Meulemans, Arthur
Arthur Meulemans (1884-1966) was een Vlaams-nationalistisch georiënteerde componist, die onder meer dirigeerde op het Vlaams Nationaal Zangfeest en de IJzerbedevaart.
Arthur Meulemans studeerde aan het Mechelse Lemmensinstituut, waar hij van 1906 tot 1916 zelf leraar was. Tot Meulemans' vroegste composities behoren liederen op teksten van Guido Gezelle Gezelle, Guido
Guido Gezelle (1830-1899) was een Vlaamse priester die de Vlaamse volkstaal verdedigde binnen het algemeen Nederlands. Hij verwierf grote bekendheid als lyrisch dichter van religieuze nat... Lees meer , Willem Kloos en Karel L. Ledeganck Ledeganck, Karel L.
Karel Lodewijk Ledeganck (1805-1847) was een Vlaams ambtenaar, politicus, jurist en dichter uit Eeklo. Hij was een cultuurflamingant en schreef een dichterlijke trilogie die in de Vlaamse... Lees meer (zie Muziek Muziek
Lees meer ). Die keuze van goede tekstdichters zou zijn hele liedproductie kenmerken. Meulemans raakte betrokken bij de liedbeweging in Leuven waar hij goede contacten onderhield met Jef van den Eynde Van den Eynde, Jef
Jef van den Eynde (1879-1929) was een Leuvens studentenleider in de periode 1899-1908. Hij zorgde voor het zelfbewuster worden van de Vlaamse studenten in Leuven door hen te onderscheiden... Lees meer , Ernest Claes Claes, Ernest
Ernest Claes (1885-1968) was een schrijver van volkse romans en verhalen en een leidend ambtenaar in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij vervolgd wege... Lees meer en August van Cauwelaert Van Cauwelaert, August
De Vlaamsgezinde katholiek August van Cauwelaert (1885-1945), die professioneel aan de slag was als advocaat en rechter, was ook literair actief als dichter en essayist. Hij was betrokken... Lees meer en waar hij meewerkte aan zangavonden van het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer , het Algemeen Katholiek Vlaamsch Hoogstudentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Hoogstudentenverbond
Lees meer en van allerlei studentengildes. Niettegenstaande zijn vele activiteiten in de liedbeweging en het feit dat hij later ook dirigeerde op het Vlaams Nationaal Zangfeest Vlaams Nationale Zangfeesten
Het Vlaams Nationaal Zangfeest is een Vlaams-nationalistische bijeenkomst die sinds 1933 jaarlijks wordt georganiseerd door het Vlaams Nationaal Zangverbond, later Algemeen Nederlands Zan... Lees meer en de IJzerbedevaart IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer componeerde hij relatief weinig strijdliederen. Uitzonderingen zijn onder meer Vlaanderen (tekst van Jan Hammenecker Hammenecker, Jan
Jan Hammenecker (1878-1932) was een Vlaamse priester, leraar, dichter en schrijver, die invloed uitoefende op de Vlaamse scholieren- en studentenbeweging en de katholieke vlaamse meisjesb... Lees meer ), Voor Vlaanderen (drie ‘Liederen voor strijd’ op teksten van Hammenecker en Jozef Simons Simons, Jozef
Jozef Simons (1888-1948) was een Kempische schrijver, die vooral bekendheid vergaarde met zijn oorlogsroman Eer Vlaanderen vergaat (1927). Lees meer ) en IJzerpsalm. Na zijn verhuis in 1911 naar Tongeren engageerde hij zich in het toen nog gebrekkige Limburgse muziekonderwijs, stichtte er koren en orkesten en gaf verscheidene concerten met zowel eigen werk als klassieke oratoria. Naar het model van het Lemmensinstituut stichtte hij in 1916 in Hasselt de Limburgsche Orgelschool (later de Limburgsche Orgel- en Zangschool).
Activisme en nasleep
Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer leunde Meulemans aan bij het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer in Limburg Limburg
Lees meer . Nadat hij in 1917 Alfons Moortgat was opgevolgd als inspecteur van het middelbaar muziekonderwijs, werd hij als gevolg daarvan na de oorlog uit al zijn ambten ontzet en kon hij gedurende 13 jaar geen officiële functie betrekken. In die jaren bleef hij veel componeren, zodat in 1920 met de steun van onder meer Paul Gilson Gilson, Paul
Componist en dirigent Paul Gilson (1856-1942) was leraar aan het Conservatorium in Antwerpen. Hij bestudeerde en voerde Nederlandstalige muziekstukken uit. Na de Eerste Wereldoorlog werd ... Lees meer de vereniging De Hulst werd gesticht met als doel het publiceren van Meulemans' liederen. Daarnaast werden zijn liederen en koren ook uitgegeven door het Davidsfonds, het Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer , De Ring en De Vlaamsche Muziekhandel.
Meulemans werd als componist en dirigent stevig gesteund door het Vlaams-katholieke kamp, waarvoor hij de openluchtspelen Credo (1936) en Sanguis Christi (1938) schreef. Op vraag van kanunnik Arthur Boon Boon, Arthur
Priester en hoogleraar Arthur Boon (1883-1938) leverde een grote bijdrage aan de revitalisering van het Davidsfonds na de Eerste Wereldoorlog. Hij pleitte daarbij vooral voor een apolitie... Lees meer werd hij in 1929 muziekdirecteur van de Katholieke Vlaamsche Radio-Omroep. Daaruit volgde bij de oprichting van het Nationaal Instituut voor Radio-omroep (NIR) Nationaal Instituut voor de Radio-omroep
Lees meer in 1930 zijn benoeming als dirigent van het Symfonisch Orkest van de nieuwe omroep. Omwille van zijn activiteiten tijdens de Eerste Wereldoorlog werd dit in de Franstalige pers fel aangevochten en de beschuldiging van activisme zou hem zijn hele carrière in Brussel blijven achtervolgen. Als dirigent van het omroeporkest trachtte hij de Vlaamse muziek internationaal bekend te maken en Vlaamse componisten tot het schrijven van orkestwerk te stimuleren. Ook Meulemans zelf componeerde van dan af veel symfonische muziek. Daarnaast is hij ook de auteur van religieuze muziek, toneelmuziek voor Het Vlaamsche Volkstooneel (Van twee coninxkinderen), kamermuziek, cantates (onder andere Huldezang aan Hendrik van Veldeke, 1926), oratoria (onder andere Sacrum Mysterium, 1916; De zeven weeën, 1920) en opera's (Vikings, 1919; Adriaen Brouwer, 1926; Egmont, 1944).
Nadat hij na herhaalde aanvallen in de Franstalige pers in 1935 als dirigent van het radio-orkest werd ontslagen kon hij dankzij een hevige perscampagne in de Vlaamse katholieke pers aan het NIR verbonden blijven als directeur van de auditiedienst en later als diensthoofd voor de discotheek, bibliotheek en vertalingen. Ook verkreeg hij de toelating om nog een beperkt aantal concerten per jaar te dirigeren.
Tweede Wereldoorlog
In 1940 werd hij dan op vraag van Wies Moens Moens, Wies
Lees meer en na consultatie van kardinaal Ernest-Joseph van Roey Van Roey, Ernest-Joseph
Ernest-Joseph van Roey (1926-1961) was Kardinaal-Aartsbisschop van Mechelen. Hij aanvaardde geleidelijk de onvermijdelijkheid van een eentalig Vlaanderen en bestreed het Vlaams-nationalis... Lees meer algemeen leider van de muziekafdeling van Zender Brussel Zender Brussel
Zender Brussel (1940-1944) was een collaborerend Vlaams Radio-instituut tijdens de Tweede Wereldoorlog. Lees meer . Omdat hij dezelfde problemen vreesde als na de Eerste Wereldoorlog nam hij in 1942 ontslag. Als dirigent van het Sint-Goedelekoor leidde hij nog op 15 november 1944 in de Brusselse kathedraal zijn Te Deum in aanwezigheid van prins Karel, maar na een nieuwe aanval in onder andere Pourquoi pas? diende hij ook ontslag te nemen als dirigent van het kathedraalkoor. Meulemans bleef wel zeer actief als componist én als uitgever van negen jaargangen van Singhet scone, een verzameling (volks)liederen en koorwerken.
In 1956 werd het Arthur Meulemansfonds gesticht met als doel het publiceren van zijn grotere werken en het propageren van zijn oeuvre. Het fonds maakte in 1960, samen met de Kultuurraad voor Vlaanderen Kultuurraad voor Vlaanderen
De Kultuurraad voor Vlaanderen was een vereniging zonder winstoogmerk opgericht op 21 april 1959, omgevormd tot Interprovinciale Cultuurraad voor Vlaanderen vzw (ICV) op 31 januari 1976 e... Lees meer , de creatie van de opera Egmont mogelijk.
Werken
– Artikelen in Hooger Leven, Dietsche Warande en Belfort, De Groene Linde en Ons Leven.
– De betekenis van Peter Benoit voor de Vlaamsche muziek, 1922.
– Moderne muziek, 1930.
– Het wezen van de huidige muziek hier te lande, 1942.
– Edgar Tinel, 1954.
– Muzieknotities, 1963.
– Anecdoten Paul Gilson, 1966.
Literatuur
– F. van der Mueren, Arthur Meulemans 75 jaar, in: Dietsche Warande en Belfort, 1959.
– F. van der Mueren, Bij de hulde aan Arthur Meulemans, in: Gedenkalbum creatie Egmont, 1960, pp. 10-22.
– J. van Mechelen, Arthur Meulemans, in: Twintig eeuwen Vlaanderen, dl. 14, 1976, p. 201.
– J. van Mechelen, Arthur Meulemansjaar. 1884 Aarschot 1984, 1984.
– M.-Th. Buyssens, Inventaris van de manuscripten van Arthur Meulemans, eigendom van het Arthur Meulemansfonds, in depot ondergebracht in de bibliotheek van het Koninklijk Vlaams muziekconservatorium Antwerpen, 1985.
– H. Willaert en J. Dewilde, "Het lied in ziel en mond". 150 jaar muziekleven en Vlaamse Beweging, 1987.
– J. Robyns, Meulemans, Arthur, in: Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. 8, 1990.
– J. Dewilde, Arthur Meulemans ( 1884 - 1966 ) : inventaris van de brieven uit de bibliotheek van het Koninklijk Vlaams Conservatorium, 1999.
– J. van Brussel, Terugblik op leven en werk van toondichter Arthur Meulemans (1884-1966), 2005.