De Somer, Pieter
Pieter de Somer (1917-1985) stond van 1966 tot 1985 aan het hoofd van de Katholieke Universiteit Leuven en speelde een belangrijke rol in de splitsing van de universiteit in een Nederland... Lees meer als nieuwe prorector van de Vlaamse sectie door. In een audiëntie bij de paus op 11 juni 1966 wees hij op het feit dat de Vlaamse eis van tweetaligheid door de Franstaligen steeds geweigerd was geweest en dat de katholieke Vlamingen de indruk hadden dat het episcopaat de kant van de Franstaligen had gekozen, wat De Smedt voor het katholieke Vlaanderen een kwalijke zaak vond.  Einde juni 1966 schreef hij samen met zijn Vlaamse collega’s een brief aan Suenens en de Waalse bisschoppen waarin ze wezen op het feit dat de Verklaring voor Vlamingen moeilijk te accepteren viel na wat er gebeurd was tijdens en na  de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer , na de verklaringen van kardinaal Desiré Mercier Mercier, Désiré
Désiré Mercier (1851-1926) was van 1906 tot 1926 de kardinaal-aartsbisschop van het aarts­bisdom Mechelen. Hij was een vurig propagandist van het Belgisch patriottisme en leefde tijdens ... Lees meer dat het Nederlands geen taal was voor het hoger onderwijs Hoger onderwijs
De evolutie van het Vlaamse hoger onderwijs werd gekenmerkt door een moeizame vernederlandsingspolitiek, gaande van het vroegste verschijnen van Nederlandstalig onderwijs tot de integrale... Lees meer . Ze merkten in de brief op dat de Vlamingen niet langer aanvaardden te gehoorzamen aan een episcopaat dat hun terechte eisen onder het mom van gehoorzaamheid onder de mat schoof.

Vanwege het wantrouwen tussen de twee taalgroepen verliep het academiejaar 1966-1967 aan de Leuvense universiteit erg moeizaam. Maar de klap op de vuurpijl was het feit dat binnen de Raad van Beheer de Vlaamse sectie weigerde om de kredieten goed te keuren voor de uitbreiding van de Franstalige meisjespedagogie Sedes in Leuven, zolang er geen globaal expansieplan van de Franstalige afdeling voorhanden was. Toen dit plan op 14 januari 1968 werd voorgelegd met de eis dat een volledige Franstalige sectie in Leuven zou kunnen blijven met een eigen autonomie op alle vlakken, brak er bij de Vlamingen een opstand uit met een reeks gewelddadige manifestaties. De revolte ging ondertussen niet alleen over de taalkwestie, maar ook over eisen in verband met een radicale hervorming van de Kerk en de samenleving. De actie werd meer en meer gericht tegen wat studenten de bourgeoisie-samenleving noemden.

Op 22 januari 1968 legde premier Paul vanden Boeynants Vanden Boeynants, Paul
De rechts-conservatieve christendemocraat Paul vanden Boeynants (1919-2001) werd twee keer premier, in 1966-1968 en in 1978-1979. Tegelijk drukte hij zijn stempel op het bestuur van de st... Lees meer een voorstel voor aan de Inrichtende Overheid dat verregaand tegemoet kwam aan de Vlaamse eisen. Dit voorstel werd afgewezen door Mgr. Charue van Namen die bleef vasthouden aan de Verklaring van 1966, waarin er sprake was van verdubbeling, niet van overheveling. De discussie zou leiden tot een clash tussen De Smedt en Charue op de vergadering van de Inrichtende Overheid van 24 januari 1968. In de vergadering van de Inrichtende Overheid op 28 januari 1968 verwierpen de Vlaamse bisschoppen onder leiding van De Smedt de idee van een verdubbeling, en kregen ze de steun van Suenens voor hun voorstel van overheveling. De Waalse bisschoppen bleven zich verzetten en wezen het voorstel af.

De toespraak in Kortrijk

In een zorgvuldig voorbereide toespraak sneed De Smedt op 2 februari 1968 de kwestie-Leuven aan op de arrondissementele jaarvergadering van de Boerengilden in Kortrijk. Hij herhaalde in die toespraak dat voor hem de Verklaring van 13 mei 1966 niet bedoeld was om de ontvoogding en ontwikkeling van het Vlaamse volk tegen te werken. Hij was van oordeel dat de oprichting van twee autonome secties en het begin van overheveling naar Ottignies en Woluwe de facto de Verklaring had  overstemd. Hij betreurde de ‘excessieve’ eisen van de Franstalige professoren van 14 januari 1968 en besloot met de vaste belofte om als Vlaams-Brabander zich te blijven inzetten voor de rechten van het Vlaamse volk.

Op 3 februari 1968 kwam de Inrichtende Overheid van de Universiteit in een gespannen sfeer samen in Brussel. Met name Mgr. Massaux, de prorector van de Franstalige sectie, was scherp in zijn kritiek op de toespraak van De Smedt in Kortrijk. Men bereikte na lange discussies geen overeenstemming over de wijze waarop de inplanting van de Franstalige sectie buiten Leuven diende te gebeuren. Die avond werd Van den Boeynants ontvangen door Suenens die hem meedeelde dat er geen akkoord was bereikt. De onenigheid tussen de Belgische bisschoppen resulteerde in de val van de regering de week nadien.

De Franstalige sectie werd onder de nieuwe regering- Mark Eyskens Eyskens, Mark
Mark Eyskens (1933) was een Belgisch academicus verbonden aan de KU Leuven en politicus binnen de Christelijke Volkspartij (CVP). Net als zijn vader, Gaston Eyskens, bekleedde hij het amb... Lees meer overgeheveld naar Louvain-la-Neuve. Tijdens een historische vergadering van 6 juli 1968 accepteerde Leuven-Frans het principe van de overheveling. Deze beslissing werd geacteerd op de vergadering van de bisschoppen op 17 juli 1968. De splitsing was een feit. Eind jaren ’70 schonk De Smedt een belangrijke gift voor de bouw van de kerk Sint Franciscus van Assisi in Louvain-la-Neuve omdat hiervoor geen staatssubsidies  voorhanden waren, een bewijs dat zijn optreden in de Leuvense kwestie sympathie voor de Franstalige universiteit niet uitsloot.

De Smedt nam op 75-jarige leeftijd ontslag als bisschop van Brugge op 19 december 1984.