Schaap, Herbert
De Nederlandse jurist Herbert Schaap (1894-1982) was van in zijn studietijd betrokken bij diverse Groot-Nederlandse initiatieven en koesterde vanuit die overtuiging een bijzondere belangstelling voor Frans-Vlaanderen.
Herbert Schaap was de zoon van een Nederlandse vader van Joodse origine en een lutheraanse Amerikaanse moeder. Na de afronding van zijn rechtenstudie in Groningen, die werd onderbroken door een mobilisatie als militair tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer , werkte hij er vanaf 1922 in het advocatenkantoor van zijn vader. In 1927 promoveerde hij op Philips Wielant en diens Corte Instructie omme jonghe praktisienen in civile zaken, een rechtshistorische studie over het gelijknamige boek van deze laatmiddeleeuwse jurist en ambtenaar uit de Zuidelijke Nederlanden. Van 1926 tot 1959 was Schaap achtereenvolgens in Haarlem, Den Briel en Assen als griffier werkzaam bij de rechterlijke macht. Na zijn pensionering was hij van 1959 tot 1962 advocaat in laatstgenoemde stad en daarna in Zierikzee.
Groot-Nederlander
Tijdens zijn middelbare schooltijd, aanvankelijk in Groningen en later in Hengelo, raakte Schaap via een lezing van de Nederlandsche Gymnasiastenbond geïnteresseerd in de Vlaamse beweging. Als universiteitsstudent engageerde hij zich vervolgens in het Groot-Neerlandisme en was hij voorzitter van de studentenafdeling van het Algemeen-Nederlands Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer (ANV). Via die organisatie kwam hij kort na de Eerste Wereldoorlog in contact met een aantal naar Nederland uitgeweken Vlaamse activisten Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer en werkte hij mee aan het fervent anti-Belgische weekblad Vlaanderen Vlaanderen (1922-1933)
Vlaanderen was een radicaal Vlaams-nationalistisch weekblad dat verscheen tussen 1922 en 1933. Het stond voor het grootste deel onder leiding van Robrecht de Smet en Josué de Decker. Het ... Lees meer , dat in 1922 werd opgericht door twee van hen, Josué de Decker De Decker, Josué
Classicus Josué de Decker (1879-1953) was tijdens de Eerste Wereldoorlog een kopstuk van het activisme en hoogleraar aan de vernederlandste Gentse universiteit. Daarna week hij uit naar N... Lees meer en Robrecht de Smet De Smet, Robrecht
Robrecht de Smet (1875-1937) was een West-Vlaamse priester en kapelaan. Hij evolueerde in radicale anti-Belgische en autoritaire richting en was betrokken bij het Verbond van Vlaamsche Na... Lees meer . Hij vatte ook sympathie op voor August Borms Borms, August
August Borms (1878-1946) speelde een prominente rol in de activistische collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog en groeide nadien uit tot hét symbool van de amnestiebeweging, die een ... Lees meer , die als voormalige activist gevangen zat. Na diens vrijlating na de zogeheten Bormsverkiezing Bormsverkiezing
De Bormsverkiezing – de verkiezing van de onverkiesbare, in de gevangenis verblijvende ex-activist August Borms tot Kamerlid bij tussentijdse verkiezingen in 1929 – was een politiek feit ... Lees meer (1928) was Schaap penningmeester van de Nederlandse afdeling van het in 1927 opgerichte Bormsfonds Bormsfonds
Het Bormsfonds was een in 1927 opgerichte Vlaams-nationalistische liefdadigheidsorganisatie ter ondersteuning van de activisten en hun gezinnen. Lees meer , dat diverse initiatieven voor de materiële, financiële en morele ondersteuning van Borms en zijn gezin overkoepelde. In 1929 nam hij ook het initiatief tot een huldebetoging voor hem in Den Haag.
Ondertussen was Schaap in 1922 medeoprichter en medeopsteller van het beginselprogramma en vervolgens een tijdlang bestuurslid van het Dietsch Studentenverbond Dietsch Studentenverbond
Het Dietsch Studenten Verbond was een van oorsprong Nederlandse nationalistische studentenvereniging, die in de periode 1922-1941 actief was in Nederland en Vlaanderen. Op haar hoogtepunt... Lees meer . Deze organisatie ontstond als een afscheuring van de te weinig radicaal bevonden studentenafdeling van het ANV, dat met name niet de verdediging op zich nam van het activisme en het Vlaams-nationalisme. Hij werkte ook mee aan het in 1926 opgerichte maandblad De Dietsche Gedachte Dietsche Gedachte
De Dietsche Gedachte (1926-1941) was het maandblad van de Dietsche Bond, een in 1917 opgerichte organisatie van Groot-Nederlandse strekking. Lees meer van de Dietsche Bond Dietsche Bond
De Dietsche Bond (1917-1941) werd opgericht als activistisch gezind alternatief voor het neutrale Algemeen-Nederlands Verbond. De bond nam verschillende prominente activisten op in zijn ... Lees meer , die in 1917 was opgericht als een afsplitsing van het door de stichters als te gematigd ervaren ANV. Met dit alles manifesteerde Schaap zich tijdens de jaren 1920 en de vroege jaren 1930 als een uitgesproken en radicale Groot-Nederlander Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer . Toen de zogeheten Dietse beweging in de jaren 1930 meer en meer in rechts-autoritaire, fascistische en antisemitische Antisemitisme
Lees meer richting evolueerde, nam hij er echter afstand van.
De Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer bleef Schaap buiten de collaboratie. Eind 1944 dook hij als half-Jood onder in een psychiatrisch ziekenhuis om aan een mogelijke arrestatie door de Duitse bezetter te ontkomen In 1946 werd hij aangesteld als rechter bij een militair tribunaal dat instond voor de bestraffing van collaborateurs.
Vanaf 1947 was hij als militair jurist werkzaam bij de krijgsraden te velde in de Nederlandse kolonie Indonesië die haar onafhankelijkheid bevocht.
Frans-Vlaanderen
Nadat Indonesië in 1949 een zelfstandige staat was geworden, keerde Schaap terug naar zijn geboorteland. Hij werd lid van het Genootschap de Nederlanden in Europa Genootschap De Nederlanden in Europa
Het Genootschap De Nederlanden in Europa was een organisatie die zich, geïnspireerd door het Groot-Nederlandse gedachtegoed uit het interbellum, van 1957 tot 1962 inzette voor de culturel... Lees meer , dat in 1957 werd opgericht onder impuls van een aantal voormalige bestuursleden van het in 1941 – net zoals de Dietsche Bond Dietsche Bond
De Dietsche Bond (1917-1941) werd opgericht als activistisch gezind alternatief voor het neutrale Algemeen-Nederlands Verbond. De bond nam verschillende prominente activisten op in zijn ... Lees meer en andere Groot-Nederlandse organisaties in Nederland en Vlaanderen – door de Duitse bezetter opgeheven Dietsch Studentenverbond Dietsch Studentenverbond
Het Dietsch Studenten Verbond was een van oorsprong Nederlandse nationalistische studentenvereniging, die in de periode 1922-1941 actief was in Nederland en Vlaanderen. Op haar hoogtepunt... Lees meer . Nadat dit genootschap in 1962 was opgegaan in het ANV, werd hij – nadat hij die vier decennia voordien had verlaten – opnieuw lid van laatstgenoemde organisatie.
Inmiddels was Schaap in de late jaren 1920 in contact gekomen met de Frans-Vlaamse Vlaamsgezinde en tijdens de Tweede Wereldoorlog collaborerende priester Jean-Marie Gantois Gantois, Jean-Marie
Priester Jean-Marie Gantois (1904-1968) speelde een belangrijke rol in de Vlaamse beweging in Frans-Vlaanderen en kwam daarbij uit voor een Diets en radicaal-rechts standpunt. Na de Tweed... Lees meer en werkte hij mee aan diens blad Notre Flandre Notre Flandre
Notre Flandre was een Frans-Vlaams driemaandelijks tijdschrift dat van 1952 tot 1968 werd uitgegeven in Rijsel, onder hoofdredactie van Jan Klaas uit Sint-Omaars. Lees meer . Hij nam ook geregeld deel aan de Frans-Vlaamse Cultuurdagen die vanaf 1948 in Waregem werden georganiseerd en was lid van het Komitee voor Frans-Vlaanderen Komitee voor Frans-Vlaanderen
Het Komitee voor Frans-Vlaanderen is een vereniging zonder winstoogmerk, met als doel de bevordering van de Nederlandse taal en cultuur in Frans-Vlaanderen. Lees meer dat daaruit datzelfde jaar was ontstaan. Toen de Vereniging Zannekin Zannekin-Arbeidsgemeenschap voor Frans-Vlaanderen
De Zannekin-Werkgemeenschap (1937-) is de naam van een groep verenigingen die in Frans-Vlaanderen vanuit Heel-Nederlands perspectief de Vlaamse beweging ondersteunen. Ze geeft o.a. een j... Lees meer , die haar aandacht vanuit een Groot-Nederlands perspectief in eerste instantie op Frans-Vlaanderen Frans-Vlaanderen
Dit artikel belicht de belangstelling vanuit de Vlaamse beweging voor de Vlaamse cultuur in Noord-Frankrijk. Lees meer richtte, in 1966 werd heropgericht, nam hij er het voorzitterschap van op zich. Schaap zette zich in dat verband sterk in voor de Bibliotheek De Franse Nederlanden-Les Pays-Bas français Bibliotheek en Archief De Franse Nederlanden
De Bibliotheek en Archief De Franse Nederlanden is een documentatiecentrum van de Katholieke Universiteit Leuven Campus Kulak Kortrijk, opgebouwd rond de in 1969 verworven boekencollectie... Lees meer , die in 1969 aan de Katholieke Universiteit Leuven Afdeling Kortrijk (KULAK) werd opgericht nadat de Vereniging Zannekin de boekencollectie van de het jaar voordien overleden Gantois had verworven en op basis daarvan een erfgoed- en bewaarbibliotheek over Frans-Vlaanderen werd opgestart. Tegelijk werkte hij mee aan het tijdschrift Dietsland Europa Dietsland Europa
Het tijdschrift Dietsland Europa was het blad van de Jong Nederlandse Gemeenschap en later van Were Di. Het verdedigde radicaal Vlaamse, Groot-Nederlandse en extreemrechtse standpunten en... Lees meer (1956-2006), dat Grootneerlandisme combineerde met een rechts-autoritaire politiekmaatschappelijke opstelling.
Publicist
Schaap publiceerde over de (rechts)geschiedenis van de Nederlandse provincie Drenthe en in het bijzonder die van de hoofdplaats ervan, Assen, net als over de 13de-eeuwse Middelnederlandse auteur Jacob van Maerlant, taal en spelling, en de geschiedenis van Frans-Vlaanderen en Zeeland.
Literatuur
– L. Verbeke, In memoriam H.P. Schaap, in KVF-Mededelingen, jg. 10, 1982, nr. 3, p. 16.
– P. van Groeninghe, Bij het overlijden van Herbert Paul Schaap, in Dietsland Europa, april 1983, pp. 17-21.
– H. P. Schaap, Dietsch èn Grootnederlandsch (maar niet: “Dietscher”), in De DIetsche Gedachte, 1937, nr. 3, pp. 29-30.
– In Memoriam, Dr. M. H. P. Schaap, in Zierikzeesche Nieuwsbode, 1982.
– R. Raes, Herbert Paul Schaap, in: Voorpost Berichtenblad, november 2010.
– W. Voorthuysen, Trouw Dietsch: het Dietsch Studentenverbond (1922-1941), 2005.
– L. Vos, De Dietse Studentenbeweging (1919-1940), in: Idem, Idealisme en engagement. De roeping van de katholieke studerende jeugd in Vlaanderen (1920-1990), 2011, pp. 89-122.
– R. de Leeuw van Weenen-van der Hoek, Joods leven binnen de vesting Brielle 1699-1942, 2022.