De Saeger, Jos

Engagementen in de katholieke jeugdbeweging

Jos de Saeger was de oudste zoon van de negen kinderen van een aannemer-schrijnwerker in Boom. Hij studeerde bouwkunde aan de Provinciale Technische School in Boom, architectuur aan de Academie in Antwerpen (1928-1932) en verwierf het diploma van landmeter. Na zijn huwelijk in 1936 vestigde hij zich in Mechelen als accountant-bedrijfsconsulent en opende er vlak na de oorlog een kantoor. Hij werd ondervoorzitter en beheerder van het Algemeen Christen Verbond van Accountants.

De Saeger was als scholier actief in de Katholieke Arbeidersjeugd Katholieke Arbeidersjeugd
De Katholieke Arbeidersjeugd (KAJ) was een jongerenvereniging van de christelijke arbeidersbeweging en tegelijk een gespecialiseerde Katholieke Actiebeweging, opgericht in 1924 door de pr... Lees meer (KAJ) in Boom en werd voorzitter van de plaatselijke bond. Jozef Cardijn Cardijn, Jozef
Jozef Cardijn (1882-1967) was een Vlaamse rooms-katholieke priester en kardinaal. Hij was de stichter van de Katholieke Arbeidersjeugd (KAJ) en verwierf grote bekendheid als grondlegger v... Lees meer schakelde hem van 1932 tot 1936 in als nationaal propagandist en penningmeester van de KAJ, die toen een brugfunctie vervulde tussen de christelijke arbeidersbeweging en de Katholieke Actie. Hubert Pierlot plaatste hem in 1935-1936 op de Studie- en Documentatiedienst van de katholieke partij. De Saeger werd in 1937 de medestichter en leider van het Jeugdfront Jeugdfront
Jeugdfront was een politieke jongerenorganisatie in Vlaanderen, gesticht op 5 september 1937, en aanleunend bij de Katholieke Vlaamsche Volkspartij (KVV). Lees meer . Deze politieke jongerenorganisatie streefde naar een Katholieke Vlaamse Concentratie, een los verbond van alle rechtse, Vlaamsgezinde katholieke krachten in Vlaanderen. Net als De Saeger, behoorden nog andere militanten van het Jeugdfront als Michiel Vandekerckhove Vandekerckhove, Michiel
Michiel Vandekerckhove (1909-2003) was een advocaat uit Moeskroen, die daar de gevolgen van de als anti-Vlaams ervaren talentelling van 1930 bestreed. Hij stond mee aan de wieg van de Chr... Lees meer en Renaat van Elslande Van Elslande, Renaat
Renaat van Elslande (1916-2000) was een redacteur en katholiek politicus. Hij zetelde 32 jaar in de Kamer en vervulde meerdere ministerfuncties. Lees meer tot de stichters van de Christelijke Volkspartij Christelijke Volkspartij
Lees meer (CVP) in 1945.

In de vooroorlogse periode van economische malaise, parlementaire onmacht en nationalistische beroering poogde De Saeger via sociaalgerichte en Vlaamsbewuste gespreksgroepen arbeiders en jonge intellectuelen nader tot elkaar te brengen. Hij doorbrak de starre standenvertegenwoordiging in de katholieke partij met zijn engagementen in zowel de arbeiders- en vakbeweging, de middenstandsorganisaties en andere katholieke zuilorganisaties. Tegen wil en dank werd hijzelf, mede door zijn vroegere engagement in de KAJ, toch dikwijls als ACW Algemeen Christelijk Werknemersverbond
Het Algemeen Christelijk Werkersverbond werd gesticht op 17 juli 1921 en in 1991 herdoopt als ACW Koepel van Christelijke Werknemers. In 2014 werd de organisatie omgevormd tot Beweging.ne... Lees meer -er gecatalogeerd: de grootste standsorganisatie in de partij. Die presenteerde hem graag als boegbeeld van een sociaal beleid, zeker toen hij er in 1958 in slaagde in Mechelen de CVP uit de oppositie te halen in een coalitie met de socialisten ten koste van de liberalen.

Tijdens de oorlog verbleef De Saeger in Kortrijk, waar hij lid was van de groep- Tony Herbert Herbert, Tony
Tony Herbert (1902-1959) was een aanvankelijk radicaal Vlaams-nationalistische en vanaf medio jaren 1930 Belgischgezinde ingenieur en textielindustrieel met autoritaire opvattingen. Hij ... Lees meer . Deze studiekring had een krachtige katholieke partij in een sterke unitaire Belgische staat, met de koning als spilfiguur, voor ogen die evenwel tegemoet moest komen aan de Vlaamse verzuchtingen. De groep-Herbert was één van de discussie- en studiegroepen die de vernieuwing van de katholieke partij en haar omvorming tot Christelijke Volkspartij vlak na de oorlog voorbereid hebben, evenwel zonder de autoritaire insteek. Tot de groep behoorden latere toppolitici van de CVP, onder andere Théo Lefevre en Robert Vandekerckhove Vandekerckhove, Robert
Robert Vandekerckhove (1917-1980) was een notaris en CVP-gemeenteraadslid in Mechelen, partijvoorzitter (1969-1971), de eerste voorzitter van de Nederlandse Cultuurraad (1971-1974), minis... Lees meer , die zich net als De Saeger in Mechelen ging vestigen. De volgende jaren evolueerde De Saeger opnieuw meer in Vlaamse richting, met pleidooien voor de erkenning van de Vlaamse gemeenschap als culturele en politieke entiteit binnen België.

Partijhervormer en voorbeeldfunctie in een beleid van economische expansie

Kort na de bevrijding behoorde De Saeger tot het nationaal organisatiecomité dat de omvorming van de vooroorlogse katholieke partij tot Christelijke Volkspartij aanstuurde. Hij werd ook de medestichter en secretaris van de CVP-afdeling Mechelen. Samen met Robert Vandekerckhove behoorde hij tot de nieuwe generatie christendemocraten, maar de vooroorlogse politici rond Alfons Verbist Verbist, Alfons
Alfons Verbist (1888-1974) was een katholiek politicus, die als voorzitter van de KVV fungeerde en mee aan de basis lag van het beginselakkoord KVV-VNV. Na de oorlog was hij minister van ... Lees meer stonden in Mechelen nog jaren zeer sterk.

In 1946 werd De Saeger gemeenteraadslid in Mechelen, wat hij bleef tot 1976. Als schepen van Openbare Werken vanaf 1958 zette hij samen met de socialistische burgemeester Antoon Spinoy Spinoy, Antoon
Antoon Spinoy (1906-1967) was een socialistisch minister en burgemeester van Mechelen. Hij voerde een beleid van economische expansie door industriële reconversie. Hij was een tegenstande... Lees meer een opgemerkt industrialisatiebeleid in zijn stad op de sporen. Dat beoogde economische expansie van de stad en het gewest door industriële reconversie en het aantrekken van multinationals, gefaciliteerd met door het stadsbestuur aangelegde industrieterreinen aan de rand, goed ontsloten door een uitgebreid wegennet. Ook sociale huisvesting kreeg veel aandacht, met een mix van diverse bevolkingsgroepen en − voor die tijd − veel groen. Hij zette dat beleid verder als waarnemend burgemeester tijdens het ministerschap van Antoon Spinoy vanaf 1961, tot hij in 1965 zelf minister werd en ook zijn schepenambt moest neerleggen. De vruchtbare samenwerking met de socialisten in Mechelen werd als een voorbeeld voor de nationale politiek geprezen.

Inmiddels was De Saeger vanaf 1949 CVP-volksvertegenwoordiger, wat hij bleef tot 1974. Hij ontwikkelde een grote parlementaire bedrijvigheid, werd een toonaangevende figuur van het ACW én van de christelijke middenstand en bekleedde diverse functies in de verzorgingssector. Hij was voorzitter van 1946 tot 1965 en nadien erevoorzitter van het Verbond van Christelijke Mutualiteiten arrondissement Mechelen. Hij werd na de oorlog lid van het Beperkt Comité – het dagelijks bestuur – tot 1965 en beheerder van 1977 tot 1981 van de Landsbond van Christelijke Mutualiteiten. Hij was medestichter in 1960 en algemeen voorzitter tot 1965 van het Nationaal Verbond van Medisch-Sociale Verenigingen (NVSV), dat de gezondheidsinstellingen van het ACW groepeerde en bij de LCM aangesloten was. Hij werd in 1960 ook beheerder van de Antwerpse Volksspaarkas en van het Middenstands Deposito- en Kredietkantoor (MDK) van Mechelen.

Zijn aandacht bleef toch vooral gaan naar streekontwikkeling en de industrievestiging in Vlaanderen. De communautaire kwestie kwam tijdelijk in de schaduw van de economische ambities. Zijn doordachte toespraken in het parlement, waarin hij de eigen regering niet spaarde, bezorgden hem prestige in de partij en populariteit bij de kiezers.

Partijleider met een stevige communautaire agenda

Toen De Saeger in mei 1961 voorzitter van de Vlaamse partijvleugel en eerste ondervoorzitter van de CVP werd, kwam de communautaire kwestie onvermijdelijk bovenaan zijn politieke agenda. Daarbij kwamen twee heikele thema's naar voor: de eenheid van de partij en die van het land. Meteen trachtte hij de acties van de nationale partijleiding en van de parlementsfracties beter op elkaar af te stemmen. Dat bleek een delicate evenwichtsoefening, temeer omdat hij kort voordien lid geworden was van de Groep der Acht Groep van Acht
De Groep van Acht bestond uit vier CVP-Kamerleden en vier CVP-Senatoren. Ze werd in 1960 opgericht om de Vlaamse actie beter te concerteren, zowel binnen de Vlaamse vleugel van de CVP, al... Lees meer . Dat was een pressiegroep van Vlaamse CVP-parlementsleden, die binnen de partij de Vlaamse kwestie nauwgezet opvolgde, de partij en de regering onder communautaire druk zette en daarvoor de gelijkgezinde pers mobiliseerde. De Saeger formaliseerde het overleg tussen de partijtop en de Groep, maar bij die discussies kwamen ook de spanningen tussen de Vlaamse en Waalse partijvleugels duidelijk naar boven.

De Saeger was aanvankelijk tegenstander van een federale staatshervorming Staatshervorming
Tussen 1970 en vandaag werden zes staatshervormingen doorgevoerd die België omvormden van een unitaire in een federale staat met drie gewesten, het Vlaamse, het Waalse en het Brussels Hoo... Lees meer , maar veranderde geleidelijk van mening. In oktober 1961 stapte hij mee in de eerste Mars op Brussel Marsen op Brussel
De Mars(en) op Brussel waren twee flamingantische massabetogingen die in Brussel op 22 oktober 1961 en 14 oktober 1962 werden georganiseerd. Lees meer en dat was een belangrijk signaal. Op het conclaaf van Hertoginnedal Hertoginnedal-besprekingen
Lees meer (5 juli 1963) trachtte hij, één tegen allen, tevergeefs het verkavelingsplan van Jan Verroken Verroken, Jan
Jan Verroken (1917-2020) was een politicus voor de Christelijke Volkspartij. Hij was volksvertegenwoordiger en burgemeester van Oudenaarde en speelde een belangrijke rol in de totstandkom... Lees meer en de Groep der Acht te doen aanvaarden, dat aanhechting bij Brussel van uitsluitend de tweetalige wijken van de randgemeenten Vlaamse Rand
De Vlaamse Rand omvat de negentien gemeenten grenzend aan Brussel of aan een faciliteitengemeente. De relatie tot Brussel leidt er tot specifieke uitdagingen. Lees meer en het behoud van de rest zonder faciliteiten, in het eentalige landsgedeelte beoogde. De socialistische regeringspartner wees dat af en de CVP-parlementsleden wilden de regering niet doen vallen. De Saeger kon zich niet vinden in het compromis met de zes faciliteitengemeenten, dat uit de bus kwam, en dat ook in Vlaanderen slecht onthaald werd.

Hij nam ontslag als nationaal ondervoorzitter en voorzitter van de Vlaamse partijvleugel en werd opgevolgd door zijn stadsgenoot Robert Vandekerckhove. De Saeger liet de communautaire kwestie niet liggen en pleitte in november 1963 voor een federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer met de provincie als territoriale eenheid.

Overigens bleef De Saeger lid van het nationaal partijbestuur. Hij werd CVP-fractievoorzitter in de Kamer in 1961. Als woordvoerder van de Groep der Acht drukte hij in 1964-1965 samen met Robert Vandekeckhove een verdere federalisering van de CVP door. Hij was lid van de ministeriële werkgroep die vanaf 1965 de eerste stappen zette naar de staatshervorming van 1970.

Toen De Saeger In juli 1965 minister werd, moest hij de Groep der Acht verlaten. In 1968 behoorde hij tot de CVP-ministers die wegens de kwestie-Leuven hun ontslag aanboden bij premier Paul vanden Boeynants Vanden Boeynants, Paul
De rechts-conservatieve christendemocraat Paul vanden Boeynants (1919-2001) werd twee keer premier, in 1966-1968 en in 1978-1979. Tegelijk drukte hij zijn stempel op het bestuur van de st... Lees meer (zie: Leuven Vlaams Leuven
Lees meer ). Die kwestie verdeelde de Vlaamse en Waalse partijvleugels nog meer en om ze bij de regeringsvorming van toen toch als één partij te presenteren, werd in april 1968 een Vast Overlegcomité samengesteld, waarvan De Saeger lid was. Een jaar later werden de CVP en de Parti Social Chrétien (PSC) twee zelfstandige partijen en vanaf dan kon de CVP zich minder geremd profileren in de Vlaamse kwestie. Bij de verkiezingen in 1972 van een nieuwe partijvoorzitter steunde hij volop de kandidatuur van Wilfried Martens, die het ook haalde. Door het toen bestaande dubbelmandaat zetelde De Saeger als lid van het nationale parlement ook in de Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap
Lees meer van bij de installatie ervan in december 1971 tot 1974.

Na de val van het kabinet- Gaston Eyskens Eyskens, Gaston
Gaston Eyskens (1905-1988) was een Vlaamsgezinde katholieke econoom en politicus, die onder andere eerste minister was ten tijde van de Koningskwestie en aan de basis lag van de eerste st... Lees meer in 1972 belastte de koning hem met een informatieopdracht, met het oog op een duurzame regeling van de communautaire twisten. Zijn groeiend geloof in een verregaande federale staatshervorming bleek uit het stevig uitgewerkt plan dat hij toen voorlegde aan de partijinstanties. Maar de grote traditionele partijen vonden het te voortvarend en hielden zich op de vlakte, terwijl de pro-federalistische partijen het verwierpen omdat het voor hen niet ver genoeg ging.

Reputatie van staatsman als minister van Openbare Werken

In 1965 werd De Saeger minister van Openbare Werken en bleef dat zeven jaar. Hij zette het beleid van economische expansie, dat in zijn thuisstad Mechelen, maar ook elders in het land, inmiddels zijn succes bewezen had, op nationaal niveau door. Hij zorgde mee voor de uitbreiding van de havens van Antwerpen, Zeebrugge en Gent Zeehaven en voor de uitbouw van een netwerk van autosnelwegen en ringwegen rondom de steden. Hij werd in januari 1973 minister van Volksgezondheid en Leefmilieu, waar in oktober van dat jaar nog het ministerie van het Gezin bij kwam. Hij moest ondervinden dat inmiddels ook economische en sociale dossiers door de communautaire bril bekeken werden. In de Franstalige linkse pers en de socialistische parlementsfractie rees kritiek op de aanbesteding van enkele grote projecten toen De Saeger minister van Openbare Werken was en over de problemen die zich bij de bouw van de zeesluis in Zeebrugge voordeden. De Kamer bevestigde evenwel het vertrouwen in de minister.

Het aantreden van de regering- Leo Tindemans Tindemans, Leo
De Vlaamse christendemocraat Leo Tindemans (1922-2014) leidde vier Belgische regeringen. Hij werd nadien CVP-voorzitter en later ook minister van Buitenlandse Zaken. Als minister van Geme... Lees meer op 3 juni 1977 betekende het einde aan de ministeriële loopbaan van De Saeger. Hij werd nog aangezocht als informateur bij de regeringsvorming, maar weigerde. Op 4 oktober 1977 werd hij benoemd tot minister van Staat. Hij bleef daarna nog een vijftal jaar actief in de sociale en verzorgingssector, onder meer als beheerder van de Christelijke Mutualiteiten en als voorzitter van Caritas Confederatie van Instellingen (CCI).