Vande Walle, Martha
Martha vande Walle (1902-1980) was actief in de katholieke Vlaamse meisjesbeweging en de drijvende kracht achter de uitgeverijen Zeemeeuw en Wiek Op. Vande Walle speelde onder andere als uitgeefster van diens werk een invloedrijke rol in de hagiografische cultus rond Cyriel Verschaeve.
Katholieke Vlaamse meisjesbeweging
Martha vande Walle kreeg een Franstalige opvoeding in het Ave Maria-instituut van haar geboortestand. Ze voltooide haar vorming in de kostschool van de Ursulinen in Sint-Niklaas, en later nog aan de Katholieke Vlaamse Hogeschool voor Vrouwen Katholieke Vlaamse Hogeschool voor Vrouwen
De Katholieke Vlaamse Hogeschool (voor Vrouwen) is een instituut dat in 1919 werd opgericht dankzij Marie-Elisabeth Belpaire, die het gebouwencomplex aan de De Bomstraat in Antwerpen ter ... Lees meer in Antwerpen. Vlaamsgezind werd ze onder invloed van haar oudere broers (Maurits bijvoorbeeld was oud-leerling van Cyriel Verschaeve Verschaeve, Cyriel
Cyriel Verschaeve (1874-1949) was een West-Vlaamse priester, literair auteur, kunstbeschouwer en publicist, die bekend werd als icoon van de Frontbeweging en het opkomende Vlaams-national... Lees meer in Tielt), die actief waren in het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS).
Reeds in 1919 stichtte zij in Izegem een Vlaamse Meisjesbond met als kenspreuk ‘Spijts laster en kwaadwilligheid’. Samen met onder andere Mia Cappuyns Cappuyns, Mia
Mia Cappuyns (1896-1965) was actief in verschillende organisaties van de katholieke Vlaamse meisjesbeweging. Ook richtte ze mee het tijdschrift Gudrun op. Lees meer , Julia Putman Putman, Julia
Julia Putman (1901-1959) was van eind 1920 tot begin 1925 voorzitster van de Katholieke Vlaamsche Landsbond voor Meisjes. In 1926 trad ze in bij de Zusters van de Jacht en vervolgens werk... Lees meer , Angela Tysmans Tysmans, Angela
Angela Tysmans (1890-1985), echtgenote van Lodewijk Dosfel, was tijdens het interbellum en de Tweede Wereldoorlog een van de leidinggevende figuren van de Vlaams-nationalistische meisjesb... Lees meer en Emma Havermans behoorde ze tot de leidinggevende persoonlijkheden van de katholieke Vlaamse meisjesbeweging Katholieke Vlaamse Meisjesbeweging
De Katholieke Vlaamse Meisjesbeweging was een beweging van katholieke, Vlaamsgezinde burgermeisjes en vrouwen ontstaan in 1912 naar het model van de katholieke Vlaamse studentenbeweging, ... Lees meer . Met Putman nam ze de organisatie op zich van de West-Vlaamse bonden. In 1920 was ze aanwezig op de gouwdag in Gistel, waar ze voor het eerst Verschaeve en Robrecht de Smet De Smet, Robrecht
Robrecht de Smet (1875-1937) was een West-Vlaamse priester en kapelaan. Hij evolueerde in radicale anti-Belgische en autoritaire richting en was betrokken bij het Verbond van Vlaamsche Na... Lees meer ontmoette, maar ook Karel van der Espt Van der Espt, Karel
Karel van der Espt (1891-1938) was priester en docent aan het Amerikaans college in Leuven. Samen met Berten Pil en Odiel Spruytte werkte hij een katholiek Vlaams-nationalisme uit. ... Lees meer en Karel Dubois Dubois, Karel
Karel Dubois (1895-1956) werd in 1928 de proost-stichter van de Katholieke Studentenactie in het bisdom Brugge, dat hij in gehoorzaamheid aan zijn bisschop Lamiroy en met diens mandaat wi... Lees meer .
Van 1923 tot 1933 was Martha vande Walle redactiesecretaresse van Gudrun Gudrun
Gudrun was het bewegingstijdschrift van de Katholieke Vlaamse meisjes- en vrouwenbeweging tussen 1919-1942 en 1952-1964. Lees meer . Ze maakte er een overzichtelijk en degelijk tijdschrift van. Door haar toedoen schreven een aantal belangrijke figuren in het blad, zoals Verschaeve (in 1924 over Henriëtte Roland Holst). In augustus 1926 volgde ze samen met Victor Leemans Leemans, Victor
Victor Leemans (1901-1971) was een politiek en sociaaleconomisch theoreticus, die het gedachtegoed van de revolutie van rechts introduceerde in de Vlaamse beweging. Tijdens de Tweede Were... Lees meer en Leo Wouters Wouters, Leo
Leo Wouters (1902-1987) was een radicaal Groot-Nederlandse VNV-politicus, die na de Tweede Wereldoorlog voor de Volksunie in Gent tot volksvertegenwoordiger (1961-1971) en senator (1971-1... Lees meer het internationale vredescongres van Bierville dat ingericht was door de Franse journalist, pacifist en christendemocraat Marc Sangnier.
Na het afscheid van Putman, die eind 1926 intrad in een missiecongregatie, nam Vande Walle tot in 1930 het secretariaat op zich van de West-Vlaamse gouwbond. Daarnaast werkte ze mee aan de oprichting van een meisjesafdeling van het Dietsch Studentenverbond Dietsch Studentenverbond
Het Dietsch Studenten Verbond was een van oorsprong Nederlandse nationalistische studentenvereniging, die in de periode 1922-1941 actief was in Nederland en Vlaanderen. Op haar hoogtepunt... Lees meer .
Uitgeverijen en Cyriel Verschaeve
In 1932, toen haar moeder overleden was, dacht ze eraan een zelfstandige zaak op te richten. Geheel in de lijn van haar Vlaamse en Groot-Nederland Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer se overtuiging, werd het, met behulp van het mecenaat van Jozef Lootens, Jozef
Joris Lootens (1982-1955) was een West-Vlaamse brouwer, die als vriend, bewonderaar en mecenas een sleutelrol vervulde in de cultus rond het Vlaams-nationalistische boegbeeld Cyriel Versc... Lees meer en Maria Lootens Lootens, Maria
Lees meer uit Oostrozebeke, een uitgeverij, de Zeemeeuw, die zich zou specialiseren in het uitgeven van Verschaeves werk. Aanleiding gaf de zestigste verjaardag van de kapelaan van Alveringem om een groot tiendelig verzameld werk (1934-1941) op de markt te brengen. Het werd een stijlvolle editie van hoge Vlaamse uitgeverskunst.
Om ook werk van anderen uit te geven stichtte ze in 1935 een tweede uitgeverij, Wiek-Op, om boeken over Vlaamse beweging, romans, poëzie en Zuid-Afrika Zuid-Afrika
Deze bijdrage belicht de relatie tussen de Vlaamse beweging en Zuid-Afrika van de 19de tot de 21ste eeuw. Lees meer aan te vatten. Ze publiceerde werk van Stijn Streuvels Lateur, Frank
Lees meer , Wies Moens Moens, Wies
Lees meer , Ernest van der Hallen Van der Hallen, Ernest
Ernest van der Hallen (1898-1948) was een romantische katholiek-Vlaamse auteur, redacteur van Boekengids en Lectuurrepertorium, later bibliotheekinspecteur. Hij was een mentor van de jeug... Lees meer , Bert Peleman Peleman, Bert
Bert Peleman (1915-1995) was tijdens de Tweede Wereldoorlog diensthoofd bij de Dietsche Militie-Zwarte Brigade, waarvoor hij vijf jaar gevangen zat. Na de oorlog was hij vooral actief in ... Lees meer , Renaat Joostens Joostens, Renaat
Renaat Joostens (1902-1973) was dichter en jeugdschrijver. Ook werkte hij mee aan De Vlaamse Linie en Rommelpot. Lees meer , Arthur de Bruyne De Bruyne, Arthur
Arthur de Bruyne (1912-1992) was een Vlaams-nationalistisch geëngageerde kroniekschrijver en historicus van de Vlaamse beweging, die met zijn vele publicaties in belangrijke mate bijdroeg... Lees meer , Leo Delfosse Delfosse, Leo
Leo Delfosse (1895-1967) was een Vlaamse historicus, die zich tijdens de Eerste Wereldoorlog tot het activisme bekende en daarna in Duitsland ging wonen. Hij publiceerde diverse artikelen... Lees meer , en anderen, in totaal 83 boeken en 45 auteurs. Heel wat deed ze voor de verspreiding van het Zuid-Afrikaanse boek in Vlaanderen. In 1937 was ze nauw betrokken (samen met Verschaeve) bij de stichting van het tijdschrift Dietsland Suid-Afrika Dietsland Suid-Afrika
Dietsland Suid-Afrika was een tweemaandelijks tijdschrift dat van mei 1937 tot april 1940 uitgegeven werd door de Sint-Pietersabdij in Steenbrugge. Lees meer , door de abdij van Steenbrugge (dom Alfons van Assche Van Assche, Alfons
Alfons van Assche (1891-1945) was als dom Modest abt van de Sint-Pietersabdij van Steenbrugge. Hij was tijdens het interbellum geestelijk leider van de Katholieke Jongeren Vredesactie. Hi... Lees meer ) uitgegeven en waarvan ze ook redactielid was.
Sedert 1934 heeft ze systematisch gewerkt aan het archief van en over Verschaeve. Maar in de oorlogsjaren weigerde ze de kapelaan en haar broer Maurits te volgen in de extreme collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer . Dit belette haar niet een ongemeen groot aantal kunstzinnige boeken en essays van Verschaeve uit te geven. Tijdens de bevrijding werd een groot gedeelte van haar inboedel en bibliotheek vernield of gestolen. Bij besluit van 20 november 1944 kreeg ze verbod haar uitgeversactiviteiten te hervatten, maar ze werd op 28 april 1947 buiten vervolging gesteld. Het Verschaeve-archief had zij weten te redden. Regelmatig bezocht ze Verschaeve in Solbad Hall (Oostenrijk) en ze was de enige Vlaming die in 1949 op zijn begrafenis aanwezig was. Zij was intens betrokken bij de bedevaarten naar het graf in Solbad Hall (1950-1958).
Vanaf de jaren 1950 hernam Vande Walle het initiatief. Tussen 1954 en 1961 verscheen een tweede editie van het verzameld werk van Verschaeve, in acht delen. Ze stichtte een vereniging om het archief van Verschaeve te beheren. Uiteindelijk werd dit in 1960 het Jozef Lootensfonds Jozef Lootensfonds
Het Jozef Lootensfonds werd in 1960 opgericht met de opdracht het leven en oeuvre van Cyriel Verschaeve op wetenschappelijk verantwoorde wijze te bestuderen. Lees meer . Haar uitgeverijen stopte ze in 1963, maar ze zorgde er voor dat in 1970 de Verschaeviana konden verschijnen. Omwille van gezondheidsredenen slaagde zij er niet meer in een grootse Verschaeve-herdenking in 1974 te organiseren. Zij was in mei 1978 nog aanwezig op het eerste Verschaeve-colloquium (‘Verschaeve en de Barok’) aan de Kulak in Kortrijk. Het derde colloquium in Leuven op 8 mei 1982, ‘Verschaeve en de Vlaamse meisjesbeweging’, werd ingericht ter nagedachtenis aan Martha vande Walle.
Werken
– J.L. de Meester en M. vande Walle, Cyriel Verschaeves brieven aan Jozef Lootens 1909-1914, in: Verschaeviana, I/1, 1970, pp. 103-132; I/2, 1972, pp. 257-291; I/3, 1973, pp. 370-394; I/4, 1973, pp. 451-479; I/5, 1976, pp. 508-524.
– Verriest, Verschaeve, in: Verschaeviana Jaarboek, 1979, p. 128-132.
– met R. Vanlandschoot, in: Verschaeviana Jaarboek, 1982, pp. 193-244.
Literatuur
– H.H., Afscheid aan Marthe, in: Gudrun, 16, 1935, nr. 4, pp. 73-75.
– D. Vansina, Verschaeve getuigt, 1955.
– Gedenkboek Jozef Lootens, Brugge, 1955.
– D. Vansina, Van Gudrun tot Zeemeeuw, in De Standaard, 23 december 1962.
– A.D. (Angela Dosfel-Tysmans), Hulde aan Martha vande Walle, in: Gudrun, 33, 1963, nr. 1, 1963, pp. 12-15.
– E. Dekkers, In memoriam Martha vande Walle, in: Verschaeviana Jaarboek, 1981, pp. 193-196.
– M. Renard-de Leebeeck, Spiritualiteit en cultuurhistorische betekenis van de Vlaamse Meisjesbeweging in de dertiger jaren, in: Verschaeviana Jaarboek, 1983, p. 139.
– F. Bonneure, Vande Walle, Martha, in: Lexicon van Westvlaamse Schrijvers, 1985, p. 85, dl. 2.
– A. van Moerbeke, Enkele gegevens over de geschiedenis van het Jozef Lootensfonds en het Cyriel Verschaeve-archief, in: Verschaeviana Jaarboek, 1985, pp. 175-181.
– A. Vanden Abeele, De uitgeverijen van Martha vande Walle, in: Verschaeviana Jaarboek, 1986, pp. 167-240.
– L. Simons, Geschiedenis van de uitgeverij in Vlaanderen, 2, 1987 (‘Zeemeeuw’ en ‘Wiek Op’); hernomen in Het boek in Vlaanderen sinds 1800, 2013.
– P.J. Verstraete, ‘Walle, Martha vande’, in Nationaal Biografisch Woordenboek, 1990, dl. 13.
– P.J. Verstraete, Odiel Spruytte. Een priester in dienst van het Vlaams nationalisme, 1990.
– Oorlogsgedenkschriften Cyriel Verschaeve 1944-1946, 1990.
– H. Speliers, Een beetje meer inkt op het lint van de machien. Over de correspondentie tussen Martha vande Walle en Stijn Streuvels, in: Jaarboek van het Stijn Streuvelsgenootschap, 3, 1997, pp. 177-193.
– R. Vanlandschoot, Kapelaan Verschaeve. Biografie, 1998.
– M. Vanginderachter, ‘Dragen en baren willen we’ of ‘we zijn mans genoeg’? De ambivalente verhouding tussen vrouw en Vlaams-nationalisme tijdens het interbellum’, in: Belgisch tijdschrift voor filologie en geschiedenis, jg. 80, 2002, nr. 2, pp. 531-561.
– R. Vanlandschoot, ‘De exil-geschriften van Cyriel Verschaeve voltooid in Solbad Hall 1944-1946’, in: WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, 79, december 2020, nr. 4.
– A. Fuhrmann, ”En vandaag kunnen wij verzekeren: Verschaeve is niet dood!” Discours en retoriek tijdens de bedevaarten naar Solbad Hall (1950-1973), in: WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, 79, december 2020, nr. 4.
– R. Vanlandschoot, ”Die Wende in der Kunst”. Cyriel Verschaeve voor het Katholischer Akademiker Verband. Stuttgart 4 augustus 1932. Ideologische achtergronden 1927-1932, in: WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, jg. 81, 2023.