Zender Brussel

Vlaams-nationalistische en Duitse propaganda

Op 28 mei 1940 eiste de Duitse bezetter de gebouwen van het Nationaal Instituut voor Radio-omroep (NIR) op en al een dag later zond Sender Brüssel voor het eerst Nederlands- en Franstalige nieuwsberichten uit. Op 31 mei richtte het bezettingsbestuur Zender Brussel en Radio Bruxelles op. De zenders werden grotendeels door personeel van de NIR gerund. De uitzendingen vielen onder de controle van de Propaganda Abteilung Belgien en dienden de Duitse propaganda. De Nederlandstalige uitzendingen van Zender Brussel stonden onder de leiding van Mon de Goeyse De Goeyse, Mon
Mon de Goeyse (1907-1998) was van 1958 tot 1972 directeur van de PR-afdeling van de Katholieke Universiteit Leuven. Hij speelde een belangrijke rol in diverse Vlaamse (oud-)studentenorgan... Lees meer , die al voor de oorlog aan het NIR verbonden was. Hij stond onder de controle van een Duitse Sonderführer. Op 4 april 1941 kreeg de Diets-nationalistische dichter en politieke activist Wies Moens Moens, Wies
Lees meer , die voordien al als los medewerker optrad, de leiding over de gesproken uitzendingen. In januari 1942 werd hij bevorderd tot 'algemeen leider' van de culturele uitzendingen. Moens werd gesteund door het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV), dat met zijn aanstelling meer macht verwierf over de radio. Ook andere vooraanstaande VNV'ers speelden een rol in de radio. Zo was Bert Peleman Peleman, Bert
Bert Peleman (1915-1995) was tijdens de Tweede Wereldoorlog diensthoofd bij de Dietsche Militie-Zwarte Brigade, waarvoor hij vijf jaar gevangen zat. Na de oorlog was hij vooral actief in ... Lees meer hoofdreferent voor kunst en letterkunde tot begin 1942, Ferdinand Vercnocke Vercnocke, Ferdinand
Ferdinand Vercnocke (1906-1989) was een West-Vlaamse dichter van romantisch nationalistische poëzie, die zich in de jaren 1930 met het fascistisch geïnspireerde VNV affilieerde en tijdens... Lees meer was rubriekleider politiek en gemeenschap tot 1943. De grote VNV-manifestaties werden over de radio uitgezonden. Ook de Vlaamsch Nationale Zangfeesten Vlaams Nationale Zangfeesten
Het Vlaams Nationaal Zangfeest is een Vlaams-nationalistische bijeenkomst die sinds 1933 jaarlijks wordt georganiseerd door het Vlaams Nationaal Zangverbond, later Algemeen Nederlands Zan... Lees meer kregen veel aandacht. Het Vlaamsch Nationaal Zangverbond Vlaamsch Nationaal Zangverbond
Lees meer van Willem de Meyer De Meyer, Willem
Willem de Meyer (1899-1983) was een promotor van het Vlaamse volkslied, die een belangrijke rol speelde binnen het Vlaams-Nationaal Zangverbond. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij bet... Lees meer had een eigen programma. Zender Brussel zond propaganda uit over de strijd aan het oostfront en was actief in de werving van soldaten. De nieuwsredactie kreeg informatie over het buitenland via het Deutsche Nachrichtenbüro (DNB) en over het binnenland via Belgapress, beide onder controle van Duitse Propaganda Ministerium van Joseph Goebbels. Het Wehrmachtbericht werd in de nieuwsberichten verwerkt.

Machtsstrijd

Achter de schermen van Zender Brussel speelde zich een machtsstrijd af doordat de Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap
De Duitsch-Vlaamsche Arbeidersgemeenschap (DeVlag) (1935-1945) was vóór de Tweede Wereldoorlog een organisatie van Vlaamse en Duitse studenten. Tijdens de oorlog ontpopte de DeVlag zich ... Lees meer (DeVlag) de controle over de zender nastreefde. Ook met de bezetter geraakte de leiding van Zender Brussel in conflict over hoeveel Duitse propaganda er werd uitgezonden. Toen Moens einde 1943 weigerde berichtgeving uit te zenden over de oprichting van de Hitlerjeugd Vlaanderen Hitlerjeugd Vlaanderen
De Hitlerjeugd Vlaanderen (HJV) werd eind 1943 opgericht door de DeVlag in een poging het monopolie op de Vlaamse Nieuwe Orde-gezinde jeugd te verwerven. De HJV bleef klein en werd overg... Lees meer (HJV), kon hij niet langer aanblijven. Op 31 december 1943 nam hij ontslag. Samen met hem vertrok ook Gaston Feremans Feremans, Gaston
Gaston Feremans (1907-1964) was een Vlaamsgezinde componist en dirigent, die op tal van Vlaams-nationalistische bijeenkomsten optrad. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stapte hij in de ‘cult... Lees meer , die de muziekdienst sedert het ontslag van Arthur Meulemans Meulemans, Arthur
Arthur Meulemans (1884-1966) was een Vlaams-nationalistisch georiënteerde componist, die onder meer dirigeerde op het Vlaams Nationaal Zangfeest en de IJzerbedevaart. Lees meer einde 1942 leidde. Van 1 januari 1944 af werd Zender Brussel geleid door Paul Douliez Douliez, Paul
Paul Douliez (1905-1989) was een musicus. Voor de Tweede Wereldoorlog was hij vooral in linkse kringen actief, maar tijdens de bezetting stapte hij in de collaboratie, onder meer als leid... Lees meer , voor de oorlog componist-pianist bij het NIR en in 1943 toegetreden tot de Waffen-SS. Met Douliez stond een DeVlag-gezinde aan het roer. Zender Brussel verdween uit de ether bij de bevrijding.

RepressieNa de oorlog werden medewerkers van Zender Brussel vervolgd wegens collaboratie. Honderden journalisten, omroepers, musici, acteurs, technici en stenotypistes moesten zich verantwoorden. Een vijfde werd definitief uitgesloten, vele anderen werden tijdelijk geschorst. Honderden artiesten kregen het etiket ‘niet voor uitzending geschikt’ en hun platen werden uit de NIR-collectie verwijderd.