Denucé, Jan

Persoon
Ruben Mantels (2023, aanvulling), Marc Somers (1998)

Jan Denucé (1878-1944) was een Vlaamsgezinde historicus en aardrijkskundige, die als conservator van het Plantin-Moretus Museum en stadsarchivaris een rol speelde in het Antwerpse cultuurleven. Tijdens de Eerste Wereldoorlog belandde hij in het activisme.

Volledige voornaam
Jan Baptist Ferdinand
Geboorte
Antwerpen, 13 maart 1878
Overlijden
Antwerpen, 11 februari 1944
Leestijd: 3 minuten

Jeugd en studies

Jan Denucé werd geboren in het Antwerpse Schipperskwartier in een herbergiersgezin. Door de nabijheid van de haven ontlook Denucés belangstelling voor de maritieme geschiedenis. Hij publiceerde over onder meer de Vlaamse kaartsnijkunst en de Antwerpse koopmansgeslachten. Aan het Antwerpse Atheneum, waar Pol de Mont De Mont, Pol
Pol de Mont (1857-1931) was een dichter, essayist, folklorist, journalist, kunstcriticus en redenaar. In al zijn activiteiten gaf hij de Vlaamse strijd absolute prioriteit. Decennialang w... Lees meer
zijn leraar was, raakte hij bevriend met Vlaamsgezinde anarchistische jongeren als Lode Baekelmans Baekelmans, Lode
Lode Baekelmans (1879-1965) was een Antwerpse schrijver en bibliothecaris. In 1933 werd hij de eerste conservator van het Museum van de Vlaamsche Letterkunde, nu het Letterenhuis, en werd... Lees meer
, Leo Kryn Kryn, Leo
Leo Kryn (1878-1940) was een Antwerps-Brusselse uitgever en boekhandelaar. Hij was onder meer de oprichter van De Vlaamsche Boekhandel in Brussel en was medeoprichter en voorzitter van de... Lees meer
en Edler Hansen. Na een regentenstudie aan de Gentse Rijksnormaalschool werd hij in 1899 in Antwerpen tot onderwijzer benoemd. Vanaf oktober 1900 studeerde hij aan de Gentse universiteit geschiedenis (onder meer bij Paul Fredericq Fredericq, Paul
Paul Fredericq (1850-1920) was een vooraanstaande Gentse historicus, die als de officieuze ideoloog van het liberaal flamingantisme kan worden  omschreven. Als rector van de Gentse univer... Lees meer
) en aardrijkskunde. In 1904 behaalde hij het doctoraat in de historische aardrijkskunde met een studie over Magellaan. Daarop volgden studieverblijven in onder meer Freiburg en Wenen.

Tijdens zijn Gentse studentenjaren was Denucé lid van Ter Waarheid Ter Waarheid
De Gentse studentenkring Ter Waarheid ontstond eind 1904 als een afsplitsing van het liberale studentengenootschap ’t Zal Wel Gaan. De groep combineerde radicaal-flamingantische met maats... Lees meer
, een Vlaamsgezinde, radicaal-linkse Links-radicalisme
De verhouding tussen de radicale linkerzijde in Vlaanderen en de Vlaamse beweging werd nauwelijks bestudeerd. De marginaliteit van deze linkerzijde is hier natuurlijk niet vreemd aan, maa... Lees meer
studentenvereniging die zich in 1904 had afgescheurd van ’t Zal Wel Gaan 't Zal Wel Gaan
Lees meer
. Onder meer Hendrik de Man De Man, Hendrik
Lees meer
en de gebroeders Antoon Picard, Antoon
Huisarts Antoon Picard (1881-1949) was tijdens WOI betrokken bij het Antwerpse activisme. Daarna was hij gemeenteraadslid voor de Frontpartij en medeoprichter van het Vlaamse Kruis. Tijd... Lees meer
en Leo Picard Picard, Leo
De vrijzinnige flamingant en journalist-publicist Leo Picard (1888-1981) engageerde zich in het activisme, maar sloeg al in de nazomer van 1915 een andere weg in en verhuisde naar Nederl... Lees meer
waren er de drijvende krachten van.

Conservator en stadsarchivaris

In 1910 werkte Denucé in Parijs bij de kunstuitgever Pierre Lafitte in de documentatiedienst van het nieuwe geïllustreerde dagblad Excelsior. Op 1 februari 1911 werd hij adjunct-conservator van het Plantin-Moretus Museum. Van 1912 tot 1918 was hij hoogleraar aan de Université Libre de Bruxelles. Op 1 augustus 1914 volgde hij na een steunbetuiging van Henri Pirenne Pirenne, Henri
Henri Pirenne (1862-1935) was een van de invloedrijkste Belgische historici uit de 20ste eeuw. Zijn werk, met name zijn zevendelige Histoire de Belgique, reflecteerde een Belgisch-nationa... Lees meer
conservator Max Rooses Rooses, Max
Lees meer
op in het Plantin-Moretus Museum. Na zijn terugkeer in Antwerpen werkte Denucé ook mee aan het in 1912 gestichte initiatief Volkskracht van Victor Resseler Resseler, Victor
Victor Resseler (1877-1955) was een Antwerpse boekhandelaar, journalist, uitgever en politicus van liberaal-vrijzinnige strekking. Lees meer
.

Op 16 december 1918 werd Denucé wegens activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer
uit de stadsdienst ontslagen. Hij had de petitie voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit Universiteit Gent
Lees meer
ondertekend, ingetekend op de dichtbundel van René de Clercq De Clercq, René
Lees meer
en op 18 januari 1918 een voordracht over Vlaamse schilderkunst gehouden bij het activistische Voor Vrede en Vrij Vlaanderen, een scheurgroep van de Liberale Volkspartij Liberale Volkspartij
De Liberale Volkspartij (Help U Zelve) werd op 26 april 1904 in Antwerpen opgericht als een zelfstandige politieke partij. Ze maakte propaganda voor radicale democratische grondbeginselen... Lees meer
. Na dat ontslag opende Denucé in Antwerpen antiquariaat Ortelius en werd redacteur en journalist bij Ons Vaderland Ons Vaderland (1914-1922)
Lees meer
(1914-1922).

In 1925 werd Denucé door het stadsbestuur in eer hersteld. Camille Huysmans Huysmans, Camille
Camille Huysmans (1871-1968) was een Vlaamsgezinde socialistische politicus, die van 1933 tot 1940 burgemeester van Antwerpen was, tweemaal een ministerpositie bekleedde en een jaar lang ... Lees meer
benoemde hem tot stadsarchivaris. In 1933 werd hij conservator van de Musea van oudheden en toegepaste kunst (Steen, Vleeshuis en Brouwershuis). In het jaar van zijn pensionering (1943) machtigde de Commissie van Rechtsherstel hem om de titel van ereconservator van het Plantin-Moretus Museum te dragen.

Werken

– met M. Rooses (red.), Vlaanderen door de eeuwen heen, 1912-1913. (heruitgegeven in 1932 onder redactie van J. Denucé en J.A. Goris).
Musaeum Plantin-Moretus, Inventaris op het Plantijnsch Archief. Inventaire des Archives Plantiniennes, 1926.
Weerspiegeld Antwerpen, 1929.
100 Groote Vlamingen, 1941.

Literatuur

– F. Prims, Levensbericht van J.B. Denucé (1878-1944), in: Jaarboek van de KVAWLSK, 1943, pp. 164- 175.
– Sterfgevallen, Denucé, Prof. Dr. Jan, in: WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, jg. 9, 1944, nr. 3, kol. 62-63.
– Bibliografie van Prof. Dr. Jan Denucé, in: WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, jg. 9, 1944, nr. 4, kol. 86-87.
– L. Baekelmans, Ontmoetingen, 1951.
– M.A. Nauwelaerts, Flandria Nostra, dl. 3, 1959.
– L. Baekelmans, In de spiegelbollen, 1964.
– C. Coppens, The Plantin Moretus archives: an index to Jan Denucé's inventory of 1926, in: De Gulden Passer, jg. 76-77, 1998-1999, pp. 333-360.

Suggestie doorgeven

1973: Albert Goovaerts (pdf)

1998: Marc Somers (pdf)

2023: Ruben Mantels

Databanken

Inhoudstafel