Van Waeyenbergh, Honoré

Opleiding, oorlogsvrijwilliger en leraar

Honoré van Waeyenbergh volgde lager onderwijs in het Institut Saint Joseph in Brussel. In 1903 verhuisde zijn familie naar Laken en studeerde Van Waeyenbergh tot 1909 aan het Klein Seminarie van Hoogstraten Klein Seminarie van Hoogstraten
Het Klein Seminarie van Hoogstraten (1835) kende tot na de Tweede Wereldoorlog een prominente Vlaamsgezinde scholierenbeweging. Lees meer . Hij maakte er kennis met een aantal oudere Vlaamsgezinde oud-leerlingen zoals August van Cauwelaert Van Cauwelaert, August
De Vlaamsgezinde katholiek August van Cauwelaert (1885-1945), die professioneel aan de slag was als advocaat en rechter, was ook literair actief als dichter en essayist. Hij was betrokken... Lees meer , Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer en Theodoor van Tichelen Van Tichelen, Theodoor
Priester Theodoor Van Tichelen (1877-1945) publiceerde uitgebreid ten bate van de Vlaamse cultuur. Tijdens WOI werkte hij mee aan het anti-Duitse blad De Vlaamsche Leeuw. Lees meer . Mede onder hun invloed stichtte Van Waeyenbergh mee de Vlaamse studentenbond Sterk door werk in Grimbergen (1905). Tijdens zijn vakanties in Laken kwam hij in contact met kapelaan Jozef Cardijn Cardijn, Jozef
Jozef Cardijn (1882-1967) was een Vlaamse rooms-katholieke priester en kardinaal. Hij was de stichter van de Katholieke Arbeidersjeugd (KAJ) en verwierf grote bekendheid als grondlegger v... Lees meer en raakte betrokken bij de stichting van de Katholieke Arbeidersjeugd Katholieke Arbeidersjeugd
De Katholieke Arbeidersjeugd (KAJ) was een jongerenvereniging van de christelijke arbeidersbeweging en tegelijk een gespecialiseerde Katholieke Actiebeweging, opgericht in 1924 door de pr... Lees meer . Vanaf 1909 studeerde Van Waeyenbergh in Leuven, waar hij kandidaat werd in de wijsbegeerte en de letteren en baccalaureus in de thomistische wijsbegeerte (1912). Nadien volgde hij theologie aan het grootseminarie in Mechelen. Als student hield hij in het gezelschap van Frans van Cauwelaert meer dan eens voordrachten voor verschillende Vlaamse studentenbonden in Limburg, Antwerpen en Brabant en werd medewerker aan De Student De Student
De Student was een katholiek scholieren- en studententijdschrift dat verscheen van 1881 tot in 1930. Het was voor 1914 het meest gezagvolle orgaan van de Katholieke Vlaamse Studentenbeweg... Lees meer (1909).

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer ging Van Waeyenbergh als vrijwilliger-brancardier naar het front. In 1915 werd hij adjunct van de hoofdaalmoezenier van het leger. Na de oorlog hervatte Van Waeyenbergh zijn studies en werd op 28 december 1919 tot priester gewijd, waarna hij in Leuven klassieke filologie ging studeren. Tijdens het tweede jaar (1920-1921) was hij leraar in het Sint-Gummaruscollege van Lier, in 1924 promoveerde hij tot doctor en werd directeur in het college in Lier. In 1927 werd hij overgeplaatst naar het Sint-Jan Berchmanscollege in Antwerpen en bleef er directeur tot 1936. Hij gaf voordrachten over kunst en cultuur, meestal voor het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer , de Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding Katholieke Vlaamsche Hogeschooluitbreiding
De Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding is een vormings- en nascholingsorganisatie die in 1898 werd opgericht in Antwerpen. Later werden op diverse plaatsen in Vlaanderen afdelingen o... Lees meer of plaatselijke volksbonden.

Katholieke Universiteit Leuven

In 1936 volgde Van Waeyenbergh Karel Cruysberghs Cruysberghs, Karel
De Antwerpse priester Karel Cruysberghs (1891-1976) speelde als algemeen proost van het Jeugdverbond voor Katholieke Actie een rol als bemiddelaar in het conflict met het AKVS eind jaren ... Lees meer op als vice-rector van de Katholieke Universiteit van Leuven (KUL). Rector magnificus Paulin Ladeuze Ladeuze, Paulin
Paulin Ladeuze (1887-1940) was een priester, hoogleraar en tussen 1909 en 1940 rector van de Leuvense universiteit. Onder externe druk richtte hij tussen 1911 en 1935 naast Franstalige oo... Lees meer was onder Vlaamse druk reeds begonnen met de gedeeltelijke vernederlandsing van de universiteit. Van Waeyenbergh zette samen met Mgr. Pieter-Jozef Sencie Sencie, Pieter-Jozef
Pieter-Jozef Sencie (1865-1941) was als classicus verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij was actief in de katholieke Vlaamse studentenbeweging en was de stichter en eerste v... Lees meer , stichter van de Vlaamse Leergangen Vlaamse Leergangen te Leuven
Vlaamse Leergangen was een vereniging die gesticht werd in 1924 en een historische rol speelde in de vernederlandsing van het onderwijs en onderzoek aan de Leuvense universiteit. Lees meer in Leuven, de vernederlandsing voort. In 1938 werd Van Waeyenbergh door eerste minister Paul-Emile Janson Janson, Paul-Emile
Lees meer benoemd tot voorzitter van de Vlaamsche Cultuurraad Vlaamsche Kultuurraad
Lees meer , wat hij bleef tot de raad bij aanvang van de bezetting door de Duitsers werd opgeheven.

Op 19 maart 1940 werd Van Waeyenbergh door het Belgisch episcopaat aangeduid als opvolger van de overleden rector Ladeuze. Als rector magnificus wilde hij tijdens de bezetting een aanwezigheidspolitiek voeren en zo onafhankelijk mogelijk blijven tegenover de bezetter. Hij kwam niet enkel met de bezetter in aanvaring, maar ook met het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond
Lees meer (KVHV), bijvoorbeeld toen dit in 1942 een Diets studentencongres wilde organiseren. Op 5 juni 1943 werd Van Waeyenbergh door de Duitsers gearresteerd nadat hij geweigerd had de adressenlijst van ondergedoken studenten te overhandigen. Veroordeeld op 9 juli 1943 tot 18 maanden opsluiting werd hij reeds op 23 september 1943 in voorlopige vrijheid gesteld, maar de toegang en de leiding van de Leuvense universiteit werden hem ontnomen.

Na de bevrijding behoorde Van Waeyenbergh tot de Commissie van Voorlichting, die door Koning Leopold III van Saksen-Coburg, Leopold III
Leopold III (1901-1983) werd aan de vooravond van en tijdens de Tweede Wereldoorlog het boegbeeld van een autoritaire stroming in de Belgische politiek. Zijn controversiële houding en mee... Lees meer op 14 juli 1946 werd ingesteld om hem in Pregny (Zwitserland) te informeren over de toestand in België. In de naoorlogse periode leidde hij de expansie van de Leuvense universiteit. Voorts werd de vernederlandsing voortgezet en werd er een volledig ingerichte Nederlandse afdeling uitgebouwd. In 1948 werd hij lid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België
Lees meer van België, en in 1949 werd hij voorzitter van de Internationale Federatie van de Katholieke Universiteiten in Rome. Hij probeerde de Leuvense universiteit internationale bekendheid mee te geven door het organiseren van uitwisselingsprojecten, het stichten van beurzen, het uitreiken van eretitels en werd zelf door veertien buitenlandse universiteiten gepromoveerd tot doctor honoris causa. Op de Vlaamse dag van de wereldtentoonstelling op 6 juli 1958 pleitte hij in een rede voor een verzachting van de gevolgen van de repressie.

Vanaf de jaren 1960 werd Van Waeyenbergh in toenemende mate geconfronteerd met de communautaire twisten rond de Leuvense universiteit. Om beide partijen te verzoenen installeerde hij in februari 1962 een rectorale commissie, die echter geen resultaat opleverde. Voor de bisschoppelijke commissie die meteen daarop werd ingesteld, was het nu duidelijk dat de nodige hervormingen niet door Van Waeyenbergh zouden kunnen worden uitgevoerd. De nieuwe aartsbisschop (en kanselier van de universiteit) Leo-Jozef Suenens Suenens, Léon
Kardinaal Leo Jozef Suenens (1904-1996) speelde een cruciale rol in de strijd om ‘Leuven-Vlaams’, omdat het bisschoppelijk mandement van 13 mei 1966 ongewild een katalysator werd voor de ... Lees meer besliste dat, net als andere hoogleraren, ook Van Waeyenbergh in augustus 1962 op 70-jarige leeftijd zijn ambt van rector van de KUL-Université Catholique de Louvain (UCL) moest neerleggen, weliswaar met behoud van de titel rector magnificus. Hij bleef ook ererector magnificus van de sedert 1968 gesplitste universiteiten en betreurde vooral ook de splitsing van de bibliotheekcollectie die hij na de oorlog mee verzameld had en nu werd opgedeeld en waarmee de internationale uitstraling van de universiteit bedreigd werd.