Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Vereeniging
De Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Vereeniging (1924-1925) was een kortstondige formatie onder impuls van Lodewijk Dosfel, die het katholieke nationalisme in Vlaanderen ideologisch wilde onderbouwen.
De Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Vereeniging werd gesticht in Gent op 16 maart 1924 op basis van een programma dat hoofdzakelijk door Lodewijk Dosfel Dosfel, Lodewijk
Lodewijk Dosfel (1881–1925) was een jurist die in de Vlaamse beweging bekendheid verwierf door zijn engagement in de Vlaamse katholieke studentenbeweging en in de campagne voor Vlaamse ta... Lees meer was opgesteld. De vereniging leidde een kortstondig bestaan en slaagde niet in haar hoofdopzet: een ideologische onderbouw aan het katholiek nationalisme in Vlaanderen te verschaffen.
Context: uiteenvallen van Het Vlaamsche Front
De RKVNV, die in hoofdzaak een West-Vlaamse aangelegenheid was, moet worden gesitueerd in het kader van een steeds sterkere afkeer in de vroege jaren 1920 voor Het Vlaamsche Front Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer , zeker na de verkiezingen van 20 november 1921, en de vorming van een volstrekt katholieke nationalistische formatie.
Aanvankelijk ijverde Dosfel, na het congres van de Katholieke Vlaamsche Landsbond Katholieke Vlaamse Landsbond (1919-1964)
De Katholieke Vlaamsche Landsbond (1919-1955) was de federatie van de Katholieke Vlaamsche Arrondissementsbonden, die als drukkingsgroep streed voor de vernederlandsing van Vlaanderen met... Lees meer van juni 1922, voor een Katholiek Verbond van Nationalisten om ruimte te krijgen binnen de katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer en toch ergens federatief verbonden te blijven met Het Vlaamsche Front. Dosfel zou er nooit in slagen deze brugsituatie uit te bouwen. Een ander belangrijk gegeven was de uitspraak van Joris van Severen Van Severen, Joris
Joris van Severen (1894-1940) is vooral bekend als de oprichter en leider van het fascistisch geïnspireerde Verdinaso (Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen). Medio jaren 1930 verru... Lees meer in oktober 1923: het nationalisme kon alleen en principieel rooms-katholiek zijn. Alle nationalistische groepen onderkenden deze belangrijke koerswijziging. Ze kwam op een ogenblik dat, vijf jaar na het einde van de Eerste Wereldoorlog, bijna iedereen overtuigd was van het faillissement van Het Vlaamsche Front. Bovendien koesterden de katholieke nationalisten de illusie dat ze op deze wijze een conflict met het Belgisch episcopaat zouden kunnen ontgaan.
Een christelijk Vlaams-nationalisme
De uitzichtloze poging van Dosfel en de principeverklaring van Van Severen werden in West-Vlaanderen door Jeroom Leuridan Leuridan, Jeroom
Jeroom Leuridan (1894-1945), leraar en advocaat, was van 1929 tot 1944 parlementslid van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV), en vanaf 1934 VNV-gouwleider van West-Vlaanderen. Hij was een ... Lees meer ernstig genomen. Hij behoorde sinds het voorjaar van 1922 tot het door Robrecht de Smet De Smet, Robrecht
Robrecht de Smet (1875-1937) was een West-Vlaamse priester en kapelaan. Hij evolueerde in radicale anti-Belgische en autoritaire richting en was betrokken bij het Verbond van Vlaamsche Na... Lees meer opgerichte Verbond van Vlaamsche Nationalisten De Blauwvoet Verbond van Vlaamsche Nationalisten De Blauwvoet
Het Verbond van Vlaamsche Nationalisten De Blauwvoet (1921) ontstond in Nederland en had een antidemocratische inslag. Het initiatief stierf al snel een snelle dood. Lees meer , een groep die eveneens achter het weekblad Vlaanderen Vlaanderen (1922-1933)
Vlaanderen was een radicaal Vlaams-nationalistisch weekblad dat verscheen tussen 1922 en 1933. Het stond voor het grootste deel onder leiding van Robrecht de Smet en Josué de Decker. Het ... Lees meer stond. Aldus sloot Leuridan aan bij de strekking die de vernietiging van Het Vlaamsche Front vooropstelde.
In het voorjaar van 1923 begon Dosfel aan de uitbouw van de RKVNV. In december dacht men eraan het weekblad Vlaanderen als officieel orgaan te nemen. Dosfel publiceerde zijn verklaring in Het Vlaamsche Land Het Vlaamsche Land (1919-1926)
Het Vlaamsche Land (1919-1926) was in Antwerpen een katholieke Vlaamsgezinde uitgeverij, boekhandel en weekblad. Lees meer van 26 januari 1924: ‘Onze vereniging is christelijk-nationalistisch.’ Het ging duidelijk om een soort culturele vereniging, niet om een politieke partijformatie. Deze vereniging ijverde voor ‘de zegepraal’ van de katholieke staatsleer en kwam op voor de staatszelfstandigheid van Vlaanderen.
Oprichting...
Toen op 16 maart 1924 de vereniging officieel gesticht werd, waren Bert d'Haese D'Haese, Bert
Bert D’Haese (1889-1982) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme en engageerde zich tijdens het interbellum in het Vlaams-nationalisme. Na de Tweede Wereldoorlog wa... Lees meer en Hendrik Cayman Cayman, Hendrik
Hendrik Cayman (1894-1946) engageerde zich in het activisme tijdens de Eerste Wereldoorlog. Na de oorlog beheerde hij het Algemeen Vlaamsch Nationaal Secretariaat in Gent en in 1925 lag h... Lees meer (een stroman van De Smet) de voorlopige mentoren. Cayman handelde over het werkplan en de wijze van inrichting van de vereniging. Leuridan, Emiel Thiers Thiers, Emiel
Emiel Thiers (1890-1981) was van 1925 tot 1932 provicieraadslid voor het Katholiek Vlaamsch Nationaal Verbond en van 1931 tot 1941 lid van de Raad van Leiding van het Verdinaso, waarvan h... Lees meer , Joris Lannoo Lannoo, Joris
Joris Lannoo (1891-1971) was een belangrijke drukker en uitgever van katholieke flamingantische signatuur. In het interbellum was hij lid van Verdinaso. Lees meer , Martha vande Walle Vande Walle, Martha
Martha vande Walle (1902-1980) was actief in de katholieke Vlaamse meisjesbeweging en de drijvende kracht achter de uitgeverijen Zeemeeuw en Wiek Op. Vande Walle speelde onder andere als ... Lees meer , Jozef Vermeulen Vermeulen, Jef
Lees meer , Angela Tysmans Tysmans, Angela
Angela Tysmans (1890-1985), echtgenote van Lodewijk Dosfel, was tijdens het interbellum en de Tweede Wereldoorlog een van de leidinggevende figuren van de Vlaams-nationalistische meisjesb... Lees meer , Dries Devos Devos, Dries
Dries Devos (1894-1960) speelde tijdens de jaren 1920 en begin jaren 1930 een prominente rol in het politieke Vlaams-nationalisme. Eind jaren 1930 en tijdens de Tweede Wereldoorlog was hi... Lees meer , Frans de Wolf, Jozef Muls Muls, Jozef
Lees meer en Berten Pil Pil, Berten
De scheikundige Albert ‘Berten’ Pil (1892-1940) was oud-strijder van de Eerste Wereldoorlog en lag mee aan de basis van het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS). Pil was erg actief in ... Lees meer waren de voornaamsten in de stichtingsgroep, waarin het West-Vlaams overwicht duidelijk was. Ook Stijn Streuvels Lateur, Frank
Lees meer en Edward Vermeulen Vermeulen, Ward
Edward Vermeulen (1861-1934), ook wel bekend onder het pseudoniem Warden Oom, was behalve voorzitter van het Werk der Vlaamsche Arbeiders in Frankrijk ook een populaire Vlaamsgezinde roma... Lees meer hebben in de jaren 1923-1925 sympathie betuigd voor de RKVNV.
In de provincie West-Vlaanderen begon een hardnekkige bedeltocht om handtekeningen: Devos, Leuridan en Thiers verzamelden die. Het weekblad Vlaanderen publiceerde in zijn nummer van 21 februari 1925 een hele reeks namen die voorkwamen op een door Lannoo gedrukte lijst, waaronder, naast Streuvels en Vermeulen, Jeroom Ampe en [object=953_617451_1]Jozef Lootens[/object(Oostrozebeke), Achiel Denys Denys, Achiel
Achiel Denys (1878-1933) was voor de Eerste Wereldoorlog één van de drijvende krachten achter de katholieke partij, maar nam er geleidelijk aan afstand van, omdat hij vond dat de partij d... Lees meer en Karel van Tyghem (Roeselare), Egied Strubbe (Brugge), Hendrik Persyn Persyn, Hendrik
Hendrik Persyn (1857-1933) raakte aan het college van Tielt geïnteresseerd in de blauwvoeterij. Hij engageerde zich in verschillende tijdschriften en genootschappen, waaronder Kwaepenninc... Lees meer (Wingene) en Maria Putman (Waregem). Er bleken toen 152 West-Vlaamse ondertekenaars te zijn, waarvan 40% afkomstig was uit het arrondissement Roeselare-Tielt. Namen van priesters kwamen niet voor.
... en neergang
Het was ook in dit arrondissment dat spanningen ontstonden in en rond de RKVNV. Vooreerst omdat Van Severen buiten deze groepering gebleven was en koppig ijverde voor een eigen transformatie van de Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer , in het vooruitzicht van de verkiezingen van 5 april 1925. Van Severens opzet zou de Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Groep worden. Thiers bleef in 1925 pleiten voor een open, culturele beweging met een wervend karakter waarbij de RKVNV als brug zou dienen naar de christelijke arbeidersbeweging Christelijke arbeidersbeweging
In de christelijke arbeidersbeweging heeft steeds een uitgesproken belangstelling voor de Vlaamse kwestie bestaan. De groeiende invloed van deze beweging, in het kielzog van de democratis... Lees meer . Leuridan ten slotte zag de Vereeniging ‘om tactische redenen voorlopig slechts cultureel werken. Zij komt in een korte tijdspanne ook op politieke grond.’
Al deze spanningen ontlaadden zich in de verkiezingsstrijd van 1925 waarbij de tegenstellingen tussen Van Severen en Leuridan-Thiers niet verborgen bleven. Maar de uitslag van de verkiezingen gaf in feite Van Severen en zijn Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Groep gelijk: een opening naar de christelijke arbeidersbeweging was mislukt en van een verzoening tussen de Vereeniging en de Groep was voorlopig geen sprake. Van Severen bleek niet geneigd toe te geven aan Leuridan.
De RKVNV ging in de volgende maanden snel ten onder. Zij was de uiting geweest van het streven in West- en Oost-Vlaanderen om zichzelf op te sluiten in een orthodoxe, rooms-katholieke organisatie. Dit streven werd door de bisschoppelijke veroordeling van 11 oktober 1925 de grond ingeboord (zie Kerk Kerk
De verhouding tussen Kerk en Vlaamse beweging vertoont historisch een tweevoudig beeld. Enerzijds waren de godsdienstige en de Vlaamsgezinde overtuiging innig verstrengeld en vormde de cl... Lees meer ). Inmiddels was in 1925 het Katholiek Vlaamsch Nationaal Verbond Katholiek Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Katholiek Vlaamsch Nationaal Verbond (1925-1933) was een Vlaams-nationalistische partij in West-Vlaanderen. Lees meer gesticht waarin de West-Vlaamse Vlaams-nationalisten (onder meer Van Severen en Leuridan) samenwerkten.
Literatuur
– L. Dosfel, Beginselverklaring van de Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Vereeniging [1923], in: Verzameld Werk, z.j. [1928], 3, p. 291-297.
– H.J. Demoen, Jeroom Leuridan. Recht en trouw, Zulte, 1963, p. 171-172.
– A. de Bruyne, Lodewijk Dosfel. Kultuurflamingant, Aktivist, Nationalist, Wilrijk, 1967, p. 418, 421.
– P. Renard, De ideologische en organisatorische problemen van het Vlaams-nationaIisme in West-Vlaanderen 1919-1931, licentiaatsverhandeling U Gent, 1983.
– R. Vanlandschoot, Joris Lannoo. Drukker en uitgever voor Vlaanderen, Tielt, 1984, p. 139-140, 143-144.
– L. Vandeweyer, De eerste barsten in het Vlaamse Front, in: Wetenschappelijke tijdingen, 44, nr. 2, juni 1985, p. 78-94.
– H. Speliers, Dag Streuvels. Ik ken de weg alleen, Brugge, 1994.
– R. Vanlandschoot, De briefwisseling Cyriel Verschaeve-Stijn Streuvels 1925-1941, in: Jaarboek Stijn Streuvelsgenootschap, 3, 1997, p. 153-154.
– F. Boudrez, De Rodenbachstede; bakermat der Vlaamsche Beweging? De Vlaamse beweging te Roeselare tijdens het interbellum, Roeselare, 1997, p. 101.
– R. Vanlandschoot, Kapelaan Verschaeve. Biografie, Gent/Tielt, 1998, p. 237.
– Id., Wij willen een principiële politiek voeren. Joris van Severen 1923, in: Jaarboek Joris van Severen, 16, 2012, p. 126 e.v.
– Id., De eerste grote synthese. Joris van Severen 1924, in: Jaarboek Joris van Severen, 17, 2013, p. 73 e.v.
– Id., Een lastig verkiezingsjaar. Joris van Severen 1925, in: Jaarboek Joris van Severen, 19, 2015, p. 87-146.