Vlaamsche Arbeid

De bakermat van het aanvankelijk tweemaandelijkse, vanaf 1908 maandelijkse tijdschrift was het Antwerpse Sint-Jan Berchmanscollege. De oprichters waren enkele leden van de collegebond Eigen Taal Eigen Zeden Eigen Taal Eigen Zeden
Eigen Taal Eigen Zeden (1887-1914) was een Antwerpse katholieke scholieren- en studentengilde. Ze ontstond in het elan van de Landdagbeweging en speelde een centrale rol in de vooroorlogs... Lees meer , onder wie Karel van den Oever Van den Oever, Karel
Karel Van den Oever (1879-1926) was de bezieler van het tijdschrift Vlaamsche Arbeid. Hij toonde zich in zijn literair proza een katholieke en strijdende flamingant. Lees meer en Jozef Muls Muls, Jozef
Lees meer . Beiden waren ook betrokken geweest bij het scholierenblad Jong Antwerpen Jong Antwerpen
Jong Antwerpen (1890-1914) was een Vlaamsgezind letterkundig studententijdschrift, dat als spreekbuis diende van de katholieke studentenvereniging Eigen Taal Eigen Zeden. Lees meer . De eerste redactiesecretaris was Van den Oever. Vanaf de tweede jaargang had Muls de leiding over het blad, met een korte onderbreking in 1908-1909, toen André de Ridder De Ridder, André
André de Ridder (1888-1961) was hoogleraar statistiek en financiële wetenschappen, romanschrijver en een invloedrijk kunstcriticus en -promotor. Lees meer redactiesecretaris was. Het tijdschrift had in de eerste plaats als doel om jonge katholieke literatoren, die hun kopij niet konden plaatsen in het eerbiedwaardige Dietsche Warande & Belfort Dietsche Warande en Belfort
Dietsche Warande en Belfort was een Vlaams tijdschrift voor literatuur- en geestesleven. Het ontstond in 1900 door de samensmelting van de tijdschriften Dietsche Warande en Het Belfort.... Lees meer , een forum te bieden. Het blad werd gesteund door de door Van den Oever in 1904 opgerichte Bond der literaire Jonge Katholieken van Vlaanderen.

Het eerste nummer van Vlaamsche Arbeid opende met een programmaverklaring. Het blad wilde er zijn voor ‘alle jonge katholieken die de literatuur en het geloof van hun land hertstochtelijk liefliebben en deze dan ook ernstig willen bearbeiden’. Vlaamsche Arbeid positioneerde zich op literair vlak in de traditie van Van Nu en Straks Van Nu en Straks
Van Nu en Straks (1893-1901) was een literair en cultureel tijdschrift, dat voor Vlaanderen vernieuwend was doordat het aansloot bij internationale eigentijdse denkrichtingen zoals het an... Lees meer en had als belangrijkste inspiratiebronnen Guido Gezelle Gezelle, Guido
Guido Gezelle (1830-1899) was een Vlaamse priester die de Vlaamse volkstaal verdedigde binnen het algemeen Nederlands. Hij verwierf grote bekendheid als lyrisch dichter van religieuze nat... Lees meer , Hugo Verriest Verriest, Hugo
De Vlaamsgezinde en progressieve priester en letterkundige Hugo Verriest (1840-1922) was een van de belangrijkste intellectuele inspirators van de katholieke flamingantische scholieren- e... Lees meer , Albrecht Rodenbach Rodenbach, Albrecht
Albrecht Rodenbach (1856-1880) was een West-Vlaams studentenleider en dichter, die een sleutelrol speelde in het ontstaan van de Blauwvoeterij en de katholieke Vlaamse studentenbeweging. ... Lees meer en Prosper van Langendonck Van Langendonck, Prosper (1862-1920)
Prosper van Langendonck (1862-1920) was een dichter en letterkundige die zich ook inzette voor de Vlaamse beweging in Brussel. Lees meer . Rond dat programma wilde het de jongere generatie Vlaamse katholieke schrijvers samenbrengen.

Medewerkers

De eerste jaargangen bevatten – naast werk van Muls en Van den Oever zelf – poëzie van onder anderen Jan van Nijlen, Omer Karel de Laey, Lambrecht Lambrechts Lambrechts, Lambrecht
Lambrecht Lambrechts (1865-1932) was leraar en schreef Nederlandstalige liederen. Ook hield hij voordrachten over liedkunst. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was hij betrokken bij het activ... Lees meer en Constant Eeckels Eeckels, Constant
Ambtenaar Constant Eeckels (1879-1955) protesteerde tijdens de Eerste Wereldoorlog via sluikschriften tegen het activisme, maar kwam na de oorlog wel op voor een rechtvaardige behandeling... Lees meer en prozateksten van bijvoorbeeld André de Ridder De Ridder, André
André de Ridder (1888-1961) was hoogleraar statistiek en financiële wetenschappen, romanschrijver en een invloedrijk kunstcriticus en -promotor. Lees meer , Felix Timmermans Timmermans, Felix
Felix Timmermans (1886-1947) is de auteur van een omvangrijk en veelgelezen oeuvre. Tot zijn bekendste romans horen Pallieter (1916) en Boerenpsalm (1935). Tijdens de Eerste Wereldoorlog ... Lees meer en Van Nu en Strakser Karel van de Woestijne Van de Woestijne, Karel
Karel van de Woestijne (1878-1929) was een Gentse dichter, prozaïst, criticus en journalist. Hij engageerde zich als gematigd flamingant binnen de Vlaamse beweging en was tijdens de Eerst... Lees meer . Tot de kring van het tijdschrift behoorden, naast Van Nijlen, die toetrad tot de redactie en ook een bestuursfunctie in de Bond der literaire Jonge Katholieken van Vlaanderen had, katholieke literatoren als Firmin van Hecke, Edmond van Offel en Gust van Roosbroeck.

Rond redactiesecretaris De Ridder ontstond er in 1908-1909 een conflict, met een breuk binnen Vlaamsche Arbeid tot gevolg. De inzet van het conflict was de levensbeschouwelijke bandbreedte van het tijdschrift.

Katholiek en onzijdig

Vanaf de vierde jaargang 1908-1909 werd het programma van Vlaamsche Arbeid verruimd. Hoewel het tijdschrift katholiek bleef, wilde het ‘zoo vrij en ruim zijn dat iedereen die de schoonheid van Vlaanderen als ideaal in zich ronddraagt (…) zal kunnen aan het tijdschrift medewerken of het steunen’. Tegelijk vernieuwde ook de indeling van het blad, dat voortaan in kroniekvorm zijn inhoud presenteerde: poëzie (Van Roosbroeck), verhalend en beschouwend proza (Van den Oever en Van Nijlen), toneel (Van Nijlen), overzicht der Hollandse literatuur (Theo Weiman), beeldende kunsten (Muls), muziek ( Jozef van Hoof Van Hoof, Jef
Lees meer ), sociologie (Floris Prims) en ‘vreemde arbeid’ (De Ridder en W. Schräder).

De nieuwe ruimdenkendheid van Vlaamsche Arbeid werd al meteen op de proef gesteld. Een geloofskritische bijdrage van Van Roosbroeck uit het aprilnummer van 1909 bleek te vooruitstrevend voor het meest dogmatische redactielid, Van den Oever. Hoe had redactiesecretaris De Ridder dit stuk kunnen plaatsen? Er volgde een bits conflict, dat eindigde met het vertrek van Van Nijlen, De Ridder en Van Roosbroeck: zij richtten De Boomgaard De Boomgaard
De Boomgaard was een ‘Algemeen geïllustreerd maandschrift voor literatuur en kunst’ (1909-1911). Het verscheen in Antwerpen onder redactie van André de Ridder, Edmond van Offel, Hugo van ... Lees meer op, dat zich op een ‘onzijdig’, levensbeschouwelijk neutraal standpunt plaatste en dat zijn literatuurbeoordeling alleen van literaire, en niet meer van ethische of morele maatstaven wilde laten afhangen. Vlaamsche Arbeid zelf vernieuwde de redactie met onder meer August van Cauwelaert Van Cauwelaert, August
De Vlaamsgezinde katholiek August van Cauwelaert (1885-1945), die professioneel aan de slag was als advocaat en rechter, was ook literair actief als dichter en essayist. Hij was betrokken... Lees meer . Nog meer dan vroeger publiceerde het de nieuwe Vlaamse poëzie.

Naast literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer besteedde Vlaamsche Arbeid ook aandacht aan maatschappelijke thema’s. De redactie wijdde speciale nummers aan onder meer Hendrik Conscience Conscience, Hendrik
Hendrik Conscience (1812-1883) was de eerste auteur die het in België aandurfde een roman in het Nederlands te schrijven en te publiceren. Zijn oeuvre van zo’n 65 romans, dat ook een bred... Lees meer (1912) en Hugo Verriest Verriest, Hugo
De Vlaamsgezinde en progressieve priester en letterkundige Hugo Verriest (1840-1922) was een van de belangrijkste intellectuele inspirators van de katholieke flamingantische scholieren- e... Lees meer (1913) en nam stelling in aangelegenheden als de beruchte Instructions van kardinaal Désiré Mercier Mercier, Désiré
Désiré Mercier (1851-1926) was van 1906 tot 1926 de kardinaal-aartsbisschop van het aarts­bisdom Mechelen. Hij was een vurig propagandist van het Belgisch patriottisme en leefde tijdens ... Lees meer (in 1906) en de strijd om de Gentse universiteit (in 1910).

Na de Eerste Wereldoorlog

Het aanvankelijk bewust katholieke tijdschrift verruimde na de oorlog onder impuls van Muls het perspectief aanzienlijk en bood een forum aan de expressionistische jongeren, in het bijzonder Victor Brunclair Brunclair, Victor
Victor J. Brunclair (1899-1944) was een avant-gardistische schrijver en journalist, die behoorde tot de groep rond Paul van Ostaijen. Hij ging de geschiedenis in als een van de weinige Vl... Lees meer en Paul van Ostaijen Van Ostaijen, Paul
Paul van Ostaijen (1896-1928) was een schrijver die met zijn poëzie, proza en kritische werk grote invloed heeft uitgeoefend op de Nederlandstalige literatuur. Zijn zoektocht naar een nie... Lees meer . Onder meer dankzij Maria Viola werkten ook tal van Nederlanders (zoals Frederik van Eeden) aan het blad mee. Het katholieke karakter van Vlaamsche Arbeid Vlaamsche Arbeid
Vlaamsche Arbeid was een katholiek en Vlaamsgezind literair tijdschrift dat in Antwerpen verscheen van 1905 tot 1914 en van 1919 tot 1930. Het was het geesteskind van Karel van den Oever ... Lees meer werd zo minder dwingend. Onmiddellijk na de oorlog manifesteerde deze expressionistische vernieuwing zich trouwens ook in enkele nieuwe tijdschrifttitels, zoals Ruimte Ruimte
Lees meer (1920-1921) en Het Overzicht Het Overzicht
Lees meer (1921-1925).

Muls werd na de oorlog de enige redacteur van Vlaamsche Arbeid, vanaf 1920 bijgestaan door redactiesecretaris Floris Couteele Couteele, Floris
Floris Couteele (1897-1931) was een publicist en essayist die in de jaren twintig een opvallende rol speelde in de ideeënstrijd tussen het culturele en het politieke flamingantisme en met... Lees meer . Een als erotiserend bevonden romanfragment van Ferdinand Toussaint van Boelaere Toussaint, Fernand Victor
Lees meer , door Muls geplaatst in het februarinummer van 1923, zorgde net als het Van Roosbroeckstuk uit 1909 opnieuw voor ophef. Het bracht Muls in conflict met Van den Oever en zijn jongere vriend, de schrijver Marnix Gijsen Goris, Jan-Albert
Jan-Albert Goris (1899-1984) was een veelzijdig schrijver, ambtenaar en diplomaat. Als literator maakte hij naam onder het pseudoniem Marnix Gijsen. Hij debuteerde als expressionistisch d... Lees meer , die vooral recenseerde voor Vlaamsche Arbeid en er prozastukken plaatste. Net als in 1909 stond een literatuurkritiek die boog op een ethisch-morele grondslag tegenover een meer autonome literatuuropvatting. Tegelijk was de polemiek ook een uitvloeisel van de literaire wissel van de wacht, waarbij het als decadent en individualistisch bevonden proza van een Van Nu en Strakser als Toussaint werd afgewezen door de nieuwe generatie waartoe Gijsen behoorde. ‘De haat der jongeren voor het koele geslacht van estheten dat voorbij is,’ noemde Muls het zelf in 1923.

Het conflict was voor Van den Oever aanleiding om in te breken in de redactie en het roer over te nemen; even zag het ernaar uit dat Gijsen Muls zou vervangen, maar dat plan mislukte. Naar aanleiding van het ‘pervers stukje literatuur’ van Toussaint maakte stichter Van den Oever wel publiekelijk de verklaring dat hij afstand genomen had van Vlaamsche Arbeid. De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer besloot als gevolg van de hele zaak dat Vlaamsche Arbeid geen katholiek tijdschrift meer was.

Vlaamsche Arbeid haalde nog zijn zilveren jubileum in 1930. Muls verklaarde bij die gelegenheid: “Vlaamsche Arbeid’ bleef steeds in den vollen zin van het woord een tijdschrift, een schrift-van-den-tijd, dat niet verouderde met zijn redactie, omdat het steeds ten dienste stond van de levende evolueerende literatuur. Zoo werd het mogelijk dat de generatie van na den oorlog met een vooraanstaande persoonlijkheid als Paul van Ostayen hier aan het woord kon komen en een nu nog durenden invloed uitoefenen op de letterkundige voortbrengst dezer dagen.’