Tralbaut, Mark

Persoon
Aragorn Fuhrmann (2023, aanvulling), Nico Wouters (1998)

Mark Edo Tralbaut (1902-1976), operazanger en Van Gogh-kenner, vond als adolescent aansluiting bij het radicaal-links geïnspireerde activisme van De Goedendag en Lode Craeybeckx. Na de oorlog gaf hij het (post-)activistische blad Staatsgevaarlik uit, werkte mee aan de Volksgazet en fungeerde als hoofdredacteur van De Dag. Ook in zijn werk als kunsthistoricus bleef zijn radicaal Vlaamsgezinde engagement doorklinken.

Volledige voornaam
Marcel Edo
Pseudoniem
Marcus-Antonius
Geboorte
L'Isle-Adam, 3 januari 1902
Overlijden
Antwerpen, 5 mei 1976
Leestijd: 4 minuten

Mark Edo Tralbaut was doctor in de kunstgeschiedenis en oudheidkunde, gespecialiseerd in het leven en werk van Vincent van Gogh. Tussen 1928 en 1931 was Tralbaut tevens bariton aan de Koninklijke Vlaamse Opera Vlaamse Opera
Lees meer
in Antwerpen.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer
kwam Tralbaut als leerling aan het Koninklijk Atheneum van Antwerpen in aanraking met de activistische Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer
jongerengroep rond het flamingantische scholierenblad De Goedendag De Goedendag (1891-1940)
Lees meer
. Hij raakte bovendien nauw betrokken bij de Jeugdgemeente Jeugdgemeente
Jeugdgemeente was een overkoepelende activistische jeugdbeweging, opgericht in 1918 op initiatief van Lode Craeybeckx. Ze organiseerde twee succesvolle ‘jeugdvergaderingen’, maar werd na... Lees meer
van de door hem erg bewonderde Lode Craeybeckx Craeybeckx, Lode
Lode Craeybeckx (1898-1976) was een socialistische politicus, die zich in zijn jeugd engageerde in het activisme tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hoewel hij later afstand nam van het radic... Lees meer
, aan wie hij decennia later het verheerlijkende opstel En toen verscheen Rodenbach Redivivus (1977) wijdde, tevens een nostalgische schets van het Antwerpse activistische jongerenmilieu.

Nadat zijn activisme Tralbaut in 1918 op een kortstondige gevangenisstraf was komen te staan, gaf hij vanaf september 1919 samen met Geert Pynenburg Pynenburg, Geert
Geert Pynenburg (1896-1980) was een schrijver en dichter. Als flamingant en aanhanger van August Borms kwam hij tijdens en na de Eerste Wereldoorlog geregeld in conflict met de overheid. ... Lees meer
Staatsgevaarlik Staatsgevaarlik
Lees meer
uit, orgaan van de Antwerpse Clarté-groep Clarté-groep
De Clarté-groep (1919-1921) was een internationale groepering van pacifistische intellectuelen, die ook in Vlaanderen een afdeling had. In haar tijdschrift De Nieuwe Wereldorde werden uit... Lees meer
. Het blad kende slechts vier nummers en verdween toen Tralbaut eind 1919 op vraag van Willem Eekelers Eekelers, Willem
Willem Eekelers (1883-1954) was een Antwerpse socialistische vakbondsleider en politicus die gedurende zijn carrière radicale Vlaamse standpunten innam. Lees meer
naar De Volksgazet Volksgazet
Volksgazet (1914-1978) was een Antwerps socialistisch dagblad, gesticht door Camille Huysmans en Willem Eekelers, dat regelmatig Vlaamsgezinde standpunten innam. Lees meer
overstapte (waarin hij tot 1934 als vaste medewerker publiceerde). Van 1932 tot 1934 stond hij in voor de uitgave van het Antwerpse theatertijdschrift Pan.

Na een verblijf in New York liet Tralbaut zich door de Amerikaanse tabloïdpers inspireren tot de oprichting van het polemische, Vlaams-nationalistisch georiënteerde Antwerpse dagblad De Dag De Dag
Lees meer
, waarvan hij tussen 1934 en 1936 onder het pseudoniem Marcus-Antonius hoofdredacteur was. Na een conflict met uitgever Antoon van Opstraet werd Tralbaut eind 1936 gewoon redacteur. Al die tijd onderhield hij nauwe betrekkingen met de gewezen activist en radicaal Vlaams-nationalistische auteur Raf Verhulst Verhulst, Raf
Raf Verhulst (1866-1941) was een Vlaamsgezinde schrijver, journalist en docent, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een prominente rol opeiste in het activisme. Lees meer
.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer
was Tralbaut eerst assistent en (na zijn doctoraat over Van Gogh in 1942) adjunct-conservator van het Museum voor Kunst en Geschiedenis in Brussel. Hij was in de oorlogsjaren bovendien betrokken bij de illegale Faungroep van Paul Rogghé Rogghé, Paul
Paul Rogghé (1904-1974) was een Gentse historicus, journalist en literator, die onder meer bijdroeg aan de Vlaamsgezinde beeldvorming van Jacob van Artevelde. Lees meer
, aan wie hij zijn ‘komisch zang- en dansspel in één bedrijf’ De kaktuskweeker (1941) opdroeg. Zijn contact met dit Duits-kritische en pacifistische literaire gezelschap weerhield hem er niet van om na de oorlog in zijn Zo was de Fé. Herinneringen aan Felix Timmermans (1947) de verdediging op te nemen van de pas overleden schrijver, die volgens Tralbaut ten onrechte van collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer
was beticht en die hij zelf vooral met het activisme bleef associëren. In de eerste naoorlogse jaren verschenen van zijn hand verder enkele letterkundige en kunstbeschouwelijke stukken in het linkse en Vlaamsgezinde maandblad Debat Debat
Debat. Vrije Tribune voor Problemen van onze Tijd was een intellectueel getint maandblad dat verscheen van 1946 tot 1948. De redactie bestond uit linksgeoriënteerde figuren uit het Vlaams... Lees meer
(1946), alsmede in het literair-artistieke tijdschrift De Tafelronde (1954-1955).

Na begin jaren 1950 zijn brood te hebben verdiend als dag- en weekbladschrijver (met name bij Sporting en Radiodistributie) werd Tralbaut tussen 1955 en 1958 conservator bij het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie in Den Haag. In diezelfde periode cureerde hij in het kader van een samenwerking tussen de gemeentebesturen van Antwerpen en Breda verschillende tentoonstellingen die de culturele toenadering tussen Nederland en Vlaanderen moesten bevorderen, zoals Confrontatie Noord/Zuid en een Victor Delhez-expositie in 1956.

Door dit alles heen bleef een verbondenheid met zijn radicaal Vlaamsgezinde en activistische verleden doorschemeren. Die liet zich onder meer voelen in het aan Craeybeckx en diens echtgenote opgedragen werkje Vincent van Gogh en de Vlamingen (1955). Tralbaut betoogde dat Van Gogh zich via zijn bewondering voor schilders als Bruegel en Matsys door een bij uitstek Vlaams gevoel (voor humor) had laten inspireren. Bovendien was zijn genie ook het fijnst aangevoeld door Vlaamse schrijvers (achtereenvolgens August Vermeylen Vermeylen, August
August Vermeylen (1872-1945) was een schrijver, literatuur- en kunsthistoricus, en socialistisch senator. In het tijdschrift Van Nu en Straks, waarvan hij de leiding had, publiceerde hij ... Lees meer
, Paul van Ostaijen Van Ostaijen, Paul
Paul van Ostaijen (1896-1928) was een schrijver die met zijn poëzie, proza en kritische werk grote invloed heeft uitgeoefend op de Nederlandstalige literatuur. Zijn zoektocht naar een nie... Lees meer
en Timmermans). Die bijzondere connectie met Vlaanderen kon geen toeval zijn, aldus Tralbaut, en moest wel wijzen op een diepere, (cultureel) Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer
verwantschap.

Van Gogh bleef ook in de latere jaren de rode draad door Tralbauts kunsthistorische carrière. In 1959 schreef hij voor de Antwerpse Koninklijke Nederlandse Schouwburg een toneelstuk over de Nederlandse schilder (In de schaduw van de raven). In 1969 verkocht hij het door hemzelf aangelegde Van Gogh-archief aan de Nederlandse staat.

Werken

– Zo was de Fé. Herinneringen aan F. Timmermans, 1947.
– Vincent van Gogh en de Vlamingen, 1955.
– En toen verscheen Rodenbach Redivivus…, 1977.

Literatuur

– Lods, het boek van Markedo, in: De Standaard, 14 december 1950.
– M.L. Theyssens, Werk van Marc Edo Tralbaut. Proeve van bibliografie, Stedelijke Technische Leergangen voor Bibliotheekwezen Antwerpen, eindwerk, 1966.
– F.F., Dr. Mark E. Tralbaut te Antwerpen overleden. Wereldbekende Van Gogh-kenner, in: De Nieuwe Gazet , 6 mei 1976.
– E. Geukens, Bij het overlijden van Mark Tralbaut: de betekenis van "De Dag" voor de Vlaamse pers, in: WT, jg. 35, 1976, nr. 1, pp. 129-138.
– L. Saerens, Vreemdelingen in een wereldstad. Een geschiedenis van Antwerpen en zijn joodse bevolking (1880-1944), 2000.
– D. Vandenbroucke, Dansen op een vulkaan. Victor J. Brunclair: schrijver in een bewogen tijd, 2014.

Suggestie doorgeven

1975: Albert Goovaerts (pdf)

1998: Nico Wouters

2023: Aragorn Fuhrmann

Databanken

Inhoudstafel