Van Nu en Straks
Van Nu en Straks (1893-1901) was een literair en cultureel tijdschrift, dat voor Vlaanderen vernieuwend was doordat het aansloot bij internationale eigentijdse denkrichtingen zoals het anarchisme en bij literaire stromingen als het naturalisme en symbolisme.
De eerste reeks van Van Nu en Straks (10 nummers) werd uitgegeven te Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer gedrukt op de persen van Xavier Havermans Havermans, Xavier
Lees meer , van het tweede nummer af op de persen van A. Berqueman. Stichters waren Cyriel Buysse Buysse, Cyriel
Cyriel Buysse (1859-1932) was een invloedrijk auteur van naturalistische romans en toneelstukken. Lees meer , Emmanuel de Bom De Bom, Emmanuel
Emmanuel de Bom (1868-1953) was een Vlaamse schrijver, redacteur, journalist en bibliothecaris. Lees meer , Prosper van Langendonck Van Langendonck, Prosper (1862-1920)
Prosper van Langendonck (1862-1920) was een dichter en letterkundige die zich ook inzette voor de Vlaamse beweging in Brussel. Lees meer en August Vermeylen Vermeylen, August
August Vermeylen (1872-1945) was een schrijver, literatuur- en kunsthistoricus, en socialistisch senator. In het tijdschrift Van Nu en Straks, waarvan hij de leiding had, publiceerde hij ... Lees meer , terwijl Henry van de Velde voor de luxueuze artistieke uitvoering zorgde met medewerking van talrijke vooraanstaande Nederlandse en Vlaamse grafische kunstenaars. Vooral door zijn vormgeving maar ook inhoudelijk sloot het tijdschrift aan bij de art nouveau, die toen overal in Europa een aantal jongerentijdschriften binnendrong. Literaire medewerkers waren naast de kernredacteurs Alfred Hegenscheidt Hegenscheidt, Alfred
Lees meer , Victor de Meyere De Meyere, Victor
Lees meer en Hugo Verriest Verriest, Hugo
De Vlaamsgezinde en progressieve priester en letterkundige Hugo Verriest (1840-1922) was een van de belangrijkste intellectuele inspirators van de katholieke flamingantische scholieren- e... Lees meer (zie Literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer ). Onder de Nederlandse schrijvers bevonden zich vooral Albert Verwey en André Jolles. Het relatief grote aantal Noord-Nederlandse schrijvers wordt verklaard door actieve prospectie en het feit dat De Nieuwe Gids net in crisis verkeerde. Met de tweede reeks vermindert het Groot-Nederlands Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer e streven, en naast literaire bijdragen worden nu meer culturele essays opgenomen. In deze tweede reeks sloot het literair werk van de jongeren nog duidelijker aan bij internationale vernieuwingstendensen als het naturalisme en het symbolisme in proza en poëzie. De tweede reeks werd in bescheidener vorm uitgegeven te Antwerpen (redactiesecretariaat: Gustaaf Schamelhout Schamelhout, Gustaaf
Gustaaf Schamelhout (1869-1944) was een arts die zich ook cultureel engageerde. Vooral na de Eerste Wereldoorlog ontpopte hij zich tot een expert in de antropologie en rassenkunde. Die in... Lees meer ), gedrukt op de persen van de drukkerij Joseph-Ernest Buschmann Buschmann, Joseph-Ernest
Joseph-Ernest Buschmann (1814-1853) richtte in 1842 de drukkerij-uitgeverij J.E. Buschmann op en was daarmee één van de eerste Belgische drukkers die op eigen risico Nederlandstalig werk ... Lees meer , met een kernredactie (zonder Buysse en met Hegenscheidt) en nieuwe namen als Stijn Streuvels Lateur, Frank
Lees meer , Herman Teirlinck Teirlinck, Herman
Lees meer , F.V. Toussaint van Boelaere Toussaint, Fernand Victor
Lees meer en Karel van de Woestijne Van de Woestijne, Karel
Karel van de Woestijne (1878-1929) was een Gentse dichter, prozaïst, criticus en journalist. Hij engageerde zich als gematigd flamingant binnen de Vlaamse beweging en was tijdens de Eerst... Lees meer , terwijl Van de Velde het omslag en de tekstornamentatie ontwierp.
Hoewel dit avant-gardetijdschrift van de jongere generatie zich aankondigde ‘zonder aesthetische dogmata, zonder schoolstrekking’ en openstond voor iedere levensbeschouwing (van anarchisme tot katholicisme), treft men toch programmatische opstellen aan van Vermeylen (‘De Kunst in de vrije Gemeenschap‘), Van Langendonck (‘Herleving der Vlaamsche Poëzij‘) en Hegenscheidt (‘Rythmus‘) waarin een gelijkgerichte visie naar voren komt: zij vormen een pleidooi voor waarachtigheid en een synthetische levensvisie. Die moet als een reactie opgevat worden tegen het 19de-eeuwse positivisme, terwijl zij de ideale kunst niet meer, zoals de Tachtigers, beschouwen als de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie, maar als een organisch iets, als een vorm van leven, gegroeid uit de gemeenschap.
De redacteurs spiegelden zich meer aan Franstalige tijdschriften als La Jeune Belgique, L’Art Moderne en vooral La Société Nouvelle dan aan het orgaan van de Nederlandse Tachtigers. Ze laveerden tussen l’art social en l’art pour l’art. Ondanks de Brusselse, Franstalige context stelden de Van Nu en Straksers van het begin af de verbondenheid met de gemeenschap en de Vlaamse strijd voor bewustwording voorop, wat nog meer naar voren komt in de nieuwe reeks. ‘Aan het behandelen van intellectueele vraagstukken en het bevestigen van ons Vlaamsch volkseigen zal voortaan eene ruime plaats gegund worden,’ luidt het in het prospectus. Vooral studies met sterke sociale inslag worden gepubliceerd, zoals die van Jacques Dwelshauwers Dwelshauwers, Jacques
Jacques Dwelshauwers (1872-1940), ook wel bekend onder zijn pseudoniem Jacques Mesnil, werkte vanuit zijn links-anarchistische overtuiging mee aan Van Nu en Straks, zonder evenwel het Vla... Lees meer (pseudoniem: Jacques Mesnil), H. van de Velde, Julius Mac Leod Mac Leod, Julius
Julius Mac Leod (1857-1919) was hoogleraar plantkunde aan de Gentse universiteit en een Vlaamsgezinde progressieve liberaal. Hij was een belangrijke pleitbezorger van de vernederlandsing ... Lees meer , F. Domela Nieuwenhuis, M. Nettlau, C. Cornelissen en K. Federn. Opvallend was het anarchistische gehalte van een aantal daarvan. De verbondenheid met de Vlaamse strijdende gemeenschap komt in deze reeks nog duidelijker dan in de eerste reeks tot uiting. Met het ophefmakende openingsartikel ‘Kritiek der Vlaamsche Beweging’ (1896), dat in eigen groep niet onvermengd positief werd ontvangen, streefde Vermeylen naar een hogere, Europese cultuur door middel van de eigen taal en naar economische en sociale ontvoogding van Vlaanderen. Hij formuleerde daarmee een visie die ook door niet anarchistisch geïnspireerde denkers als Julius Mac Leod Mac Leod, Julius
Julius Mac Leod (1857-1919) was hoogleraar plantkunde aan de Gentse universiteit en een Vlaamsgezinde progressieve liberaal. Hij was een belangrijke pleitbezorger van de vernederlandsing ... Lees meer en Julius Vuylsteke Vuylsteke, Julius
Lees meer werd gedeeld. Hij vond het nodig om de Vlaamse beweging van romantische taalbeweging om te buigen tot een ruimere emancipatiebeweging. In zijn streven om door innerlijke groei en eigen taal te komen tot een echte cultuur op Europees peil, zoals uitgedrukt in het synthetische opstel ‘Vlaamsche en Europeesche Beweging’ (1900), sloot Vermeylen aan bij de West-Vlaamse school, wat de bewondering verklaart voor Guido Gezelle Gezelle, Guido
Guido Gezelle (1830-1899) was een Vlaamse priester die de Vlaamse volkstaal verdedigde binnen het algemeen Nederlands. Hij verwierf grote bekendheid als lyrisch dichter van religieuze nat... Lees meer , Hugo Verriest Verriest, Hugo
De Vlaamsgezinde en progressieve priester en letterkundige Hugo Verriest (1840-1922) was een van de belangrijkste intellectuele inspirators van de katholieke flamingantische scholieren- e... Lees meer en Albrecht Rodenbach Rodenbach, Albrecht
Albrecht Rodenbach (1856-1880) was een West-Vlaams studentenleider en dichter, die een sleutelrol speelde in het ontstaan van de Blauwvoeterij en de katholieke Vlaamse studentenbeweging. ... Lees meer , die niet alleen om esthetische, maar ook om ethische redenen werden gewaardeerd. Dat het de verbinding met de kunst en ideeën van deze West-Vlamingen tot stand wist te brengen, behoort zeker tot de verdiensten van Van Nu en Straks. Met dit tijdschrift slaagde men er voor het eerst in Vlamingen van allerlei gezindheden samen te brengen om te strijden ‘voor een vrijere en schonere menselijkheid in Vlaanderen, waarbij ook de economische zijde van het vraagstuk in beter licht werd gesteld’ (Vermeylen). Hoewel het heterogeen van medewerkers was, kreeg het toch coherentie door zijn opstandige geest en twijfelzucht en zijn afkeer van provincialisme. Van Nu en Straks bracht vernieuwing en verruiming in het geestesleven, maar zonder volledig te breken met de Vlaamse traditie.
Ondanks het feit dat het abonneebestand van beide reeksen beperkt bleef, had Van Nu en Straks toch een ruim bereik via zijn eigen netwerk, bibliotheken en latere bloemlezingen. Het blad ging ter ziele door gebrek aan kopij en verdeeldheid over de erotisch getinte bijdrage ‘Wellust’ van Mesnil. Verscheidene pogingen (zoals Vlaanderen Vlaanderen (1903-1907)
Lees meer en Vandaag Vandaag
Vandaag (1929-1930) was een tweewekelijks cultureel informatieblad waaraan vooraanstaande Vlamingen van verschillende politieke overtuigingen meewerkten. Lees meer ) werden gedaan om het blad voort te zetten, maar de Van Nu en Straksers slaagden er niet om hetzelfde vernieuwende élan uit te stralen. Wel werd het tijdschrift later door de betrokkenen zelf meer gezien als een beweging die bleef voortleven, dan als een kortstondig tijdschrift. Als zodanig had het een grote nawerking met tijdschriften als Iris (1908), De Boomgaard De Boomgaard
De Boomgaard was een ‘Algemeen geïllustreerd maandschrift voor literatuur en kunst’ (1909-1911). Het verscheen in Antwerpen onder redactie van André de Ridder, Edmond van Offel, Hugo van ... Lees meer (1909-1910), Het Roode Zeil (1920) en Het Fonteintje (1921-1924). Bovendien bleef de invloed van oud-medewerkers zoals Teirlinck en Toussaint van Boelaere op cultureel vlak aanzienlijk tot na de Tweede Wereldoorlog.
Literatuur
– J. Kuypers, Op ruime banen! De opbloei van onze nieuwe letteren en het Vlaamsche tijdschrift 'Van Nu en Straks'-1893-1901, 1921.
– A. Vermeylen, De Vlaamsche Letteren van Gezelle tot heden, 1938.
– K. van de Woestijne, Van Nu en Straks, in: J. Eeckhout, Literaire profielen, dl. 8, 1939, pp. 80-142.
– L. Sourie, Inleiding tot de geschiedenis van 'Van Nu en Straks', 1942.
– J. Muls, F.V. Toussaint van Boelaere, E. Claes (e.a.), Van Nu en Straks, in: Verslagen en mededelingen der KVATL, jg. 19, 1944.
– F.V. Toussaint van Boelaere, Spiegel van Van Nu en Straks, 1945.
– J.A. Goris, De literatuur in Zuid-Nederland na 1830, in: Dichterschap en Werkelijkheid, 1951, pp. 336-415.
– L. Sourie Van Nu en Straks-Historiek en betekenis, 1953.
– R.F. Lissens, De betekenis van “Van Nu en Straks”, in: De Vlaamsche Gids, jg. 37, 1953, nr. 6, pp. 362-367.
– H.J. Elias, Geschiedenis van de Vlaamse Gedachte, dl. 4, 1965.
– C. Lemaire, Henry van de Velde en de voorgeschiedenis van 'Van Nu en Straks', in: Archief- en Bibliotheekwezen in België, jg. 36, 1965, pp. 84-96.
– G. Schmook, A.H. Cornette leest over Van Nu en Straks, in: Verslagen en Mededelingen van de KANTL, 1972, pp. 211-289.
– G. Schmook, Het “Ritmus”-credo van “Van Nu en Straks” (1893) en zijn nawerking, in: Verslagen en Mededelingen van de KANTL, 1973, pp.323-341.
– J.P. Lissens, Het prospectus van de Eerste Reeks van het tijdschrift 'Van Nu en Straks'. Drukgeschiedenis en betekenis, in: Verslagen en Mededelingen van de KANTL, 1977, pp. 109-144.
– A. van Elslander, August Vermeylen en het tijdschrift 'Van Nu en Straks', in: Mededelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, afdeling Letterkunde, nieuwe reeks, jg. 44, 1981, nr. 2, pp. 35-57.
– R. Vervliet, De literaire manifesten van het fin de siècle in de Zuidnederlandse periodieken 1878-1914, 2 dln., 1982.
– A.M. Musschoot, Van Nu en Straks 1893-1901. Bloemlezing met inleiding en toelichtingen, 1982.
– K. Wauters, Wagner en Vlaanderen (1844-1914). Cultuurhistorische studie, 1983.
– L. van Dijk, J.P. Lissens en T. Saldien, Het ontstaan van Van Nu en Straks. Een brieveneditie 1890-1894, 2 dln., 1988.
– R. Vervliet, Van Nu en Straks 1893-1901, in: M. Rutten en J. Weisgerber (ed.), Van ‘Arm Vlaanderen’ tot ‘De voorstad groeit’ 1888-1946. De opbloei van de Vlaamse literatuur van Teirlinck-Stijns tot L.P. Boon, 1988, pp. 78-225, pp. 550-571.
– F. de Crits (red.), Brussel en het fin de siècle. 100 jaar Van Nu en Straks, 1993.
– R. Vervliet, Literatuur als woord en daad. Opstellen over tekst en context in de late 19de eeuw, 2000.
– K. van de Woestijne, Een onbekende tekst over Van Nu en Straks, in: ZL, jg. 1, 2001, nr. 0, pp. 42-45.
– P. Theunynck, “Wij sterven niet schoon!” Het einde van een vriendschap, de dood en wederopstanding van Van Nu en Straks, in: Spiegel der Letteren, jg. 43, 2001, nr. 4, pp. 310-332.
– J. van Parys, Niet van Straks (1894-1895), in: Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap, jg. 18, 2002, pp. 7-68.
– E. Bruinsma en B. van Raemdonck, “Wij zijn hier eigenlijk bezig aan de derde reeks van Van Nu En Straks”. Het ontstaan van het Nieuw Vlaamsch Tijdschrift, in: ZL, jg. 2, 2002-2003, nr. 1, pp. 63-80.
– A.M. Musschoot (red.), Emmanuel de Bom 1868-1953, in: Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde, 2003, pp. 287-346.
– R. de Bont, G. Reymenants en H. Vandevoorde (red.), Niet onder één vlag. Van Nu en Straks en de paradoxen van het fin de siècle, 2005.
– B. van Raemdonck, Bits, bytes en brieven Over het digitale brievencorpus rond Van Nu en Straks, in: TS. Tijdschrift voor tijdschriftstudies, 2008, nr. 24, pp. 5-15.
– Van Nu en Straks. De Brieven, geraadpleegd op 2 januari 2023, op: https://vnsbrieven.org/.
– W. van den Berg en P. Couttenier, Alles is taal geworden. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1800-1900, 2016.