Stichting Noord-Nederland Vlaanderen

Organisatie
Harold van der Kraan (2023, herwerking), Pieter Van Hees (1998)

De Stichting Noord-Nederland Vlaanderen (1936-1941), die nauwe banden onderhield met het Vlaams Nationaal Verbond (VNV),  was een Nederlandse organisatie die via activiteiten in verband met het culturele en maatschappelijke leven in Vlaanderen de politieke Groot-Nederlandse gedachte wilde promoten. De organisatie toonde zich bij aanvang van de Tweede Wereldoorlog bereid tot collaboratie, maar werd ontbonden door de bezetter.

Alternatieve naam
Stichting Noord-Nederland en Vlaanderen
Stichting Noord-Nederland-Vlaanderen
Oprichting
1936
Stopzetting
1941
Leestijd: 4 minuten

De Stichting Noord-Nederland-Vlaanderen werd in de zomer van 1936 opgericht in Rotterdam om in Nederland en in het bijzonder de havenstad aan de Maas belangstelling te wekken voor Vlaanderen en de politieke Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer
gedachte te promoten. Voorzitter en secretaris waren de uitgeweken Vlaamse activist Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer
Karel Waternaux Waternaux, Karel
Karel Waternaux (1887-1962) werkte zowel tijdens de Eerste als de Tweede Wereldoorlog samen met de Duitse bezetter, respectievelijk in België en in Nederland. Tijdens het interbellum was... Lees meer
, de belangrijkste contactman van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer
(VNV), en de door het fascistische Zwart Front Zwart Front
Het Zwart Front was een Nederlandse revolutionair-fascistische partij, op 5 mei 1934 door Arnold Meijer opgericht. De aanhang bleef grotendeels beperkt tot de provincie Noord-Brabant. Beg... Lees meer
geroyeerde drukker-uitgever Andreas George Bouten, die beiden in Rotterdam woonden. In 1938 werd Waternaux’ schoonzoon Gerrit Dunk jr. aangesteld als secretaris. Aanvankelijk gaf de Stichting het tijdschrift Maandberichten uit en vanaf 1938 het blad Dietsche Berichten. Van 1939 af verschenen hierin ook de bestuurs- en organisatorische mededelingen van het Dietsch Studentenverbond Dietsch Studentenverbond
Het Dietsch Studenten Verbond was een van oorsprong Nederlandse nationalistische studentenvereniging, die in de periode 1922-1941 actief was in Nederland en Vlaanderen. Op haar hoogtepunt... Lees meer
(DSV).

In januari 1938 telde de Stichting afdelingen in Rotterdam, Den Haag (onder leiding van de uitgeweken Vlaamse activist Karel Heynderickx Heynderickx, Karel
Karel Heynderickx (1875-1962), die zich tijdens zijn rechtenstudie aan de Leuvense universiteit bijzonder actief betoonde in de katholieke flamingantische studentenbeweging, was vanaf 190... Lees meer
), Haarlem (onder leiding van Alfons Fornier Fornier, Alfons
Alfons Fornier (1875-1963) was tijdens de Eerste Wereldoorlog hoogleraar aan de Vlaamsche Hoogeschool. Ook was hij lid van de Raad van Vlaanderen en schepen in Gent. Lees meer
, eveneens een voormalige Vlaamse activist), Amsterdam en Leiden. In 1939 richtte men in Utrecht onder leiding van de Utrechtse hoogleraar strafrecht en criminologie Willem .J.P. Pompe een afdeling op met onder anderen Pieter Geyl Geyl, Pieter
Pieter Geyl (1887–1966) was een Nederlandse historicus met uitgesproken Groot-Nederlandse opvattingen, die een belangrijke rol speelde in het Vlaams-nationalisme tijdens het interbellum.... Lees meer
als bestuurslid. In 1940 kwamen afdelingen in Groningen, Maastricht, Nijmegen en Dordrecht tot stand; de laatste in december van dat jaar. Begin 1940 telde de Stichting ongeveer 1000 leden, waarvan velen ook lid waren van De Dietsche Bond Dietsche Bond
De Dietsche Bond (1917-1941) werd opgericht als activistisch gezind alternatief voor het neutrale Algemeen-Nederlands Verbond. De bond nam verschillende prominente activisten op in zijn ... Lees meer
, het DSV en het Algemeen-Nederlands Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer
(ANV).

Culturele uitwisseling tussen Nederland en Vlaanderen

De Stichting was van mening dat Nederlanders te weinig afwisten van Vlaanderen. De scheiding van 1830 werd als een jammerlijke ontwikkeling ervaren. De Stichting organiseerde daarom activiteiten die de contacten tussen Nederlanders en Vlamingen moesten bevorderen: lezingen over Vlaamse schrijvers, filmavonden, muziekavonden en reizen naar Vlaanderen, waaronder een uitstap naar het Vlaams Nationaal Zangfeest Vlaamsch Nationale Zangfeesten
Lees meer
. Er waren ook plannen voor een bibliotheek over Vlaanderen. In 1938 werd een estafetteloop richting Diksmuide georganiseerd, naar aanleiding van de jaarlijkse IJzerbedevaart IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer
.

Daarnaast steunde de Stichting organisaties als Kinderuitwisseling Vlaanderen-Noord-Nederland en de Stichting Dietsche Briefwisseling, met afdelingen in Vlaanderen, Frans-Vlaanderen, Nederlands-Indië, Suriname, de Antillen en Zuid-Afrika. In 1938 werd in Scheveningen een herdenking georganiseerd van de Guldensporenslag Guldensporenslag
De Guldensporenslag was een veldslag op de Groeningekouter nabij Kortrijk op 11 juli 1302. Hierbij werd het Franse ridderleger verslagen. De slag kreeg in de Vlaamse beweging een symbolis... Lees meer
, waarop onder anderen Wies Moens Moens, Wies
Lees meer
als spreker optrad. Ook de afdeling Leiden organiseerde activiteiten, onder meer in samenwerking met de Leidse afdeling van het ANV. In maart 1939 richtten beide verenigingen een herdenkingsavond rond Hendrik Conscience Conscience, Hendrik
Hendrik Conscience (1812-1883) was de eerste auteur die het in België aandurfde een roman in het Nederlands te schrijven en te publiceren. Zijn oeuvre van zo’n 65 romans, dat ook een bred... Lees meer
in, met als spreker onder meer de Antwerpse Vlaams-nationalistische historicus Robert van Roosbroeck Van Roosbroeck, Rob
Robert van Roosbroeck (1898-1988) was een onderwijzer, publicist en historicus. Hij was betrokken bij het activisme en de collaboratie, onder andere als schepen van Antwerpen en lid van d... Lees meer
. In het ledenblad werd Brussel ‘Dietsche grond’ genoemd en werd de verfransing van de Belgische hoofdstad aan de kaak gesteld.

Banden met het politieke Vlaams-nationalisme – collaboratiebereidheid (1940)

In augustus 1940 werd August Borms Borms, August
August Borms (1878-1946) speelde een prominente rol in de activistische collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog en groeide nadien uit tot hét symbool van de amnestiebeweging, die een ... Lees meer
door de bij het collaborerende politieke Vlaams-nationalisme aanleunende Stichting gehuldigd. Het zou niet de laatste keer zijn dat Borms figureerde in de middens van deze organisatie. Op de algemene ledenvergadering van de Stichting van 13 juli 1940 waren onder meer Flor Grammens Grammens, Flor
Onderwijzer Flor Grammens (1899-1985) verwierf tijdens zijn leven grote bekendheid door zijn herhaalde en soms spectaculaire acties tegen de schendingen van de taalwetgeving. Lees meer
, die in 1939 op een lijst van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer
(VNV) tot Kamerlid was verkozen, de naar Nederland uitgeweken oud-activist Reimond Speleers Speleers, Reimond
Lees meer
, die een bestuursfunctie opnam in het VNV, en ook het prominente lid van de Nationaal Socialistische Beweging (NSB) Tobie Goedewaagen, uitgenodigd als spreker. In het najaar van 1940 waren er plannen voor hulp aan door het oorlogsgeweld getroffen bibliotheken in Vlaanderen en wilde de Stichting een Diets persbureau oprichten en met speciale radio-uitzendingen over Vlaanderen en Nederland beginnen. De Stichting was ook actief betrokken bij de in mei-juni 1940 opgerichte Groot-Nederlandsche Actie Groot-Nederlandsche Actie
De Groot-Nederlandsche Actie werd opgericht kort na de Duitse bezetting van Nederland in mei 1940. Het initiatief stierf al snel een stille dood, enerzijds omdat de Duitse Nieuwe Orde nie... Lees meer
en Dietsche Tijdingen Dietsche Tijdingen (1936-1941)
Dietsche Tijdingen was het tijdschrift van de Stichting Noord-Nederland-Vlaanderen onder hoofdredacteurschap van Karel Waternaux. Het blad beklemtoonde de Dietse zending van het Nederland... Lees meer
, dat voor een deel fungeerde als tijdschrift van de Groot-Nederlandsche Actie Groot-Nederlandsche Actie
De Groot-Nederlandsche Actie werd opgericht kort na de Duitse bezetting van Nederland in mei 1940. Het initiatief stierf al snel een stille dood, enerzijds omdat de Duitse Nieuwe Orde nie... Lees meer
. Deze organisatie en haar blad propageerden de Nieuwe Orde als de realisatie van Groot-Nederland door de Duitse bezetter. De Stichting stond daarbij sterk onder de invloed van Waternaux en ook het voormalige fascistische Zwart Front, dat zich intussen presenteerde als Nationaal Front Nationaal Front
Het Nationaal Front (1940-1941) was een Nederlandse autoritair-nationalistische beweging die in april 1940 werd opgericht door Arnold Meijer als opvolger van het door hem geleide Zwart Fr... Lees meer
, was stevig in de organisatie verankerd.

Zoals alle Groot-Nederlands georiënteerde organisaties en verenigingen werd de Stichting Noord-Nederland-Vlaanderen in de zomer van 1941 verboden, aangezien de Duitse bezettingsoverheid elke vorm van Groot-Neerlandisme ongewenst achtte.

Waternaux zou zich als gouwleider voor VNV groep Noord-Nederland (zie Vlaamsch Secretariaat voor Noord-Nederland) Vlaamsch Secretariaat voor Noord-Nederland
Het Vlaamsch Secretariaat voor Noord-Nederland was een partijpolitieke satellietorganisatie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) in Rotterdam die in 1937 werd opgericht. Lees meer
verder in de collaboratie engageren. Bouten werkte tijdens de oorlog voor de Duitse inlichtingendienst.

Literatuur

— ‘Noord-Nederland Vlaanderen’. In: Het volk: dagblad voor de arbeiderspartij, 6 juli 1940.
— L. Buning, Karel Waternaux, de Stichting Noord-Nederland-Vlaanderen en de Grootnederlandse acties, in: WT, jg. 37, 1978, nr. 1, kol. 11-39.
— P. van Hees, De Groot-Nederlandse Beweging in 1940-1941 en het optreden van J. Chr. Kist, in: WT, jg. 48, 1989, nr. 4, pp. 226-238 en jg. 49, 1990, nr. 1, pp. 1-19.
— J. Niewold, De Stichting Noord-Nederland-Vlaanderen tussen het Vlaams Nationaal Verbond, het Zwart Front en de NSB: Een beeld van de infiltraties in de periode 1937-1941, in: WT, jg. 58, 1999, nr. 1, pp. 21-33.

Suggestie doorgeven

1975: Pieter Van Hees (pdf)

1998: Pieter Van Hees

2023: Harold van der Kraan

Databanken

Inhoudstafel