Groot-Nederlandsche Actie

Het doel van de Groot-Nederlandsche Actie was om de ‘wezenseenheid van het gebied van den Dollard tot Duinkerke’ uit te bouwen tot ‘een gezonde Nederlandsche volksgemeenschap’, met name binnen een door Duitsland Duitsland & Vlaanderen
Van de eerste helft van de 19de eeuw tot 1945 stond het Duitse beeld van Vlaanderen in het teken van etnisch-culturele verbondenheid. Die romantische perceptie leefde vooral bij een beper... Lees meer gedomineerd Europa - ‘het nieuwe Europa dat wordende is’ - want daar gingen de initiatiefnemers van uit. Twee in Nederland woonachtige Vlaamse oud- activisten Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer en voormalige Leuvense studiegenoten, Karel Heynderickx Heynderickx, Karel
Karel Heynderickx (1875-1962), die zich tijdens zijn rechtenstudie aan de Leuvense universiteit bijzonder actief betoonde in de katholieke flamingantische studentenbeweging, was vanaf 190... Lees meer en Reimond Speleers Speleers, Reimond
Lees meer , maakten deel uit van het bestuur, eerstgenoemde als voorzitter. De overige bestuursleden waren Nederlandse Groot-Nederlanders Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer . Dat er zo snel werd gehandeld, lijkt erop te wijzen dat een en ander was voorbereid tijdens de voorafgaande maanden, toen meer en meer duidelijk was geworden dat een Duitse invasie nakend was.

Ideologisch manifest

Op 25 mei en 1 juni 1940 vonden vergaderingen op uitnodiging plaats, respectievelijk in Den Haag en Utrecht. De Groot-Nederlandsche Verklaring die daaruit resulteerde, werd onderschreven door ongeveer 300 personen, onder wie een aantal in Nederland verblijvende ex-activisten en nogal wat leden van Nationaal Front Nationaal Front
Het Nationaal Front (1940-1941) was een Nederlandse autoritair-nationalistische beweging die in april 1940 werd opgericht door Arnold Meijer als opvolger van het door hem geleide Zwart Fr... Lees meer , de transformatie van het vooroorlogse fascistische Zwart Front Zwart Front
Het Zwart Front was een Nederlandse revolutionair-fascistische partij, op 5 mei 1934 door Arnold Meijer opgericht. De aanhang bleef grotendeels beperkt tot de provincie Noord-Brabant. Beg... Lees meer van Arnold Meijer Meijer, Arnold
Arnold Meijer (1905-1965) was Nederlandse fascist en Groot-Nederlander. Hij was de oprichter van Zwart Front (1934-1940) en Nationaal Front (1940-1941). Lees meer evenals van de Nationaal-Socialistische Beweging Nationaal-Socialistische Beweging
De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) was een Nederlandse politieke partij, op 14 december 1931 opgericht en geleid door Anton Mussert. Lees meer van Anton Mussert Mussert, Anton
Anton Mussert (1894-1946) was een Nederlandse politicus. Hij was de oprichter en leider van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Lees meer . Van deze tekst werd ook een concept van een Duitse vertaling met als titel Allniederländischen Manifest gemaakt en er vonden gesprekken plaats met Duitse functionarissen in Nederland. Onder meer de in Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer woonachtige Vlaamse oud-activisten en Leo Picard Picard, Leo
De vrijzinnige flamingant en journalist-publicist Leo Picard (1888-1981) engageerde zich in het activisme, maar sloeg al in de nazomer van 1915 een andere weg in en verhuisde naar Nederl... Lees meer , Hugo van den Broeck Van den Broeck, Hugo
Hugo van den Broeck (1891-1960) was vooral actief in verschillende domeinen van de perswereld. Na de Eerste Wereldoorlog vlucht hij naar Nederland en wordt in België bij verstek veroordee... Lees meer en Albert van de Poel Van de Poel, Albert
Albert van de Poel (1898-1971), die tijdens de Eerste Wereldoorlog aan de Von Bissing-universiteit studeerde, week in 1918 uit naar Nederland, waar hij promoveerde tot doctor in de recht... Lees meer , die werkzaam waren als journalist, publiceerden bijdragen in de pers om ruchtbaarheid te geven aan het mee door hen gesigneerde beginselmanifest.

Karel Waternaux

De Groot-Nederlandsche Actie stond in nauw contact met de Stichting Noord-Nederland en Vlaanderen Stichting Noord-Nederland Vlaanderen
De Stichting Noord-Nederland Vlaanderen (1936-1941), die nauwe banden onderhield met het Vlaams Nationaal Verbond (VNV),  was een Nederlandse organisatie die via activiteiten in verband ... Lees meer van oud-activist Karel Waternaux Waternaux, Karel
Karel Waternaux (1887-1962) werkte zowel tijdens de Eerste als de Tweede Wereldoorlog samen met de Duitse bezetter, respectievelijk in België en in Nederland. Tijdens het interbellum was... Lees meer , die van bij de stichting van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) in 1933 optrad als vertegenwoordiger van deze partij in Nederland en vanaf 1936 ook correspondent was van het partijblad Volk en Staat Volk en Staat
Volk en staat (15 november 1936 - 3 september 1944) was een Vlaams-nationalistisch dagblad en orgaan van het Vlaamsch Nationaal Verbond. Het blad verscheen als opvolger van De Schelde (1... Lees meer . Waternaux, die werd aangesteld als propagandaleider, stelde de kolommen van ‘zijn’ blad Dietsche Tijdingen Dietsche Tijdingen (1936-1941)
Dietsche Tijdingen was het tijdschrift van de Stichting Noord-Nederland-Vlaanderen onder hoofdredacteurschap van Karel Waternaux. Het blad beklemtoonde de Dietse zending van het Nederland... Lees meer ter beschikking van de Groot-Nederlandsche Actie. Twee bijdragen uit dat blad, Waarom Groot- Nederland? door Gijsbertus Becker Becker, Gijsbertus
De Groot-Nederlander Gijsbertus Becker (1908-1976) was lid van de Dietsche Bond, het Algemeen-Nederlands Verbond en  de Stichting Noord-Nederland-Vlaanderen en publiceerde geregeld in de... Lees meer en Korte geschiedenis der Groot-Nederlandse Beweging door Jan Kist Kist, Jan Christiaan
De politieke Groot-Nederlander Jan Kist (1913-1944) engageerde zich in het Algemeen Nederlands Verbond en De Dietsche Bond. Na eerst nog betrokken te zijn geweest bij de collaboratiegezi... Lees meer , werden in oktober 1940 samen als brochure gepubliceerd door de Groot-Nederlandsche Actie. De ondertekenaars hadden eerder ook nog een Beginselverklaring van de Groot-Nederlandsche Actie ontvangen, een verdere uitwerking van de tekst waaronder zij voordien hun handtekening hadden gezet.

Een doodgeboren project

De Groot-Nederlandsche Actie bloedde dood vanaf de zomer en compleet in de herfst van 1940. De intenties en ambities van een aantal betrokkenen waren niet helemaal gelijklopend en leidden tot interne spanningen en conflicten. Vooral omdat duidelijk werd dat men dreigde de weg van de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer - ‘een tweede activisme’ - op te gaan. Dat was weliswaar van bij het begin de doelstelling geweest van sommigen, maar die weg wilde niet iedereen opgaan. Na een nogal grootschalige promotiecampagne kwam bovendien stilaan de bodem van de kas in zicht. De Duitse bezetter gaf trouwens geen enkele ruimte, in Nederland evenmin als in België, aan Groot-Nederland als idee en aan projecten in dat verband. De Groot-Nederlandsche Actie had de Duitse Nieuwe Orde en de bezetting verkeerdelijk ingeschat als een opportuniteit voor haar politiek project. Het Duitse bezettingsbestuur had de presentatie van het beginselmanifest van de Groot-Nederlandsche Actie ter gelegenheid van een 11 juli-viering in Den Haag in 1940 overigens al onmiddellijk verboden.

Desondanks bleven vooral Heynderickx en Waternaux tot een eind in 1941 pogingen ondernemen tot reanimatie van hun initiatief. Pas in een brief van 1 augustus 1941 aan Jan Kist concludeerde Waternaux dat de Groot-Nederlandsche Actie definitief van de baan was.